Τί πιο ταιριαστό για την στήλη Blast from the Past, τώρα που πλησιάζει το τριήμερο 31η Οκτωβρίου- 2 Νοεμβρίου, που περιλαμβάνει την μέρα του Halloween, δηλαδή την All Hallows’ Eve¸ την Ημέρα των Αγίων Πάντων (All Hallows’ Day) και την Ημέρα των Νεκρών (All Souls’ Day), να ασχοληθεί με ένα αντικείμενο, το οποίο (υποτίθεται ότι) επιτρέπει την επικοινωνία με τα πνεύματα, τον πίνακα Ouija.
Δεν θα αναλωθούμε πολύ στην ανάλυση του τριημέρου, παρά μόνο θα αρκεστούμε στο ότι πρόκειται για ένα εορταστικό τριήμερο που τιμάται σε πολλούς πολιτισμούς. Πολιτιστική αφετηρία είναι η κέλτικη εορτή Samhain, όπου οι άνθρωποι άναβαν υπαίθριες φωτιές και φορούσαν στολές, τελετουργικά δρώμενα για να διώξουν τα πνεύματα. Tον 8ο αιώνα ο Πάπας Γρηγόριος ΙΙΙ όρισε την 1η Νοεμβρίου ως μέρα που θα τιμώνται όλοι οι νεκροί, οπότε σιγά σιγά οι παγανιστικές παραδόσεις άρχισαν να παρεισφρέουν στα χριστιανικά τυπικά.
Η εικόνα που έχουμε σήμερα για το Halloween, με τις σκαλισμένες κολοκύθες, η παράδοση “trick or treat”, τις μάγισσες και τις μαύρες γάτες, τα κοστούμια παραφυσικών όντων, ανήκει στην πολιτιστική παρακαταθήκη των ΗΠΑ και την pop κουλτούρα. Στην αποικιακή Νέα Αγγλία, λόγω της αυστηρότητας του Προτεσταντισμού, οι εορτασμοί του Halloween ήταν πολύ περιορισμένοι, σε αντίθεση με τις νοτιότερες αποικίες, από την Πολιτεία του Μέριλαντ και κάτω. Η έλευση των Ιρλανδών προσφύγων κατά εκατομμύρια στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, εξαιτίας του Ιρλανδικού Λιμού της Πατάτας, βοήθησε στην διάδοση της εορτής σε όλη την Βόρεια Αμερική.
Σε ένα τέτοιο πολιτισμικό πλαίσιο, όπου οι δραστηριότητες της πνευματικότητας και του μυστικισμού καταστάθηκαν πολύ δημοφιλείς, ιδιαίτερα από το 1848 κα εξής, με την ξαφνική δημοφιλία των τριών αδερφών Fox, που ισχυρίστηκαν ότι μπορούσαν να λαμβάνουν μηνύματα από τους νεκρούς, η επικοινωνία με τα πνεύματα ήταν άλλη μια παραφυσική πρακτική που γνώρισε την άνθηση, ως κομμάτι του κινήματος του πνευματισμού. Γενικότερα, η φρενίτιδα των Αμερικάνων για τον πνευματισμό τον 19ο αιώνα βασιζόταν στο ότι ο θάνατος βρισκόταν παντού: το προσδόκιμο ζωής ήταν κάτω από τα 50 χρόνια, οι γυναίκες πέθαιναν κατά τη γέννα, τα παιδιά από ασθένειες, οι άντρες στον πόλεμο. Οπότε η επικοινωνία με τους πεθαμένους προσέφερε παρηγοριά στους ζώντες.
Στην Μετεμφυλιακή Αμερική (1865 και εξής), οι πνευματιστές είχαν μεγάλα οικονομικά κέρδη, μεσολαβώντας στην επικοινωνία μεταξύ των ζώντων και των συγγενών θυμάτων του Εμφυλίου Πολέμου. Μία από τις μεθόδους επικοινωνίας με τα πνεύματα ήταν μέσω ενός «ομιλούντος» πίνακα, δηλαδή μιας μαγικής πλακέτας πάνω στην οποία ήταν τυπωμένα τα γράμματα της αλφαβήτου, οι αριθμοί από το 1 ως το 0, ένα ‘Ναι’ και ένα ‘Όχι’ στις πάνω γωνίες, και ένα ‘Αντίο’, στην κάτω πλευρά της πλακέτας. Ένα αντικείμενο τριγωνικού σχήματος κινούταν με τη δύναμη του πνεύματος, για να σχηματίσει λέξεις.
Η πρώτη μορφή ενός ομιλούντος πίνακα το 1886, ο οποίος θα εξελισσόταν στον γνωστό Ouija board.
Το αντικείμενο αυτό ήταν τόσο δημοφιλές στους κύκλους των Αμερικάνων πνευματιστών, ώστε στις 28 Μαρτίου 1886 η εφημερίδα Associated Press έκανε ειδικό αφιέρωμα σχετικά με το πώς το νέο αυτό φαινόμενο κυριάρχησε στις κοινότητες πνευματιστών στο Οχάιο.
Δεν άργησε να έρθει η εμπορική εκμετάλλευση αυτού του πίνακα. Το σχετικό άρθρο της Associated Press έφτασε στα αυτιά του ιδιοκτήτη μιας αποτυχημένης εταιρίας με βάση τη Βαλτιμόρη του Μέριλαντ, του Charles Kennard, ο οποίος συνέστησε μια ομάδα τεσσάρων επενδυτών, μεταξύ των οποίων και ο Elijah Bond, ο εμπνευστής του Ouija Board, ώστε να ξεκινήσουν μια εταιρία με αποκλειστικό σκοπό την παρασκευή αυτών των πινάκων. Το όνομα του πίνακα αποκρυσταλλώθηκε λίγα χρόνια αργότερα, όταν μια συγγενής του Bond, η μέντιουμ Helen Peters, χρησιμοποίησε μαζί με τους επιχειρηματίες έναν ομιλούντα πίνακα, ώστε να επικοινωνήσουν με ένα πνεύμα και να τους δώσει ένα όνομα. Κατά την séance προέκυψε η λέξη ‘Ouija’, και όταν το πνεύμα ρωτήθηκε για την σημασία του, απάντησε «Καλή τύχη».
Στις 10 Φεβρουαρίου 1891 εκδόθηκε πατέντα στο όνομα του Bond για τον πίνακα, ενώ από το 1901 ο William Fuld, προηγουμένως υπάλληλος του Elijah Bond, ξεκίνησε να παράγει τους δικούς του πίνακες Ouija. Υπό την δική του καθοδήγηση, οι πίνακες έγιναν πιο δημοφιλείς από ποτέ, και ο Fuld επανεφηύρε την ιστορία των πινάκων. Αρχικά, είπε ότι αυτός ήταν ο εμπνευστής τους και, επιπλέον, ότι η λέξη Ouija αποτελείται από το γαλλικό και γερμανικό «ναι». Από το 1920 και εξής οι πίνακες Ouija θα πλημμύριζαν τις αγορές. Το 1967 η Εταιρία Parker Brothers αγόρασε την Εταιρία Fuld, παράλληλα πουλώντας 2 εκατομμύρια πίνακες, ξεπερνώντας σε πωλήσεις ακόμα και το παιχνίδι Monopoly. Την ίδια χρονιά στάλθηκαν στο Βιετνάμ ακόμα περισσότεροι στρατιώτες, στο Σαν Φρανσίσκο λάμβανε χώρα το χίπικο Καλοκαίρι της Αγάπης, κοινωνικό κίνημα αντίθετο του πολέμου του Βιετνάμ (συν τοις πολλοίς άλλοις), ενώ εξερράγησαν οι εξεγέρσεις των μαύρων στο Νιούαρκ, το Ντιτρόιτ, τη Μιννεάπολις και το Μιλγουόκι. Φαίνεται, λοιπόν, ότι οι κοινωνικές αναταραχές έσπρωχναν (και σπρώχνουν) τους ανθρώπους σε πιο πνευματιστικές διεξόδους. Το 1991, η εταιρία Parker Brothers αγοράστηκε από τον όμιλο Hasbro, και, έτσι, ο όρος Ouija αποτελεί πια σήμα κατατεθέν του.
Ένας πίνακας Ouija κατά την χρήση του.
Γιατί λοιπόν αυτό το hype με τους πίνακες Ouija;
Ήδη από την στιγμή της δημιουργίας του πίνακα Ouija, οι Χριστιανικές Εκκλησίες προειδοποιούσαν ότι η χρήση του σχετιζόταν με τον σατανισμό. Από τη μία ο ίδιος ο Alister Crowley θαύμαζε τον πίνακα και τον χρησιμοποιούσε για τις μαγικές πρακτικές του, και άλλοι πνευματιστές και προσωπικότητες της εποχής, όπως η Pearl Curran, η οποία υποτίθεται το 1916 άρχισε να γράφει ποίηση και λογοτεχνία χάριν στην επικοινωνία της μέσω του πίνακα Ouija με το πνεύμα της Αγγλίδας του 17ου αιώνα, Patience Worth. Από την άλλη η χρήση του πίνακα το 1949 από έναν έφηβο με το ψευδώνυμο Roland Doe οδήγησε στην υποτιθέμενη κατάληψή του από δαίμονα και τον εξορκισμό του. Όπως και να΄χει, μέχρι το 1973 οι πίνακες Ouija θεωρούνταν άκακοι. Εκείνη τη χρονιά προβλήθηκε η ταινία Εξορκιστής, βασισμένη στα γεγονότα του εξορκισμού του Roland Doe, όπου η πρωταγωνίστρια, η 12χρονη Regan παίζει με έναν πίνακα και καταλαμβάνεται από τον πανίσχυρο δαίμονα Pazuzu.
Η μικρή Regan παίζει μακάρια με έναν πίνακα Ouija, Εξορκιστής 1973.
Εν μία νυκτί από αβλαβή μέσα των πνευματιστών, οι πίνακες Ouija μετατρέπονται σε εργαλεία του κακού και πολύ δημοφιλή μοτίβα σε ταινίες τρόμου, και εν γένει της pop κουλτούρας. Σωρεία ταινιών ή επεισοδίων σειρών παραφυσικής θεματικής έχουν ως σεναριακό μοτίβο την χρήση ενός πίνακα Ouija και τη μετέπειτα κατάληψη από δαίμονα ή μοχθηρό πνεύμα ή εναλλακτικά… την επικοινωνία με τους νεκρούς για τη συλλογή πληροφοριών. What Lies Beneath (2000), Paranormal Activity 1 και 2 (2007, 2010), Ouija (2007), The Ouija Experiment (2011), I am Zozo (2011) Ouija (2014) και Ouija: Origins (2016) είναι κάποιες από τις πάρα πολλές ταινίες, των τελευταίων 20 χρόνων μάλιστα, με θεματική τον πίνακα. Έχει δε κάνει την εμφάνισή του και σε σειρές όπως Breaking Bad, Castle κ.ο.κ., αλλά και σε τίτλους τραγουδιών, όπως το Ouija Board Ouija Board του Morrissey (1989).
Η εμφάνιση του πίνακα Ouija στο 2ο επεισόδιο της 3ης σεζόν του Breaking Bad. Χρησιμοποιήθηκε βέβαια από τους Marco και Leonel για πρακτικούς λόγους.
Ο φόβος και η προκατάληψη προς τον πίνακα Ouija οδήγησε το 1992 τον Πάπα Ιωάννη Παύλο ΙΙ να διακηρύξει εκ μέρους της Καθολικής Εκκλησίας Κατήχηση, στην παράγραφο 2116 της οποίας απαγορεύεται ρητά οποιαδήποτε πρακτική μαντείας, συμπεριλαμβανομένων και των πινάκων Ouija. Επίσης, το 2001 στην πόλη Alamogordo στο Νέο Μεξικό, φονταμενταλιστές έκαψαν σε πυρές πίνακες Ouija μαζί με βιβλία του Harry Potter, του Stephen King και δίσκους των AC/DC, ως δαιμονικά σύμβολα.
Πίνακες Οuija και διάδοση στην Ασία
Ο τρόπος νεκρομαντείας με την χρήση πινάκων δεν εμφανίστηκε πρώτη φορά στην Αμερική. Πίνακες αυτόματης γραφής ονόματι fuji συναντώνται σε ιστορικά αρχεία της Δυναστείας Σονγκ ήδη από το 1100, και αποτελούσαν βασική πρακτική της Σχολής Quanzhen, του κύριου παρακλαδιού του Ταοϊσμού στην Κίνα, μέχρι που απαγορεύτηκε η χρήση τους από την δυναστεία Τσινγκ στα μέσα του 17ου αιώνα. Δεν έχουν γίνει οι έρευνες βέβαια, για να συνδεθούν οι πίνακες fuji με τους πίνακες Ouija.
To 1884 αιώνα Αμερικάνοι ναύτες διέδωσαν στην Ιαπωνία την πρακτική table-turning, ουσιαστικά séance γύρω από ένα τραπέζι, το οποίο γέρνει, ανάλογα στο γράμμα που υποδεικνύει. Πρόκειται δηλαδή για ένα πρώιμο πίνακα Ouija. Το όνομα της ιαπωνικής εκδοχής της πρακτικής είναι Kokkuri-san, γιατί στην Ιαπωνία τα τραπέζια δεν ήταν κοινά εκείνη την περίοδο, οπότε οι παίχτες στοίβαζαν τρία δοχεία ρυζιού, τα οποία μπορεί να έγερναν, οπότε οι παίχτες αναφωνούσαν “Kokkuri, kokkuri to katamuku” (”Γέρνουν, γέρνουν”). Με το πέρας του χρόνου τα τρία ιδεογράμματα που σχηματίζουν τη λέξη kokkuri άρχισαν να συμβολίζουν τα τρία κατώτερα πνεύματα που καλούνταν προς επικοινωνία, της αλεπούς, του σκύλου και του tanuki, ενός ιαπωνικού είδους ρακούν.
Η χρήση του Kokkuri-san είναι παρόμοια με αυτή του πίνακα Ouija: οι παίκτες αγγίζουν ένα νόμισμα των 10 yen, το οποία περιτρέχει τον τυπωμένο με γράμματα πίνακα και σχηματίζει λέξεις. Υπάρχει τυπωμένο το ‘ναι’ και το ‘όχι’, ενώ το πνεύμα εισέρχεται και εξέρχεται από τον κόσμο των ζώντων μέσω της κόκκινης πύλης Torii. Διάφορες εκδοχές του έχουν αναπτυχθεί, όπου το πνεύμα που επικοινωνεί με τους παίχτες είναι ενός νεκρού παιδιού, ενός αγγέλου, άλλων παραφυσικών όντων, αλλά σημαντικό είναι να ακολουθούνται οι κανόνες του παιχνιδιού, αλλιώς οι χρήστες κινδυνεύουν με κατάρα, ή ακόμα σε θάνατο ή αυτοκτονία.
Εν ολίγοις, αν θέλετε να διασκεδάσετε, ειδικά αυτό το τριήμερο του Halloween, που το χώρισμα μεταξύ κόσμου των ζώντων και νεκρών είναι διάτρητο, καλύτερα να επιλέξετε άλλον τρόπο.
Πηγές:
https://www.kowabana.net/2017/08/04/kokkuri-san/
https://researcherposts.tumblr.com/post/187302083698/kokkuri-san-the-unlikely-origin
https://www.spiritualpathspiritualistchurch.org/early-spiritualist-camps-ii/
https://www.history.com/topics/halloween/history-of-halloween
- H. Brunvand, American Folklore: An Encyclopedia, New York & London: Garland Publishing, Inc., 1996.
- Silvers, The Taoist Manual, Honolulu: Sacred Mountain Press, 2005.
Social Links: