Μολονότι αθλητικοί αγώνες περιγράφονται ήδη στην Ιλιάδα, συνήθως προς τιμήν κάποιου πεσόντα ήρωα, οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες τοποθετούνται σύμφωνα με τον θρύλο στο 776 π.Χ. Ανεξάρτητα από την αφορμή της ίδρυσής τους – οι σχετικοί μύθοι ποικίλουν ανάλογα με την πηγή – γρήγορα οι τότε ιθύνοντες, και κυρίως ο βαθιά πολιτικός θεσμός του Μαντείου των Δελφών, κατάλαβαν την χρησιμότητα των Αγώνων ως εργαλείο αφενός τελετουργικής υποκατάστασης της πολεμικής αντιπαράθεσης από τον λιγότερο μοβόρο αθλητικό συναγωνισμό, και αφετέρου ενίσχυσης μιας κοινής, και πολλαπλά χρήσιμης, αίσθησης του ανήκειν – του Πανελληνίου. Έκτοτε, οι αναφορές σ’ αυτή τη λειτουργία του αθλητισμού, της ασφαλούς παροχέτευσης των βίαιων ενστίκτων, έφτασαν να θεωρούνται λίγο-πολύ βαρετές και κοινότοπες – αν και θα είχε πλάκα οι σημερινοί ντόπιοι χουλιγκάνοι να μάθαιναν ότι το ποδόσφαιρο προωθήθηκε πρώτα στις πόλεις της Ελλάδας και μετά στην υπόλοιπη χώρα μεταξύ άλλων ως ασφαλέστερη, και άρα πιο πολιτισμένη, εναλλακτική στον αγαπημένο μέχρι τότε πετροπόλεμο μεταξύ των γειτονιών, που άφηνε πίσω του σπασμένα κεφάλια και βγαλμένα μάτια.
Πάνω κάτω την ίδια εποχή που οι πιτσιρικάδες της Αττικής έβαζαν τα πρώτα τους γκολ, και περίπου 2,5 χιλιάδες χρόνια μετά τους πρώτους Ολυμπιακούς, το 1903, κάτι αντίστοιχο συνέβη στα νησιά Τρόμπριαντ της σήμερα ανεξάρτητης Παπούα Νέας Γουινέας. Μόνο που εκεί αντί για γκολ, είχαμε ό,τι τέλος πάντων μετράνε για σκορ στο κρίκετ.
Τα Τρόμπριαντ είναι ένα αρχιπέλαγος κοραλλιογενών ατολών ανατολικά της Νέας Γουινέας – και ο μυθικός παράδεισος για κάθε ανθρωπολόγο. Είναι εκεί που ο σπουδαίος Μπρόνισλαβ Μαλινόβσκι περιέγραψε την τελετουργική ανταλλαγή δώρων που συνιστά τον περίφημο κύκλο των κούλα, την χρήση μαγείας στην κηπουρική, την σοκαριστική για την εποχή ελευθερία στα σεξουαλικά ήθη που ενέπνευσε στη συνέχεια και τον Βίλχελμ Ράιχ.
Όμως, όπως θα μάντευε όποιος έχει δει έστω και μια ταινία με εξωτικούς χαμένους παραδείσους, η ζωή στα Τρόμπριαντ δεν ήταν μόνο ελεύθερο σεξ και ξόρκια για να βγουν μεγαλύτερες οι γλυκοπατάτες. Πέρα απ’ αυτά τα χαριτωμένα, υπήρχε και η καγιάσα, ο τελετουργικός ανταγωνισμός για την απόκτηση μαγικής δύναμης (όταν οι γκέημερζ σήμερα μιλάνε για μάνα, η λέξη που χρησιμοποιούν είναι μελανησιακής προέλευσης), που συνήθως σήμαινε μάχη μεταξύ των χωριών, σκότωμα κάμποσων από τους απέναντι και διάφορα περίεργα με τα πτώματά τους που καλύτερα να μην περιγραφούν.
Ένα χαρακτηριστικό μαγικό δώρο του κύκλου της κούλα
Αυτά είδε ο Βρετανός Μεθοδιστής ιεραπόστολος Γουίλιαμ Γκίλμορ και σκέφτηκε να υποκαταστήσει τους σκοτωμούς με το σπορ. Και ως κανονικός αγγλάρας, αντί να σκεφτεί το παγκράτιο ή τη μπαλίτσα, είπε να μάθει στους Τρομπριανούς κρίκετ – το άθλημα δηλαδή του οποίου μια δίκαιη περιγραφή λέει ότι μπορείς να φύγεις στη μέση, να πας για φαγητό, να ρίξεις έναν ύπνο, να πας για ψώνια και όταν με το καλό γυρίσεις παίζει να μην έχεις χάσει τίποτε το αξιόλογο.
Από τη μια, πέτυχε το σκοπό του. Οι μάχες μεταξύ των χωριών και όσα αυτές συνεπάγονταν, όντως αντικαταστάθηκαν από το κρίκετ. Από την άλλη, ο φίλαθλος αυτός ιεραπόστολος γρήγορα κατάλαβε ότι τα Τρόμπριαντ, σε αντίθεση με τις Ινδίες, ανατολικές και δυτικές, την Νότια Αφρική, την Αυστραλία και την Κέρκυρα, δύσκολα θα έμπαιναν σε κάποια λίγκα της Κοινοπολιτείας.
Η ξενέρ… συγγνώμη, η παραδοσιακή εκδοχή του κρίκετ
Στα Τρόμπριαντ, το κρίκετ απέκτησε τα δικά του, υπέροχα, χαρακτηριστικά. Πρώτα απ’ όλα στο γήπεδο δεν παίζουν μόνο οι 13 (δύο από τη μία ομάδα και 11 από την άλλη) που ορίζουν οι παραδοσιακοί κανόνες, αλλά όλο το χωριό – συχνά πάνω από 50 νοματαίοι. Για να μετρήσει πόντος, πέρα από την κατάληξη της μπάλας, μετρά και το πόσο εφετζίδικο ήταν παίξιμο. Μετά από κάθε φάση, ακολουθεί παραδοσιακός χορός της ομάδας που πέτυχε πόντο, με τραγούδια που περιέχουν παιάνες για τους δικούς μας παίκτες και ειρωνικές προσβολές για τους αντιπάλους. Για να ξεκινήσει ο αγώνας, πρέπει προηγουμένως ο τοπικός πνευματικός ηγέτης να ευλογήσει το γήπεδο και να προσευχηθεί για καλό καιρό. Και βεβαίως, η έκβαση του αγώνα είναι προδιαγεγραμμένη – πάντα κερδίζει ο γηπεδούχος – και πάντα μετά τον αγώνα ο αρχηγός του χωριού των γηπεδούχων θα παραθέσει δείπνο σε όλους τους παρευρισκομένους, σε ένα γλέντι που επισφραγίζει τον τελετουργικό χαρακτήρα του ματς και το μαγικό / υλικό κεφάλαιό του. Πρόκειται, με άλλα λόγια, για το όνειρο, κάθε Έλληνα οπαδού που σέβεται τον εαυτό του. Άλλωστε είπαμε: ο αθλητισμός είναι μια από τις ανθρωπολογικές καθολικότητες είτε είσαι στα Τρόμπριαντ, είτε στην Κάτω Πλατανιά.
Πέρα από την πλάκα πάντως, αυτό που κατάφεραν οι νησιώτες των Τρόμπριαντ είναι να κάνουν δικό τους ένα εντελώς ξενόφερτο πράγμα. Και αυτή η δημιουργική οικειοποίηση, που την βλέπουμε και στα cargo cults της περιοχής, είναι ένα από τα γοητευτικότερα χαρακτηριστικά του Ειρηνικού.
Τελετουργικοί πανηγυρισμοί μετά από πόντο τύπου «Στον Περαία το λιμάνι είναι βαθύ»:
Στους φετινούς, 31ους σύγχρονους θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο, η Παπούα Νέα Γουινέα συμμετέχει με 8 αθλητές και αθλήτριες σε 6 αθλήματα. Το κρίκετ των Τρόμπριαντ δυστυχώς δεν είναι μέσα σ’ αυτά. Καλή τους επιτυχία, και καλό γλέντι με την επιστροφή στην πατρίδα.
Η τιμημένη σημαία της Παπούα Νέα Γουινέα.
Social Links: