Τα μεγάλα γεγονότα απαιτούν και ανάλογες αφηγήσεις, τέτοιες που να αρμόζουν τόσο στην ρηξικέλευθη σημασία που επιφέρουν, όσο και στον «μύθο» που τα συνοδεύει. Πόσο δε μάλλον, όταν μιλάμε για το σημαντικότερο, ίσως, γεγονός του «Σύντομου 20ού αιώνα», αυτό που τον χρωμάτισε με τις συνέπειές της και που δημιούργησε το πλαίσιο και το σκηνικό, μέσα στο οποίο γενιές και γενιές ανθρώπων έζησαν, μεγάλωσαν, αγωνίστηκαν, πόνεσαν, θυσιάστηκαν. Αναφερόμαστε, φυσικά, στην Ρωσική Επανάσταση των Μπολσεβίκων του Οκτωβρίου του 1917, η οποία σύμφωνα με το νέο Ημερολόγιο έλαβε χώρα ένα δραματικό δειλινό της 7ηςΝοεμβρίου (25 Οκτωβρίου σύμφωνα με το Παλαιό). Η ημέρα, λοιπόν, όπου κάτω από την στιβαρή καθοδήγηση του Κόμματος του Βλαντιμίρ Λένιν 200.000 και πλέον Μπολσεβίκων έμελλε να αλλάξουν μέσα σε ελάχιστες ώρες την πορεία όχι μόνο της Ρωσίας, αλλά του Κόσμου.
Η 70χρονη ιστορική πορεία του Κομμουνισμού ως πρόταση εξουσίας και κοινωνικού μετασχηματισμού πέρασε από πολλά στάδια: α) φορέας επαναστατικής Αλλαγής τα πρώτα ταραγμένα χρόνια μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σε μια επαναστατική πλημμυρίδα, που συμβολιζόταν από την ίδρυση της Γ΄ Διεθνούς, β) Προμετωπίδα της «Μεγάλης Σταυροφορίας» εναντίον του Χιλιόχρονου Γ΄ Ράιχ, η οποία κατέληξε στην εικόνα της καρφωμένης κοκκινωπής σημαίας της χώρας των Σοβιέτ στην ταράτσα του Ράιχσταγκ, γ) Ηγέτιδα δύναμη ενός μεγάλου Συνασπισμού, ο οποίος έμελλε να απλωθεί στο 1/3 της Υφηλίου στην Μεγάλη Κόντρα των «Δύο Κόσμων»… Μα όλα αυτά σαρώθηκαν σαν χάρτινος πύργος, όταν ανήμερα της 25ης Δεκεμβρίου του 1991 η Κόκκινη Σημαία, που για χάρη της ή εξαιτίας της εκατομμύρια ανθρώπων θυσιάστηκαν, κατέβαινε αργά και βασανιστικά από την κορυφή του Κρεμλίνου… Οι φίλοι και οι φανατικοί πιστοί δάκρυσαν για μια υπόθεση, στην οποία αφιέρωσαν τα πάντα και τώρα θάφτηκε. Οι εχθροί και οι άμεσοι αντίπαλοι πανηγύρισαν έξαλλα για την κατάρρευση του «αντίπαλου δέους» και βιάστηκαν να κλείσουν στέρεα το φέρετρο…
Σήμερα, 97 χρόνια μετά την έκρηξη του Οκτωβριανού Κινήματος και 25 χρόνια μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, τι ανάμνηση έχει απομείνει από αυτή την μακρόχρονη εμπειρία; Σήμερα, 23 χρόνια μετά από την 25η του Δεκέμβρη του 1991 και κάτω από το βάρος της μάστιγας της οικονομικής ανωμαλίας, με ποιον τρόπο γίνεται η επικοινωνία μας με το παρελθόν της ΕΣΣΔ και της ίδιας της ιδέας της Επανάστασης; Δύσκολο ερώτημα για μια γενιά που ανατράφηκε την περίοδο, όπου ο Δυτικός Κόσμος, ο κόσμος της αγοράς και της ζήτησης πανηγύριζε την μεγάλη του κατίσχυση και η θύμηση του ανατολικού μπλοκ έμοιαζε με την ευχή του ιερέα μπροστά από το φρεσκοπλυμένο σάβανο του νεκρού: «Ανάπαυσον ο Θεός τον Δούλον σου και κατάταξον αυτόν εν Παραδείσω…»
Οι δεύτεροι στις μέρες μας σαφώς και είναι πιο αναγνωρίσιμοι. Παρότι ο κόσμος διάνυσε περίπου 20 χρόνια, στα οποία ο λόγος των νικητών του Ψυχρού Πολέμου ήταν κυρίαρχος, εντούτοις η παλιά προσπάθεια «αναχαίτισης» δεν έληξε, απλώς τροποποίησε το νόημά της σε «επαγρύπνηση». Μπορεί για κάτι τέτοιες περιπτώσεις να μας έρχεται στο μυαλό ο Άδωνις και τα τσιριχτά του κηρύγματα κατά του «κομμουνιστοσυμμοριτισμού», που θέλει να μας κάνει «Βόρειο Κορέα» –προτιμώ Βιετνάμ είναι αλήθεια – αλλά ο εξουσιαστικός μνημονικός λόγος του Δυτικού στρατοπέδου είναι πιο σοβαρός. Στην σκέψη τους η ΕΣΣΔ και ο Ανατολικός Κόσμος εξακολουθεί να είναι «ο μεγαλύτερος κίνδυνος που αντιμετώπισε η αστική δυτική Δημοκρατία στο διάβα της», πιο φονικός κι από την φασιστική απειλή του 1933-1945, παρόλο που έσπευσαν να τις συμψηφίσουν με την ανακήρυξη της 23ης του Αυγούστου ως «Ημέρας μνήμης των θυμάτων των ολοκληρωτικών καθεστώτων»… Για αυτό και στα μάτια τους, οποιαδήποτε προσπάθεια αύξησης της ισχύος της καταρρέουσας Ρωσίας των μέσων των ‘90s, ακόμη και της καπιταλιστικής Ρωσίας, αποτελεί «προσπάθεια αναβίωσης της ισχύος της Σοβιετικής Ενώσεως», σύμφωνα με την Αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, Χίλαρι Κλίντον. Οποία τιμή για τον παλαιό KGBίτη και νυν πανίσχυρο Πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος εξακολουθεί να πιστεύει πως η κατάρρευση του 1991 υπήρξε «η μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή της Ιστορίας»…
Από την άλλη μεριά υπάρχει ένας άλλος Κόσμος… Αυτός που δεν νιώθει άνετα μέσα στα πλαίσια που του έθεσε ο μεταψυχροπολεμικός κόσμος. Αυτός που είτε έβλεπε την ΕΣΣΔ ως ένα φάρο για τους πολιτικούς του στοχασμούς, είτε αναγνώριζε τον Ανατολικό Συνασπισμό ως μια πολύτιμη δικλείδα ασφαλείας απέναντι στις αχόρταγες διεκδικήσεις των χρηματοπιστωτικών κύκλων κατά των σύγχρονων λαϊκών και εργατικών δικαιωμάτων. Ένα μέρος του, βέβαια, συνειδητοποιούσε ότι από ένα σημείο και μετά ο πολιτικός κομμουνισμός είχε καταντήσει να είναι μια εξουσιαστική μηχανή καταπίεσης είτε ομάδων, είτε και ολόκληρων χωρών, όπως πολλές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Γι’ αυτό και κυριαρχεί η κριτική σκέψη και συζήτηση γύρω από την ιστορική εμπειρία τόσο του ορθόδοξου κομμουνισμού, που γνωρίσαμε, όσο και των πολιτικών παραφυάδων που προέκυψαν από τα σπλάχνα του. Σεβασμός όσον αφορά την σημασία του γεγονότος ως προς την ιστορική εξέλιξη και τα επιτεύγματα που αυτό επέφερε, αλλά και προσπάθεια να αφεθούν πίσω πολλές από τις προβληματικές του ιστορικού μοντέλου, σε μια διαδικασία προσαρμογής του μηνύματος σε καταστάσεις και συνθήκες νέες και παλλόμενες. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερο παράδειγμα από την εμπειρία της Λατινικής Αμερικής από τις αρχές του 2000, οπότε και μία προς μία οι χώρες της περιοχής κυριαρχούταν από Δυνάμεις που επιθυμούσαν να ανανεώσουν το κεντρικό νόημα της Κοινωνικής Δικαιοσύνης, όπως αυτό κάποιοι δεν άφησαν να εμπεδωθεί την δεκαετία του 1970…
Όταν μιλάμε για γεγονότα και ιστορικές καμπές που χώρισαν τον Κόσμο σε δύο στρατόπεδα, στους κομμουνιστές (και τους συνοδοιπόρους) και στους αντι-κομμουνιστές, τότε η ιστορική διαχείριση δεν μπορεί να είναι νηφάλια. Ακόμη περισσότερο, τα συναισθήματα που προκαλεί είναι τόσο έντονα, ώστε και η ίδια η ανάμνηση να λαμβάνει ακραίες μορφές: αλαζονεία και δαιμονοποίηση από την πλευρά των χθεσινών νικητών, νοσταλγία και επαναστοχασμός από την μεριά των φαινομενικά ηττημένων. Η εικόνα της υποστολής του σφυροδρέπανου έμεινε τόσο χαραγμένη στην σκέψη και των δύο, ώστε πίστεψαν ότι όλα είχαν τελειώσει. Ήταν όμως πραγματικά έτσι; Η κατάρρευση της Lehman Brothers έστειλε στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας τις θεωρήσεις για την αέναη Ανάπτυξη… Ένα φαινομενικά ακίνδυνο κύμα νοσταλγίας κάποιων ανατολικών λαών για το σοσιαλιστικό παρελθόν τους ίσως να δείχνει μία τάση επανασυλλογισμού της παλιάς εμπειρίας από νέα βάση… Η συνεχιζόμενη οικονομική ατασθαλία και η θέληση λαών και ανθρώπων να συζητήσουν και να δράσουν πάνω στον άξονα της κατάκτησης της ευημερίας ίσως να προσδώσουν ξανά νόημα στην επέτειο της Εφόδου των Μπολσεβίκων προς την κατάκτηση των Χειμερινών Ανακτόρων της Πετρούπολης…
Social Links: