Ένα νέο, μεγάλης εικαστικής παρέμβασης έργο – graffiti (σε μαυρόασπρο χρωματισμό), καλύπτει πλέον το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο επί της οδού Στουρνάρη. Βανδαλισμός; Τέχνη; Ακραία τέχνη; Καλαίσθητο; Ακαλαίσθητο; Παραβίαση;
Μνημείο. Μνήμα. Μνήμη. Αρχικά με την ονομασία Μνημείο χαρακτηριζόταν οποιοδήποτε οικοδόμημα ανεγειρόταν πάνω από το μνήμα (τάφο) νεκρού ή νεκρών προς τιμή και ανάμνηση αυτών. Το μνημείο per se, λοιπόν, στην πραγματικότητα συμβολίζει το πεπερασμένο. Το νεκρό.
Η μνήμη είναι ζωντανή. Διαμορφώνει και διαμορφώνεται συνεχώς, αλλά είναι πεπερασμένη. Ωστόσο, ένας χώρος που είναι ζωτικός, που βιώνεται, που φιλοξενεί κίνηση, κοινωνικοποίηση και πολύ περισσότερο, εκπαίδευση, κατά την γνώμη μου, δεν είναι ούτε μνημείο, ούτε μνήμα, ούτε μνήμη. Είναι κάτι το ολοζώντανο.
Το graffiti στα αστικά πλαίσια θεωρείται βανδαλισμός. Αυτό προκύπτει από τις θέσεις περί ιδιοκτησίας που φέρει ο αστικός πολιτισμός. Οι writers (γκραφιτάδες), αναγνωρίζουν τα αστικά πλαίσια, γνωρίζουν ότι πρόκειται περί βανδαλισμού και όμως πεισματικά συνεχίζουν να δημιουργούν στον δρόμο και επικίνδυνα. Κινούνται στο «όριο». Για αυτό και η πραγματική τέχνη του δρόμου, είναι μόνο στο δρόμο και είναι πάντα επικίνδυνη. Τέχνη του δρόμου σε γκαλερί δεν νοείται, μόνο ως διαστρέβλωση. Το μνημείο δεν είναι ετεροτοπία.
Οι ετεροτοπίες, σύμφωνα με τον Michel Foucault, είναι «πραγματικοί τόποι, τόποι λειτουργικοί, τόποι που έχουν σχεδιαστεί εντός του θεσμού ακόμη και της ίδιας της κοινωνίας, και οι οποίοι αποτελούν κάποιο είδος αντι-θέσεων, είδος ουτοπιών που έχουν γίνει πράξη, εντός των οποίων οι πραγματικές θέσεις, όλες οι υπόλοιπες πραγματικές θέσεις που μπορεί κανείς να βρει στο εσωτερικό μιας κουλτούρας αντιπροσωπεύονται ταυτόχρονα, αμφισβητούνται και ανατρέπονται. Υπάρχουν είδη τόπων που βρίσκονται έξω από όλους τους τόπους, ακόμη και αν είναι εύκολο να προσδιοριστεί η τοποθεσία τους»[1].
To graffiti που έγινε στο Πολυτεχνείο, ακριβώς επειδή πρόκειται για πραγματικό τόπο, λειτουργικό είναι μια προσπάθεια δημιουργίας ετεροτοπίας. Δημιουργίας μιας αντίθεσης για να επιτευχθεί μια σύνθεση. Στην διαλεκτική (χρησιμοποιώ το υπεραπλουστευτικό σχήμα Fichte θέση – αντίθεση – σύνθεση) η αντίθεση είναι απαραίτητη για να μπορέσει να ξεπηδήσει το θετικό, μέσα από την άρνηση (η άρνηση κυοφορεί το θετικό – άρνηση της άρνησης).
Μπορεί στα αστικά πλαίσια η τέχνη του δρόμου, να είναι βανδαλισμός για πολλούς. Αλλά χωρίς να εκμηδενίζει αυτά τα πλαίσια, με το να τα αρνείται με τέτοιο τρόπο, μέσω της Τέχνης, καταφέρνει να προσεγγίσει την σύνθεση. Αυτό είναι πολύ περισσότερο από ό,τι τολμούν οι περισσότεροι καλλιτέχνες να προσφέρουν στην τέχνη και κατ’ επέκταση στην κοινωνία, αφού η τέχνη είναι και πρέπει να είναι ένα κοινωνικό γεγονός.
Το θέμα δεν είναι αισθητικό απλά. Είναι βαθιά πολιτισμικό.
______________
[1] Μισέλ Φουκώ, ”Ομιλίες και Γραπτά 1984, Περί αλλοτινών χώρων (διάλεξη στη λέσχη αρχιτεκτονικών μελετών, 14 Μαρτίου 1967)”. Architecture, Mouvement, Continuité, τεύχος 5o, Οκτώβριος 1984.
Social Links: