Το 2016 παρατηρήθηκε μια θεαματική άνοδος της κουλτούρας της λύπης και του νιχιλισμού, με κύριους εκφραστές σελίδες στα social media, όπως το Sad Screenshots Out Of Context και το Nihilist Memes. Το 2017 η κουλτούρα της λύπης έμελλε να εξετασθεί και να συγκεκριμενοποιηθεί μέσω προιόντων της ποπ κουλτούρας. Το Big Little Lies και το 13 Reasons Why, επιτυχημένες σειρές του HBO και του Netflix αντίστοιχα, διερευνούν και παρέχουν εξηγήσεις γύρω από αυτά τα θέματα. Κι ένα παιχνίδι, το Blue Whale, σηκώνει αντιδράσεις και συζητήσεις επειδή η τελευταία αποστολή σ’ αυτό είναι ο παίκτης ν’ αυτοκτονήσει – αποστολή που όλο και περισσότεροι έφηβοι εκτελούν. Με ποιο τρόπο, όμως, αυτά τα τρία προιόντα συνδέονται μεταξύ τους;
Αρχικά, θα πρέπει να εξετάσουμε το Big Little Lies. Η σειρά με πρωταγωνίστριες τη Nicole Kidman και τη Reese Witherspoon επικεντρώνεται στα θέματα του bullying, της ενδοοικογενειακής βίας και του βιασμού. Στο δημοτικό σχολείο του Monterey, μιας πόλης που χαρακτηρίζεται για τη χλίδα της, η Amabella, η κόρη της πάμπλουτης Renata, πέφτει θύμα bullying. Οι υποψίες πέφτουν αμέσως στο συμμαθητής της, Ziggy. Ο Ziggy είναι ο γιός της Jane, μιας νεοαφιχθείσας single μητέρας, η οποία μοιάζει να διαφοροποιείται αισθητά από το υπόλοιπο σύμπαν της πόλης. Ενός θύματος βιασμού που προσπαθεί να ζήσει διαφορετικά και να ξεπεράσει το τραύμα του. Σύμμαχοι της στέκονται η Madeleine, μητέρα δύο κοριτσιών και παντρεμένη για δεύτερη φορά κι η Celeste, πρώην δικηγόρος που κακοποιείται συστηματικά από το σύζυγό της.
Ένας λόγος που η Jane και το παιδί της στοχοποιούνται είναι ακριβώς η ταξική τους διαφορά αναφορικά με τους υπόλοιπους κατοίκους της πόλης, μαζί με το στιγματισμό που δέχονται σήμερα οι single μητέρες. Αυτό, όμως, δε σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι όσοι έχουν αυτά, που εκείνη δεν έχει, ζουν μια ζωή χαρισάμενη. Η Madeleine κάνει μαραθώνιο για να μεγαλώσει τα παιδιά της και να τα βγάλει πέρα κυρίως με την εφηβική ιδιοσυγκρασία της μεγάλης της κόρης, Abigail. Έχει ν’ αντιμετωπίσει, όχι μόνο τη βαλτωμένη της σχέση με το δεύτερο της σύζυγο, Ed, αλλά και τον πρώην της, Nathan και τη δεύτερη σύζυγό του, Bonnie, με όλο το ψυχολογικό φορτίο που συνεπάγονται αυτές οι συναναστροφές. Επίσης, προσπαθεί να υπερασπιστεί την παράσταση που εκείνη εμπνεύστηκε για να ξεφύγει από τη στασιμότητα της part time δουλειάς της στο κοινοτικό θέατρο της πόλης. Η Celeste μοιάζει να έχει έναν καλό γάμο μα η αλήθεια είναι διαφορετική. Έχει αφήσει την καριέρα της ως δικηγόρος για μια πιο ήρεμη μητρική ζωή, την ίδια στιγμή που ο σύζυγος της, Perry, βλέπει τη δική του να πετυχαίνει. Η ζωή που επέλεξε έχει τις ρωγμές της – όχι μόνο ο Perry την κακοποιεί μα η κακοποίηση αυτή έχει πιο βαθιά αποτελέσματα στους ανθρώπους που αγαπά.
Το δίδαγμα του Big Little Lies είναι ξεκάθαρο – πως ακόμα κι η πιο ευτυχισμένη, κατά την πατριαρχική λογική, επιλογή, με την οικογένεια και το γάμο, δε συνεπάγεται την πραγματική ευτυχία. Οι άνθρωποι φέρουν τραύματα, φόβους και μετάνοιες, απωθημένα κι αδυναμίες. Κι οι αδυναμίες πληρώνονται με άμεσες επιπτώσεις στους αγαπημένους τους ανθρώπους. Και μία από αυτές είναι η διαιώνιση βαίης συμπεριφοράς – από το σπίτι κιόλας.
Πώς συνδέεται, όμως, αυτό με το «13 Reasons Why»; Η σειρά του Netflix επεκτείνει τις πτυχές της βίαιης συμπεριφοράς και του bullying στην πιο ευαίσθητη ηλικία, την εφηβική, κι αναζητά πιο σύνθετα τα αίτια. Η αφορμή αυτής της αναζήτησης είναι η αυτοκτονία της 17χρονης Hannah Baker η οποία αφήνει πίσω της 13 ηχογραφημένες κασέτες όπου εξηγεί τλους 13 λόγους της αυτοκτονίας της. Μέσα από αυτές, θίγονται όλες οι πτυχές του bullying – οι φήμες, ο συναισθηματικός πόλεμος, η επικίνδυνη οδήγηση, ακόμα κι ο βιασμός.
Το σημαντικό σ’ αυτή τη σειρά είναι ότι παρέχει με τρόπο ξεκάθαρο τα αίτια της αυτοκτονίας της και δίνει έναν πολύ καλό χάρτη της δύσκολης εφηβείας. Στην ηλικία αυτή οι έφηβοι δίνουν μια πραγματική πάλη για να γίνουν αποδεκτοί από τους γύρω τους. Οι ακραίες δράσεις τους συνοδεύονται από το χάος και την παρορμητικότητα της ηλικίας αυτής.
Αυτό μπορεί να το συνειδητοποιήσει κανείς αν εξετάσει την παρέα των bullies της σειράς αυτής. Ο Justin, το πρώτο αγόρι που φίλησε η Hannah, έχει ν’ αντιμετωπίσει τη μητέρα του, κάτοχο ναρκωτικών, και τις περιστασιακές της σχέσεις, που πάντα του φέρονταν άσχημα. Η Courtney, που βλέπει τη φωτογραφία της να φιλιέται με τη Hannah να διαρρέει σ’ όλο το σχολείο, διαδίδει φήμες για να προστατευτεί από την ομοφοβία που αντιμετώπισαν οι γκέι μπαμπάδες της, αλλά κι από την ανασφάλειά της ότι δε θ’ ανήκει πια στα δημοφιλή παιδιά. Ο Bryce, φίλος του Justin, είναι το τυπικό πλουσιόπαιδο που πιστεύει ότι μπορεί να ελέγξει και να συγκαλύψει τις πράξεις μόνο με τα χρήματά του και το status του, το παιδί που μπορεί να έχει τα πάντα, είτε αυτό πρόκειται για ναρκωτικά, είτε για σεξ με μια κοπέλα. Ακόμα κι οι πιο «pure» περιπτώσεις των ατόμων που έκαναν bullying στη Hannah, όπως ο Alex κι ο Zach, δεν είναι παρά έφηβοι που, αν κι έχουν σαφώς καλύτερο υπόβαθρό από τους υπόλοιπους, χάνουν τον έλεγχο για να γίνουν αποδεκτοί.
Ο Tony, φίλος του Clay, του αγοριού που η Hannah αγαπούσε όσο ζούσε, λέει «We all killed Hannah Baker». Η φράση του συνοψίζει την αλήθεια. Ενήλικες κι έφηβοι ασχολήθηκαν λιγότερο απ’ όσο έπρεπε με τη Hannah, όταν αυτή το χρειαζόταν. Οι καθηγητές είχαν αρκετά σημάδια για να καταλάβουν τι συμβαίνει και να το σταματήσουν, πριν είναι αργά. Ο Clay δεν τη διεκδίκησε όταν αυτή εκδήλωσε τα τραύματά της. Οι πρώην φίλοι της, Alex και Jessica, την έκοψαν για αιτίες παιδιάστικες. Τα προσωπικά πάθη, όπως ο φόβος, μπήκαν πάνω από αυτό που ήταν σωστό τότε.
Αρκετά σημαντική είναι η έμφυλη διάσταση του ζητήματος. Όπως λέει κι η ίδια η Hannah, μεγάλο μέρος του κακού έχει να κάνει με το γεγονός ότι είναι κοπέλα. Τα κορίτσια αντιμετωπίζονται σ’ ένα αυστηρό ηθικό πλαίσιο. Δεν τους επιτρέπεται να πιουν πολύ, να βγουν ραντεβού με τον καθένα, να έχουν σεξουαλική ζωή, να φιλήσουν ένα άλλο κορίτσι – γιατί, αν τα κάνουν όλα αυτά, στιγματίζονται.
Συνεπώς, το 13 Reasons Why εξειδικεύει τα αίτια της λύπης και της αυτοκτονίας. Αυτό και το Big Little Lies προσφέρουν ένα καλό θεωρητικό πλαίσιο για την πραγματική ζωή. Κι η πραγματική ζωή συμπεριλαμβάνει το ξακουστό πλέον παιχνίδι «Blue Whale». Το παιχνίδι αυτό έχει ως βάση την αυτοκτονική αποστολή μιας μπλε φάλαινας και το τελευταίο του στάδιο αφορά ακριβώς την αυτοκτονία. Ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός εφήβων ολοκλήρωσαν την τελευταία αποστολή, συνεισφέροντας, έτσι, με το χειρότερο τρόπο, στη συζήτηση περί του θέματος.
Σίγουρα το παιχνίδι είναι η αφορμή, όχι η αιτία τόσων αυτοκτονιών. Είναι ένας συναγερμός από μόνο του. Συναγερμός για την αδυναμία των γονιών και του σχολείου να αποτρέψουν θανάτους. Συναγερμός για όλα όσα τρέχουν στα πεδία ενός νέου ανθρώπου, προκειμένου να φθάσει σ’ αυτό το σημείο. Γιατί, αν δεν υπήρχε μια γενικότερη τάση στην κοινωνία, το πάτημα να φτιαχτεί ένα τέτοιο παιχνίδι δε θα δινόταν ποτέ. Δεν αρκεί μια τελική πίστα ενός παιχνιδιού για να αιτιολογήσει αυτό που συμβαίνει.
Έτσι, η ποπ κουλτούρα του 2017 προχωράει στα ειδικά αίτια των τάσεων του 2016, εξερευνώντας κοινωνικά θέματα που χρονολογούνται από τις πιο νεαρές ηλικίες ενός ανθρώπου. Και χτυπάει το καμπανάκι όχι μόνο για συζήτηση, αλλά κυρίως για δράση.
Social Links: