Το 1974 το BBC στο πλαίσιο του Plays For Play πρόβαλλε ταινίες και θεατρικά έργα που είχαν βιντεοσκοπηθεί. Ένα από αυτά το Penda’s Fen παρότι εν πολλοίς παραμένει άγνωστο και ξεχασμένο έχει αποκτήσει ένα cult following που περιλαμβάνει ακόμα και έναν από τους πατριάρχες του εναλλακτικού κόμιξ, τον Grant Morrison. Τα 70s είχαν μια αρκετά καλή παραγωγή occult/παγανιστικών ταινιών για κινηματογράφο και τηλεόραση, όπως το πολύ γνωστό The Wicker Man με τον Κρίστοφερ Λι ως Lord Summerisle, τοπικό άρχοντα μιας νησίδας παγανισμού στην χριστιανική Μεγάλη Βρετανία. Το Penda’s Fen βασίζεται κι αυτό στο παγανιστικό παρελθόν της χώρας και τη σχέση με τη νέα θρησκεία.
Βρισκόμαστε στην περιοχή των Midlands, που κάποτε αποτελούσε ένα από τα επτά αγγλοσαξωνικά βασίλεια, το βασίλειο της Mercia. Η περιοχή αυτή είναι η τελευταία που εκχριστιανίστηκε στην αγγλική επικράτεια και ο τελευταίος παγανιστής βασιλιάς της, ο Penda, πέθανε σε μάχη το 655 προσπαθώντας να διατηρήσει την αυτονομία του βασιλείου του. Στην περιοχή δεσπόζουν οι επιβλητικοί λόφοι Μάλβερν που έχουν μεταξύ άλλων εμπνεύσει τον Άγγλο συνθέτη Edward Elgar (1857-1934). O Elgar καταγόταν από τα Midlands και ήταν μια φιγούρα αρκετά μυστηριώδης. Έγινε γνωστός με το έργο του Variation’s Enigma, το οποίο κρύβει ένα αίνιγμα όπως υπαινίσσεται και ο τίτλος του που παραμένει άλυτο. Το έργο του πάντως και χωρίς γρίφους είναι αν μη τι άλλο αρκούντως γοητευτικό. Η επιβλητική μουσική του διατρέχει την ταινία όπως το φάντασμα του τελευταίου παγανιστή βασιλιά.
Πρωταγωνιστής της ταινίας είναι ο Stephen, γιος ενός εφημέριου που διανύει το τελευταίο του καλοκαίρι πριν περάσει το κατώφλι της ενηλικίωσης. Η μετάβαση θα είναι αποκαλυπτική. Θα καταρριφθούν όσα θεωρούσε δεδομένα και θα περάσει στην χαώδη πραγματικότητα. Μέσα του συγκρούονται η αυστηρή, στρατιωτική του εκπαίδευση και η θρησκευτική ανατροφή του με την ανακάλυψη της ομοφυλοφιλίας του και της αληθινής καταγωγής του. Παράλληλα η έντονη πίστη του στον Θεό θα κλονιστεί από την βαθιά παγανιστική παράδοση του τόπου του. Το φυσικό περιβάλλον, οι λόφοι Μάλβερν, έχουν ζωτικό ρόλο στην ταινία. Είναι οι ακίνητοι και αιώνιοι μάρτυρες της παγανιστικής κληρονομιάς. Ο Stephen μέσα από μια σειρά περίεργων ονείρων και σημαδιών θα βρεθεί κοντά σε αυτή την κληρονομιά, θα αλλάξει την κοσμοθεωρία του και θα βιώσει το πιο εξωπραγματικό coming of age.
Ο σεναριογράφος και ο σκηνοθέτης αναδεικνύουν με λεπτότητα και ευαισθησία το ξύπνημα της σεξουαλικότητας του ήρωα και τις εσωτερικές συγκρούσεις. Το υπέροχο τοπίο συμβολίζει τις ρίζες του ήρωα,ενώ ο χριστιανισμός και ο παγανισμός συμβολίζουν αντίστοιχα την παιδεία του και το άνοιγμα στον έξω κόσμο. Δεν παύουν όμως να λειτουργούν και ξεχωριστά, όπως και η μουσική της ταινίας που επιτείνει τις υπερφυσικές εμπειρίες του πρωταγωνιστή. Όλα μπλέκονται με έναν πολύ όμορφο τρόπο. Η αρχέγονη λατρεία καταλήγει να συμπορεύεται με την χριστιανική θρησκεία. Ο παγανισμός δεν αντιμετωπίζεται εδώ μόνο σε επίπεδο ιδεών και μυθολογίας αλλά και με την κοινωνικοπολιτική του διάσταση. Είναι η σχέση με τον τόπο και την κοινότητα, η διαχείριση και η οργάνωση τους. Σημαίνει ότι ανήκεις στη γη και στο χωριό σου.
Από τους λόφους του Μάλβερν άντλησε έμπνευση και άλλος ένας γνωστός Άγγλος, ο Τζ.Ρ. Τόλκιν. Ο συγγραφέας του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, είχε ασχοληθεί με την διάλεκτο της Mercia και επισκεπτόταν την περιοχή. Στο έργο του η Mercia αντιπροσωπεύεται από το βασίλειο της Ρόχαν, που ονομάζεται και Μαρκ, ενώ χρησιμοποιεί και την μερκιανή διάλεκτο.Άλλο ένα δείγμα είναι το ότι δανείστηκε ονόματα βασιλιάδων της Ρόχαν από το βασιλικό, μερκιανό γενεαλογικό δέντρο παίρνοντας για παράδειγμα τα ονόματα Frealaf, Freawine και Eomer. Είναι γνωστό πως ο Τόλκιν ήταν πιστός καθολικός παρότι δεν έτρεφε πάντα συμπάθεια για τον κλήρο, ενώ ήταν έντονα συνδεδεμένος με την αγγλική γη και το πλούσιο φολκλόρ της. Ο πατέρας του πρωταγωνιστή, ένας ιερέας και αιρετικός ταυτόχρονα, είναι μια ανάλογη προσωπικότητα. Συνδυάζει τη νέα θρησκεία με την παγανιστική ιστορία του τόπου, δίνοντας έμφαση πρώτα από όλα το καθήκον απέναντι στην κοινότητα. Είναι η ήρεμη δύναμη που κρύβεται κάτω από τους κοινωνικούς συμβιβασμούς.
Τέλος θα παραθέσω ένα μικρό μέρος από συνέντευξη που παραχώρησε ο σεναριογράφος της ταινίας, David Rudkin, στο περιοδικό Radio Times την εποχή που προβλήθηκε η ταινία. Η περιγραφή του για την σύλληψη της βασικής ιδέας του σεναρίου είναι η καλύτερη εισαγωγή στην ταινία.
Η αρχική ιδέα για την ταινία μου ήρθε από κάτι που έγινε δυο χρόνια πριν. Σχεδόν φύτρωσε μέσα από ένα χωριό ή μάλλον καλύτερα, από το όνομά του (δε θα το ονοματίσω γιατί το χρησιμοποιώ με ιδιαίτερο τρόπο στην ταινία). Η συζυγός μου επέστρεφε στο σπίτι μια μέρα όταν βρήκε κλειστό τον δρόμο για το χωριό. Υπήρχε σήμανση εκτροπής του δρόμου και το όνομα του χωριού είχε τυπωθεί λάθος στην ταμπέλα κατά ένα γράμμα. Δεν φαινόταν όμως σαν λάθος αλλά πιο πολύ λες και αυτός που το έγραψε να είχε διαφορετική προφορά. Ανακάλυψα ότι το όνομα του χωριού γραφόταν και προφερόταν κατ’ αυτόν τον τρόπο αιώνες πριν. Και ότι ήταν εξέλιξη μιας παλιότερης εκδοχής του 12ου αιώνα, που με τη σειρά της ήταν εξέλιξη άλλης ονομασίας που χρονολογούνταν από την προ-χριστιανική περίοδο. Θα μπορούσατε να πείτε ότι το λάθος στην ορθογραφία ήταν ο αρχαίος, πρωτόγονος “δαίμονας” της περιοχής που μισάνοιγε το μάτι του…
Social Links: