Δημοψήφισμα στην Σκωτία: Άνεμος αλλαγής ή πισωγύρισμα;

Η συνηθισμένη άγρια ομίχλη των βόρειων θαλασσών φαίνεται να έχει καθίσει βαριά πάνω από την χώρα του Μάκβεθ. Η φυγή του Γιώργου Σαμαρά για άλλες (ποδοσφαιρικές) συνοικίες φαίνεται, πως ήταν μια έξελιξη, που οι Σκωτζέζοι δεν έχουν ακόμη καταπιεί. Τόσο βαριά τους κάθισε στα λεπτεπίλεπτα στομάχια τους, ώστε να ζητάν ακόμη και Δημοψήφισμα Ανεξαρτησίας από το Ηνωμένο Βασίλειο!!! Οποία ύβρις κυρίες και κύριοι…

Η Σκωτία θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελεί την ιδανική χώρα του μυστηρίου. Άγρια ομορφιά, σπάνιας ποικιλίας και επιβλητικότητας. Το φρέσκο αεράκι, που κατεβαίνει από τα Highlands, διαπερνάει τους λιγδιασμένους τοίχους των παλαιών μεσαιωνικών κάστρων, σύμβολα των μεγάλων φατριών της περιοχής. Αυτές, που κάποτε ο William Wallace (όχι αυτό το μίγμα Βιετκόνγκ και Κάφρου της κεντρικής Αφρικής, που υποδυόταν ο Μελ Γκίμπσον) ένωσε κάτω από το ίδιο ξίφος, για να τους οδηγήσει αρχικά στην δόξα στη γέφυρα του Στέρλινγκ το 1297 κατά του Βασιλέα Εδουάρδου της Αγγλίας και τελικά στον θάνατο λίγο μετά την ήττα στο Φόλκερκ. Με το δικό του όνομα στα χείλη έσπευσαν οι ιππότες της Σκωτίας και του Βασιλιά Ρόμπερτ Μπρους να τον εκδικηθούν στο πεδίο του Μπάνοκμπερν, στον τόπο, που συμβολίζει την αιώνια δόξα της Καληδονίας.

Αλλά αυτοί οι πολύ συμπαθητικοί άνθρωποι, που εξακολουθούν ακόμη να φοράνε τα παραδοσιακά κίλτ, να λικνίζονται από τον μαγευτικό ήχο της γκάιντας και να απολαμβάνουν την αξία ενός καλού και φρεσκοσταγμένου ουισκιού ( ότι κάνουμε και εμείς στο παγερό μας δωμάτιο τις νύχτες χωρίς πανσέληνο δηλαδή) έχουν ένα πολύ βασικό πρόβλημα: Εδώ και περίπου 3 αιώνες έχουν ξεχάσει πως είναι να ζεις ανεξάρτητος… Από το 1707 και την περίφημη Ενωτική Πράξη οι ηγετικές ομάδες της Σκωτίας και της Αγγλίας αποφάσισαν την από κοινού πορεία τους στο μέλλον. Θέλετε όχι και με πολύ κομψό τρόπο, θέλετε, ότι πάντα η Αγγλία απειλούσε την Σκωτία με διακοπή των δρόμων του εμπορίου, ότι θέλετε. Αλλά σημασία έχει, ότι έγινε. Και πως από τότε και επί 3 αιώνες οι δύο διαφορετικοί λαοί, γιατί οι Σκωτζέζοι ( από το Scotia, που σημαίνει «η Γη των Γαλατών») είναι πολύ περήφανοι για την Κέλτικη καταγωγή τους, έχουν δημιουργήσει ένα κοινό, μεγάλο μονοπάτι, το οποίο ως τώρα δεν είχε αμφισβητηθεί από κανέναν.

Σήμερα, όμως, το περιβάλλον είναι μάλλον διαφορετικό. Σήμερα, η ραγδαία πτώση της μεταψυχροπολεμικής οικονομικής και καταναλωτικής ευημερίας δίχως αύριο έχει δώσει την θέση της στο δόγμα «πρέπει να πληρώσουμε όλοι μαζί». Αμ έλα, όμως, που οι Σκωτζέζοι δεν θέλουν να πληρώνουν πια μαζί με τους Εγγλέζους ή μάλλον δεν θέλουν να πληρώνουν για τις μαύρες τρύπες του Λονδίνου. Βλέπετε, ανακάλυψαν (ξαφνικά, σαν να ήταν και για αυτούς η πρώτη τους φορά), ότι έχουν μια χώρα με πολύ καλές οικονομικές προοπτικές. Αλλά το πιο σημαντικό, ανακάλυψαν, ότι τα κέρδη από το φυσικό αέριο της βόρειας Θάλασσας είναι πάρα πολλά, για να συνεχίσουν να τα μοιράζονται με τους μπεκρούλιακες του Νότου, που δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να προσεύχονται στο όνομα της Βασίλισσας, την οποία παρεμπιπτόντως συνεχίζουν να αγαπούν και οι γιοι των Highlanders….

Το επικείμενο δημοψήφισμα της 18^ης Σεπτεμβρίου αποτελεί σίγουρα ένα ορόσημο όχι μόνο για τα στενά πλαίσια του μεγάλου νησιού, αλλά στο κάτω κάτω της γραφής και για την ίδια την πορεία της Ευρώπης ως ένα εγχείρημα ενοποίησης της ηπείρου. Και εξηγούμαι. Από το 2000 και την επιλογή της χρήσης του ενιαίου νομίσματος, η Ευρώπη δύο φορές βρέθηκε μπροστά στο δίλημμα της απόσχισης μιας επαρχίας από ευρωπαϊκή χώρα. Το 2008 με την μονομερή κήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου από την αλβανική πλειοψηφία της παλιάς σερβικής επαρχίας και αισίως φέτος με το δημοψήφισμα για την ένωση της Κριμαίας με την Ρωσία. Η αλήθεια είναι πως τα δύο αυτά φαινομενικά μακρινά γεγονότα ταυτίζονται, εφόσον η ρωσική ηγεσία χρησιμοποίησε την αμέριστη δυτική συμπαράσταση στους Αλβανοκοσσοβάρους, για να δικαιολογήσει την δική της συμμετοχή στην απόσχιση της παλαιάς γης της Ταυρικής από την (προσφάτως φιλοφασίζουσα) εξουσία του Κιέβου. Αλλά η εξέλιξή τους, όποια και να ήταν στην τελική, δεν θα επηρέαζε την πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σαν αυτό που είναι, Ένωση δηλαδή, εφόσον πρόκειται για περιοχές, που δεν είναι μέλη της Ε.Ε, ούτε προβλέπεται κάτι τέτοιο για το προσεχές μέλλον.

Το ενδεχόμενο μιας ανεξάρτητης Σκωτίας, όπως την επιθυμεί το κυβερνών Εθνικό Κόμμα, είναι κάτι, που ακόμη δεν έχει επεξεργαστεί πλήρως. Εάν τελικά οι συμπαθητικοί Σκωτσέζοι αποφασίσουν, ότι προτιμούν να παραμείνουν μόνοι τους, υπάρχει μία-κάποια πιθανότητα (εάν ισχύσουν οι προβλέψεις) να τεθεί σε αμφιβολία η θέση της νέας χώρας ως μέλους της Ένωσης των Ευρωπαϊκών Κράτων, καθώς υπάρχει πιθανότητα χώρες-μέλη, όπως η Ισπανία και το Βέλγιο, με ανάλογες ευαισθησίες σε τέτοια θέματα να ψηφίσουν κατά αυτού, που συμβολίζει έναν υπαρκτό κίνδυνο και για την δική τους γούνα.

Και αυτό, νομίζω, είναι το κεντρικό ζήτημα, που προκύπτει. Παρακολουθώ όλος ενδιαφέρον τις τελευταίες μέρες τα μεγαλειώδη συλλαλητήρια στην Καταλονία. Άνθρωποι όλων των ηλικιών, όλων των φύλων, χαρούμενοι, με τις σημαιούλες τους αγκαλιά, επιζητούν αυτό, που θεωρούν δίκαιο «Να κάνουμε ό,τι και στη Σκωτία» Μάλιστα… Δημοψήφισμα να είναι και ό,τι να’ ναι λοιπόν. Ακόμη και το καμάρι της πόλης, η Μπαρτσελόνα φαίνεται να μπήκε στο τρυπάκι του γενικού κλίματος. Και να ήταν μόνο αυτοί… Οι Βάσκοι, οι αιώνια ριγμένοι της υπόθεσης, αρχίζουν δειλά δειλά να ψελλίζουν και αυτοί την επιθυμητή λέξη: Ανεξαρτησία. Ότι δεν κατάφερε τόσα χρόνια η ένοπλη βία των καλοντυμένων μασκοφόρων (θέλω να δηλώσω, ότι ήταν παλιό μου όνειρο να αποκτήσω μία από τις επίσημες στολές της ΕΤΑ, όπως τις έβλεπα από τη TV) της ΕΤΑ, πιστεύουν, ότι ίσως να μπορούν να το κατορθώσουν τώρα διά της ειρηνικής οδού (κάτι σαν τους παλαιούς ευρωκομμουνιστές δηλαδή…). Και μετά οι Φλαμανδοί, η επαρχία του Τιρόλο στην Ιταλία και ο κατάλογος δεν έχει τελειωμό… Η παλαιά διακήρυξη των 14 σημείων του Αμερικανού Προέδρου Γουίλσον μετά το πέρας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου φαίνεται να κρατάει ακόμη κάποια από την γοητεία της. Μόνο που ο ιστορικός χρόνος έχει αλλάξει. Οι παλαιές αυτοκρατορίες της Μπελ-Επόκ έχουν ήδη διαλυθεί, ενώ μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου η Ευρώπη έχει ζήσει νέες κατατμήσεις εδαφών και κρατών με πιο τραυματική την διάλυση της κραταιάς Γιουγκοσλαβίας σε 6 τελικά κράτη, τα οποία όμως δεν έχουν ούτε την λάμψη, ούτε την ισχύ και την ακτινοβολία του καθεστώτος που διαδεχτήκανε.

Η αλήθεια είναι, πως αν ήμασταν σε μια άλλη εποχή, το εγχείρημα της Σκωτίας να μπορούσε να αντιμετωπιστεί με πλέρια συμπαράσταση. Η εποχή, όμως, της οικονομικής υποχώρησης της Ευρώπης έχει επιφέρει και την ίδια της την εσωτερική διάβρωση. Ζητήματα, που φαίνονταν να έχουν λυθεί εδώ και αιώνες, έρχονται τώρα ξανά στο φως, όχι με την αγριότητα των παλιών καιρών, αλλά με μια δυναμική πισωγυρίσματος. Τι θέση μπορεί να έχουν άραγε οι παλιοί εθνικοί ανταγωνισμοί στην νέα Ευρώπη, που κάποιοι οραματίστηκαν ενωμένη; Η απάντηση στην πλέρια κρίση σε όλα τα επίπεδα, που διαβιώνουμε, μπορεί να είναι η αναμόχλευση των κακώς εννοούμενων εθνικισμών; Είναι αυτή η λύση, που αναζητούμε όλοι, και ποια πραγματικά προβλήματα θα λύσει; Θα μειωθεί η ανεργία, θα αυξηθούν οι μισθοί, θα σταματήσει η λιτότητα; Αντιλαμβάνομαι, ότι σε αυτό το κλίμα έχει βοηθήσει και η γενικότερη πολιτική των ευρωπαικών κέντρων, ιδίως την περίοδο της κρίσης, που από την μία έχουν αποξενώσει τη δημιουργία πολιτικής από οποιοδήποτε στοιχείο λαϊκής αποδοχής και από την άλλη έχουν υποταχθεί πλήρως στα κελεύσματα της γερμανικής ελίτ, που σαν πρώτος διδάξας προσπαθεί να επιβάλλει τη δική του αντίληψη πάνω στην σπαρασσόμενη ήπειρο. Σύμφωνοι σε αυτό, αλλά η λύση είναι να ακολουθήσουμε ο καθένας την χωριστή του πορεία και να καταλήξουμε να είμαστε μία ήπειρος μικρών- αδύναμων κρατών, χωρίς καμία δυνατότητα διεθνούς παρουσίας; Ή μήπως λύση είναι να αλλάξουμε τα δεδομένα εντός της ίδιας της ηπείρου και εντός της ίδιας της ΕΕ με προοπτική προς τα κει, που επιθυμούμε; Αλλά με καθεστώς σύμπτυξης και όχι πολυδιάσπασης. Όλοι κάτω από τον ίδιο ήλιο και όχι ο καθένας χωριστά. Με προφίλ προοδευτικό, για την Ευρώπη των λαών, όπως την ονειρευτήκαμε κάποτε… Αν αφήσουμε τα πανιά του εθνικισμού να κατακλύσουν την δημόσια συζήτηση, τότε ίσως να έχουμε χάσει ολοσχερώς το παιχνίδι της ανάσχεσης της σημερινής οικτρής κατάστασης και της ανατροπής και της λιτότητας και του συντηρητισμού. Γιατί τότε ο δρόμος για σκηνικά τύπου Ουκρανίας ίσως να μην είναι και τόσο μακρινός…