From the Dark Past 12: A Field Guide to Black Metal

Μέχρι στιγμής στη στήλη έχω ασχοληθεί αποκλειστικά με ταινίες και λογοτεχνία σκοτεινού φάσματος, έχοντας παραμελήσει τη μουσική και τα video games, άσχετα με το γεγονός ότι πέρυσι είχα σκεφτεί για ποδαρικό της στήλης μια παρουσίαση των “Musick to Play in the Dark” των Coil (κάτι που θα γίνει εν καιρώ). Έφτασε όμως το πλήρωμα του χρόνου να επεκτείνω λίγο το εύρος του From the Dark Past, γράφοντας δυο λόγια για το σκοτεινότερο παρακλάδι του metal, το μουσικό υπό-είδος στο οποίο χρωστάει άλλωστε και το όνομά της η ίδια η στήλη. A field guide to black metal λοιπόν, με λίγη ιστορία, λίγη αισθητική, και λίγες σκέψεις περί του φαινομένου όπως αυτό γιγαντώθηκε στα 90’s, και μια εκατοντάδα δίσκους στο τέλος, για τον λιστολάγνο που κρύβουμε μέσα μας.

Αρχικά, όταν μου προτάθηκε και από τον αξιότιμο αρχισυντάκτη να γράψω ένα κείμενο-εισαγωγή στο black metal, σκέφτηκα μεταξύ σοβαρού και αστείου να αντιγράψω απλά τους στίχους των δυο πρώτων στροφών του “Unholy Black Metal” των Darkthrone· μέσες άκρες ο Fenriz εξηγεί εκεί πολύ καλύτερα και απλούστερα από οποιοδήποτε άλλο τις ιδανικές του μαύρου μέταλλου περιγραφικές συνθήκες. Ιδού:

When the sun has died
When the angels are blind
When the fog lies thick
over the palace of god

When the fullmoon lights the earth
When the wolves gather in the open
When blood rains from heaven high
and from the pearly gates

Κρατήστε το πνεύμα και περιεχόμενο αυτών των γραμμών, βάλτε το “In the Nightside Eclipse” των Emperor να παίζει, και κατά βάση έχετε τον αισθητικό μπούσουλα για το υπόλοιπο κείμενο. (Υπ’ όψιν, δεν πρόκειται να κάνω ιδιαίτερη μουσική ανάλυση επί του είδους, το σύνολο των links που υπάρχουν εντός του κειμένου, συν η λίστα στο τέλος αρκεί για να δημιουργήσει ο καθένας εντυπώσεις).

WHEN IT’S COLD AND WHEN IT’S DARK

Είμαστε στις αρχές του 1992. Το έδαφος έχει γονιμοποιηθεί για τα καλά με τις διδαχές των Celtic Frost, Bathory, και των Γερμανικών thrash μεραρχιών (με αιχμή τους πρώιμους Sodom), ενώ ο ιλιγγιώδης (με την κυριολεκτική έννοια) σπόρος των Voivod έχει φυτευτεί. Σε μια σχετικά απρόσμενη (κακά τα ψέμματα, η Νορβηγία δε μεγαλούργησε στο 80’s metal, εν αντιθέσει με τη Σουηδία και τη Δανία) γωνιά της Ευρώπης κάτι έχει ήδη αρχίσει να κινείται, με το σημείο έναρξης να εντοπίζεται αφενός στους Mayhem. Όχι τόσο στα πρώτα δισκογραφικά βήματά τους, που λίγη σχέση είχαν με αυτό που θεωρούμε black metal, αλλά κυρίως στην περσόνα του Per Yngve Ohlin, κατά κόσμο Dead, ο οποίος ένα χρόνο πριν, το 1991, είχε αποφασίσει να εγκαταλείψει τα εγκόσμια με έναν σχετικά θεαματικό τρόπο, αφήνοντας πίσω ένα θρυλικό σημείωμα και κάποια ακόμη «αναμνηστικά» για τα άλλα μέλη της μπάντας (το περιεχόμενο του εξώφυλλο του “Dawn Οf Τhe Black Hearts” bootleg μεταξύ άλλων). Αφετέρου, η αρχή ενός εκ των νημάτων (και μάλλον του σημαντικότερου μουσικά) που καταλήγουν στο σημείο μηδέν του είδους μπορεί να ανιχνευτεί στις 2 πρώτες (επίσημα ακυκλοφόρητες μέχρι το 2007) κασέτες των Thorns (“Grymyrk” και “Trøndertun”) και στην παράλληλη συμμετοχή του Snorre W. Ruch (ιθύνων νους της μπάντας) στη συγγραφή σεβαστού μέρους του αρτιότερου αντιπροσώπου του Είδους, του σημείου μηδέν που ανέφερα, κοινώς του “De Mysteriis Dom Sathanas” των Mayhem.

Η αλήθεια είναι πως στην υπόλοιπη Ευρώπη η ακραία σκηνή είχε ήδη αρχίσει να αναπτύσσει τα πρώτα αποστήματα μαυρομεταλλικής χροιάς, με τους θύλακες να εντοπίζονται σε Ελβετία (με τους Samael των demo και του “Worship Him”), Τσεχία (με τους πολύ ιδιαίτερους Master’s Hammer και το φανταστικό “Ritual”), Φινλανδία (οι Beherit έχουν ήδη κυκλοφορήσει το κτηνώδες “Oath Οf Τhe Black Blood”), και φυσικά Ελλάδα, όπου οι Rotting Christ έχουν ήδη κυκλοφορήσει το εμβληματικό “Passage Τo Arcturo”, θέτοντας μια δεσμίδα προτύπων, τόσο μουσικά (ο λεγόμενος μεσογειακός black metal ήχος, με αρκετά πιο μελωδική και λιγότερο μονολιθική/πιο heavy κιθαριστική νοοτροπία), όσο και στην εγχώρια προφορά της Αγγλικής (να κάνετε μια χάρη στον εαυτό σας και να το ακούσετε με στίχους το “Passage..”). Παρ’ όλη όμως τη δημιουργική αναταραχή, η σκηνή θα χρειαστεί τον Νορβηγικό καταλύτη για να γιγαντωθεί, με τον καταλύτη αυτό να μην είναι αυστηρά και μόνο μουσικός.

Μπορεί ο όρος black metal να προσδιορίζει ένα μουσικό είδος, όμως αυτό που έπλεε με μαύρα πανιά πάνω από την Ευρώπη των early 90’s ήταν μια σκεπτομορφή φορτισμένη από διάφορα, μη μουσικά κυρίως, γεγονότα και θέματα, πλεγμένα σε ένα ακραίο μουσικά σκαρί, τα οποία ήταν και είναι υπεύθυνα για μεγάλο τμήμα της δημοσιότητας που πήρε το είδος, αλλά και της γοητείας που άσκησε σε όλους όσους επιλέξαμε να εμβαθύνουμε στο συγκεκριμένο μουσικό παρακλάδι. Με αφετηρία την αυτοκτονία του Dead και τη δημιουργία του Inner Circle, τα πράγματα στο βορρά της Ευρώπης πήραν γρήγορα σοβαρή και παράλληλα σκοτεινή τροπή. Δεκάδες εμπρησμοί εκκλησιών μέχρι το 1995, κάποιες αυτοκτονίες, φόνοι σε Νορβηγία, Σουηδία, και Γερμανία, με αποτέλεσμα ένας σεβαστός αριθμός μουσικών της σκηνής να διαβεί για ποικίλα χρονικά διαστήματα το κατώφλι της φυλακής. Η σκεπτομορφή του black metal στιγματίζεται για πάντα από όλο αυτό το σύνολο γεγονότων, και με τη σειρά της τροφοδοτεί μέσω της μετάλλαξης αυτής την επιρροή της στο κοινό και στα σχήματα που περιλαμβάνει, με ότι αποτελέσματα μπορεί να ενέχει αυτό.

COLD GRAVE AESTHETICS

Δεν ήταν όμως μόνο τα γεγονότα, αλλά και η ατμόσφαιρα που απέπνεε (και αποπνέει ακόμη ως ένα βαθμό) η αισθητική του είδους. Η ενασχόληση με το occult, τον παγανισμό, η εναντίωση στο χριστιανισμό, η ρομαντική θεώρηση του παρελθόντος, δεν είναι αποκλειστικότητες του metal, και προφανώς ούτε ενός υποείδους του. Η σοβαροφάνεια όμως που συνδέθηκε με το black metal όσο με κανένα άλλο metal παρακλάδι, επέδρασε καταλυτικά στην απόσταξη μιας εξαιρετικά αγνής εικονοπλασίας εντός του μυαλού των ακροατών. Όταν δηλαδή διαβάζεις αυτές τις σφιχτές, γραφικές, μισανθρωπικές, και ενίοτε τίγκα στις μυστικιστικές ανακρίβειες (occult αχταρμάς), συνεντεύξεις των 90’s([1],[2],[3]), όταν βλέπεις αυτή την προτροπή στους δίσκους της Deathlike Silence Productions του Euronymous, γνωρίζοντας παράλληλα ότι άτομα που συμμετέχουν σε αυτή τη σκηνή βρίσκονται στη φυλακή ή είναι νεκρά, όταν βλέπεις τις καμένες εκκλησίες και το εικαστικό μέρος των κυκλοφοριών, τις φωτογραφίες της εκάστοτε μπάντας τίγκα στο corpsepaint, στα κηροπήγια και τα αόρατα πορτοκάλια, ακόμη και τις επιλογές λογότυπων, γραμματοσειράς και γοτθικών λετρίνων, όσο υποψιασμένος ή σκεπτικός και να είσαι, ένα δέος το νιώθεις, άσχετα με το αν αυτό θα αποκτήσει αργότερα θετικό ή αρνητικό πρόσημο. Αν δε ο ακροατής έχει ως κύρια επιδίωξη από τη μουσική την προσωρινή φυγή από την πραγματικότητα, τότε το black metal, πρωτίστως με το όλο πακέτο της στιχουργικής και μουσικής απόκοσμης φαντασμαγορίας, αλλά και δευτερογενώς με την εσάνς τη σκηνής, αποτελεί την πιο λειτουργική ίσως επιλογή όσον αφορά τη σκοτεινή φαντασιακή κάθοδο δια της ονειροπόλησης.

Κάπου στις αρχές του ’92 κυκλοφόρησαν εντός μικρού χρονικού διαστήματος 2 άλμπουμ που καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό τη σκηνή, αισθητικά και μουσικά. Η γνώριμη μορφή του Zephyrous-ορμώμενου-από-το-Σκοτάδι, στο εξώφυλλο του “A Blaze in the Northern Sky” των Darkthrone, σε συνδυασμό με το ανατριχιαστικό intro του πρώτου κομματιού του δίσκου (“Kathaarian Life Code”), επιβάλλουν την περιήγηση σε μια δαιμονική wasteland, όπου οι καμπάνες χτυπούν μακάβρια, καλώντας τον ακροατή προς τη μοναδική κατεύθυνση ανάπτυξης του black metal: βόρεια. Το corpsepaint εδώ γίνεται κτήμα της σκηνής, υιοθετείται ως άκαμπτο προσωπείο της απάνθρωπης περσόνας του εκάστοτε καλλιτέχνη, ως ένα λιθαράκι ακόμη στο χτίσιμο του μη-ανθρώπινου διδύμου, συνοδευόμενη συνήθως από κάποιο ψευδώνυμο προς ολοκλήρωση αυτού του doppelganger. Όσο για τη φασματική μορφή που κοσμεί το εξώφυλλο του ντεμπούτου των Burzum, υπακούει και αυτή στο ασπρόμαυρο φετίχ που έμελλε να είναι σήμα κατατεθέν μεγάλου τμήματος του black metal, ενώ ταυτίζεται με τα απελπισμένα, λυκίσια ουρλιαχτά του Varg, αυτά που εξέφρασαν την απώλεια ενός φαντασιακού δημιουργήματος, και τη νοσταλγία για αυτό που ουσιαστικά δεν είχε ποτέ ο νοσταλγός. Μια νοσταλγία η οποία στοχεύει σε ένα συγκεκριμένο ιδεατό κατασκεύασμα, συνήθως μονοδιάστατης θέασης του παρελθόντος. Εκεί έγκειται η σχέση του black metal με το ρομαντισμό ως κίνημα, εκεί έγκειται εν μέρει και η γοητεία που δυστυχώς ασκεί το είδος σε τμήμα του ακροδεξιού πληθυσμού (με αποτέλεσμα τη μάστιγα του National Socialistic black metal), πιθανώς σε συνδυασμό και με την εωσφορικής απόχρωσης λατρεία και ανύψωση του Εαυτού (το οποίο όμως χωράει πολλή συζήτηση).

Ατμόσφαιρα υπαινικτικού τρόμου και απειλής, και black metal πάνε ενίοτε χέρι-χέρι, πολύ συχνότερα από οποιοδήποτε άλλο metal υποείδος. Αυτή η σύνδεση δύσκολα είναι ανιχνεύσιμη σε συναυλίες και τουριστικές ακροάσεις (αμφότερες διαδικασίες έχουν τη χρησιμότητά τους, αλλά δε βοηθούν σχεδόν ποτέ το κεφάλαιο «τρόμος» και σπανίως αυτό της ατμόσφαιρας). Ουδεμία σχέση έχει για παράδειγμα (πέρα από το καθαρά απτό μουσικό μέρος) το πρόσφατο live των Emperor στο Wacken με την αίγλη που σου δημιουργεί το γραφικά αριστουργηματικό βίντεο του “The Loss & Curse of Reverence”, το οπισθόφυλλο του “In the Nightside Eclipse”, ή το εξώφυλλο του “First Spell” των Gehenna, το οποίο εσωκλείει ολόκληρη τη black metal ατμόσφαιρα σε μια φωτογραφία. Καθεμιά από τις 8 λετρίνες-σκίτσα που περιέχει το booklet του “De Mysteriis Dom Sathanas” φέρει τον σπόρο μιας αγέννητης ιστορίας τρόμου με βάρος αιώνων πάνω της. Τα διηγηματικά φωνητικά του “Evil Prayers” των Necromantia μοιάζουν να έχουν ξεπεταχτεί από τα πλέον αποτρόπαια διηγήματα του Machen. Το “Dusk…And her Embrace” των Cradle of Filth έχει την ανάλαφρη μπαρόκ αίγλη των καλύτερων ταινιών τρόμου της Hammer. Η μοναστική κατάνυξη του “Carnal Malefactor” των Deathspell Omega σε αγναντεύει με την ξεχασμένη από πολλούς ασήκωτη θεϊκή ματιά που ατένιζε την παιδική ύπαρξη στον εκκλησιασμό. Δύσκολα θα βρεις κάτι πιο κοντά σε νυχτερινή μεσαιωνική τελετή μαγείας από το “Vintage Black Magic” των Cultes Des Ghoules. Η απαρίθμηση μπορεί να συνεχίζεται για ώρα.

THE DAWN OF A NEW AGE

Για κλείσιμο, επιστρέφω στην θέαση της ιστορίας του είδους, από το 2000 και εντεύθεν. Λίγο μετά την αλλαγή της χιλιετηρίδας, το black metal πέρασε μια σταδιακά κατακερματιστική κρίση ταυτότητας, η οποία ήταν ήδη ανιχνεύσιμη στην στροφή τμήματος της νορβηγικής κυρίως σκηνής από τα τέλη των 90’s (με δίσκους όπως το “666 International” και το “Rebel Extravaganza”), και η οποία, ακολουθώντας και τον γενικότερο θρυμματισμό των εσωτερικών ορίων του metal, κατέληξε στη γέννηση ενός πλήθους υποειδών. Η Αμερικανική σκηνή γιγαντώθηκε, με αιχμή του δόρατος τον ιμπρεσιονιστικό χαρακτήρα της Cascadian σκηνής (“Diadem Of 12 Stars”), post rock και shoegaze μπλέχτηκαν για τα καλά στο κυρίως σώμα του είδους (“Souvenirs D’un Autre Monde”), industrial και πειραματικό ambient ξαναανακαλύφθηκαν (“Thorns”, άλμπουμ από το μέλλον, το οποίο ακόμη δεν έχει χωνευτεί πλήρως), η ανατολική Ευρώπη μας προσέφερε ποσότητες ποιοτικού ατμοσφαιρικού ήχου (“Blood In Our Wells”), το οποίο όμως πρέπει να διπλοκοσκινιστεί λόγω της άνθισης του NS στοιχείου ειδικά σε αυτή την περιοχή. Το orthodox black metal, παρόλο που έκανε την εμφάνισή του κάπου στα late 90’s, εγκαθιδρύθηκε με τους 2 σημαντικότερους ίσους δίσκους των 00’s (“Si Monument Requires, Circumspice” και “Salvation”), πιθανότατα ως μια εναλλακτική ακρότητας και εναντίωσης μετά την εξάντληση του καθαρά αντιχριστιανικού λόγου του είδους, και παραμένει ίσως το πιο επιδραστικό subgenre, με όσα (κυρίως αρνητικά – λέγε με στρατιές πανομοιότυπων κλώνων) ακολουθούν αυτό το γεγονός. Το black metal σε παραδοσιακές φόρμες φυσικά και δεν έχει εκλείψει, με την underground σκηνή της Σουηδίας και όχι μόνο, να βρίσκεται σε σαφή άνθηση την πρόσφατη περίοδο (ενδεικτικά Grifteskymfning αλλά και όλα τα σχήματα της Ancient Records). Τέλος, διαφαίνεται από κάποια συγκροτήματα(όπως οι δικοί μας Spectral Lore) και μια προσπάθεια απεμπόλησης του black metal από την αρνητική/μισανθρωπική/μηδενιστική φιλοσοφία που ήταν εκ της γενέσεως του είδους μπλεγμένη μαζί του. Το κατά πόσο βέβαια αυτό που απομένει μετά από μια τέτοια ριζική αλλαγή πλεύσης μπορεί να θεωρηθεί black metal είναι θέμα προς συζήτηση.

Αντί επιλόγου οι στίχοι του “The Northern Hemisphere” των Carpathian Forest:

The night is cold and brilliantly clear.
Peak after peak of glorius ice mountains
rose into the dome of the darkened skies.
Jagged crystal teeth squeezed between
the depths of the jet-black fjords.

The mountains lost their sharpness and became
soft and blue-tinged as the great winter day.
Which would grow on to be a dim twilight
that glimmered slowly to life.

Above the peaks the Polar sky flickered with
the ghostly radiance of the northern light.
A frozen lake discharge into an equally frozen stream.
The cold is cruel and unforgiving like the landscape.
Up north.

Ενδεικτική (και φυσικά μη εξαντλητική) λίστα κυκλοφοριών από όλο το χρονικό φάσμα του black metal: