Το 2017 ξεκίνησε από το σημείο που μας είχε αφήσει το 2016 – εκεί δηλαδή που η ποπ κουλτούρα είχε αγκαλιάσει την κουλτούρα της νοσταλγίας, της λύπης και του νιχιλισμού….

Εξομολογητικότητα, φεμινισμός και ειρωνεία: η ποπ κουλτούρα του 2017

Το 2017 ξεκίνησε από το σημείο που μας είχε αφήσει το 2016 – εκεί δηλαδή που η ποπ κουλτούρα είχε αγκαλιάσει την κουλτούρα της νοσταλγίας, της λύπης και του νιχιλισμού. Όπως, όμως, αποδείχθηκε το 2016 ήταν περισσότερο το θεωρητικό πλαίσιο για να το διαδεχθεί μια πιο πρακτική διάσταση την επόμενη χρονιά.

Καταρχάς κι όπως έχει αναφερθεί ξανά, οι τάσεις της λύπης και του νιχιλισμού βρήκαν την πρακτική τους εφαρμογή σε σειρές όπως το αριστουργηματικό Bojack Horseman και το Rick& Morty. Παράλληλα, απέκτησαν ένα πιο κοινωνικό πρόσημο σε σειρές σαν το βραβευμένο με EMMY Big Little Lies και το υποψήφιο για Χρυσή Σφαίρα 13 Reasons Why. Έτσι, κοινωνικά θέματα όπως το bullying, η κακοποίηση, η αυτοκτονία, ο βιασμός και το slut shaming ήρθαν ξανά στη δημόσια συζήτηση.

Η διάσταση «το προσωπικό είναι πολιτικό» δεν περιορίστηκε, ωστόσο, στη σφαίρα της τηλεόρασης και των σειρών. Το πιο τρανταχτό παράδειγμα είναι το #metoo που κατέληξε στο «ξήλωμα» πολλών ονομάτων που μεσουρανούσαν στο Hollywood, όπως αυτό του Kevin Spacey, και στην αποδόμηση συγκροτημάτων που είχαν σημαδεύσει την κουλτούρα των millennials, όπως οι Crystal Castles κι οι Brand New, με μέλη τους να έχουν κακοποίησει γυναίκες σεξουαλικά και συναισθηματικά. Το ανοιχτό γράμμα της Alice Glass όπου περιέγραφε όλα τα χρόνια κακοποίησης από τον παραγωγό του συγκροτήματος, η μαρτυρία της Nicole Elizabeth Gorey για το ότι ο Jesse Lacey, ο τραγουδιστής των Brand New, ήταν χειριστικός απέναντι της, η ανάρτηση της κολλητής της τραγουδίστριας Melanie Martinez, όπου περιέγραφε το πώς η τραγουδίστρια την παρενόχλησε σεξουαλικά, όλα αυτά τα παραδείγματα σήμαναν μια νίκη του φεμινισμού και την αξιοποίησή του από τα social media. Δόθηκε με αυτόν τον τρόπο βήμα σε πολύ κόσμο, διάσημο και μη, να μοιραστεί παρόμοια περιστατικά.

Το #metoo δεν ήταν το μόνο δείγμα της κουλτούρας της εξομολογητικότητας που δομήθηκε κι ενισχύθηκε μέσα στη χρονιά. Τα παραδείγματα εδώ είναι πολλά. Καταρχάς ο δίσκος Melodrama της Lorde, ένας από τους πιο critically acclaimed δίσκους του 2017, συνδύασε το guilty pleasure που συνεπάγεται η ποπ μουσική με αφηγήσεις που περιλαμβάνουν πάρτι, μεθύσια, έρωτες, σχέσεις, χωρισμούς, αυτοκαταστροφικές τάσεις κι εμμονές, βασισμένους στη ζωή της τραγουδίστριας στη Νέα Υόρκη και στο χωρισμό της. Στο ίδιο μήκος κύμματος κινείται κι η Tove Lo, που πέρσι έβγαλε το Blue Lips, έναν ποπ δίσκο με προσωπικές της ιστορίες που αφορούν κι αυτές σχέσεις, με μια πιο σκοτεινή χροιά και με θέματα, όπως τα ναρκωτικά, να κυριαρχούν στιχουργικά.Αυτοί οι δυο δίσκοι είναι παραδείγματα της επαναφοράς της κουλτούρας του trainwreck από τα 90s κι έρχεται να τους συμπληρώσει ο θάνατος του emo raper Lil Peep ο οποίος πέθανε στις 16 Νοεμβρίου 2017 από overdose ναρκωτικών κι είχε αγαπηθεί πολύ για τη low budget αισθητική του και την εξομολογητικότητά του σε θέματα σχέσεων, ναρκωτικών, κατάθλιψης κι αυτοκτονικών σκέψεων. Το μουσικό τοπίο έδειχνε, λοιπόν, να αγκαλιάζει την κουλτούρα της λύπης και του νιχιλισμού, να ενστερνίζεται την ανάγκη για εξομολογητικότητα και να παράγει καλλιτέχνες που δεν έχουν κανένα θέμα να μιλήσουν για θέματα ταμπού, θέματα που απασχολούν πολύ τους ακροατές μα ελάχιστα έχουν εκφραστεί στην πιο ωμή εκδοχή της.

Μιλώντας για τη μουσική βιομηχανία, το 2017 έφερε ένα πολύ σημαντικό music video. Ο λόγος για το Boys της Charli XCX. Μέσα σε τέσσερα λεπτά, η τραγουδίστρια/σκηνοθέτης του video δημιουργεί το female gaze, μετατρέποντας σε σεξουαλικά αντικείμενα διάσημους άνδρες celebrities. Το video αυτό, παρόλο που βγήκε σε μια σχετικά κακή συγκυρία – δεδομένου του #metoo – , ήταν μια καινοτομία για την ποπ κουλτούρα, το video που όλοι ηθέλαν να γίνει, μέχρι που έγινε.

Όσον αφορά την κουλτούρα της νοσταλγίας, παρατηρήθηκε και μια μικρή στροφή στη νοσταλγία των 00s. Ένας λόγος ήταν η επέτειος του ιστορικού πλέον breakdown της Britney Spears το 2007 ενώ πολλές σελίδες, ανάμεσα τους και το «δικό μας» Luben, επιδόθηκαν στη νοσταλγία του πρώιμου internet, όταν ακόμα το Myspace ήταν δημοφιλές, στη μόδα της δεκατίας,  και στα – ειρωνικά κατά κύριο λόγο-  tributes σε celebrities που σημάδεψαν την τότε ποπ κουλτούρα, όπως η Lindsay Lohan κι η Paris Hilton. Ακόμα, η Fergie έκανε το comeback της μετά από μια δεκαετία, με το δίσκο Double Dutchess, ο οποίος περιείχε κομμάτια βγαλμένα ακριβώς από την ποπ των ‘00s και σημείωσε σχετική επιτυχία.

Τέλος, θα είναι ενδιαφέρον να σταθούμε σε μια εγχώρια τηλεοπτική τάση. Στις αρχές του 2017 εμφανίστηκε ένα reality στο κανάλι Star, το Shopping Star, το οποίο ενσωμάτωνε τα εξής συστατικά: τη Βίκυ Καγιά ως αντιπρόσωπο μιας ελιτιστικής άποψης για τη μόδα να παρουσιάζει, παίκτριες να πετάνε «μαργαριτάρια» που την άλλη ημέρα γίνονται viral στα social media και να ξεκατινιάζονται μεταξύ τους. Το Shopping Star έθεσε, λοιπόν, τη συνταγή επιτυχίας για ένα ελληνικό τηλεοπτικό πρόγραμμα καθώς οι περισσότεροι το παρακολουθούσαν ειρωνικά, αναρτούσαν γι’ αυτό στα social media, έφτιαχναν memes και συνέβαλλαν στην αρνητική διαφήμιση του προγράμματος που ωστόσο δεν έπαυε να είναι διαφήμιση. Η συνταγή αυτή δικαιώθηκε και με το παραπάνω στην περίπτωση της εκδοχής του Survivor του ΣΚΑΙ που επιστράτευε trash celebrities, σαν το Σπαλιάρα, με το show να αποκτάει και 70% τηλεθέαση και με περσόνες των social media να αναρτούν συνέχεια γι’ αυτό. Εξαιρετικής σημασίας είναι και το ότι νικητής αναδείχθηκε ο Ντάνος, η περσόνα του οποίου συνόψιζε τα ταξικά απωθημένα πολλών Ελλήνων: το λαικό παιδί που κερδίζει φήμη, δόξα, κοινωνική ανέλιξη και κατ’επέκταση χρήματα, διατηρώντας τη λαϊκότητά του. Κι ας μην ξεχνάμε το MyStyleRocks που πάτησε στη συνταγή του Shopping Star, με τη διαφορά ότι ανέδειξε κι αυτό celebrities, όπως την Ιωάννα Τούνη και τη Ραμόνα. Η ειρωνική παρακολούθηση έγινε μέρος της ελληνικής ποπ κουλτούρας.

Συνοψίζοντας, το 2017 ήταν μια αρκετά σκοτεινή κι ωμή χρονιά στην ιστορία της ποπ κουλτούρας. Αυτό την έκανε παράλληλα πολύ διδακτική. Το 2017 σημειώθηκαν πολλές πρακτικές με μεγάλο ενδιαφέρον και για πολλές πτυχές της ποπ κουλτούρας σηματοδότησε μια νέα εποχή. Το μόνο που μένει είναι δούμε πώς θα εξελιχθούν όλα αυτά μέσα στο 2018.