Διαβάζοντας αυτές τις μέρες διάφορους «ψύχραιμους αναλυτές», «αμερόληπτους», απόλυτους κριτές, φωτισμένους παντογνώστες οι οποίοι ως «αποκομμένοι παρατηρητές» ενός γεγονότος έχουν την μαγική ικανότητα να αφορίζουν, τοποθετώντας στην «αντικειμενική» ζυγαριά τα ιστορικά γεγονότα και οι οποίοι χαρακτηρίζουν ως υποκριτές, συλλήβδην, όσους δηλώνουν σοκαρισμένοι από τα τελευταία γεγονότα στη Γαλλία και όχι για παράδειγμα το ίδιο σοκαρισμένοι για τα γεγονότα στη Βυρηττό, σκέφτομαι τα εξής.
Ένα γεγονός από μόνο του δεν δημιουργεί αφήγημα. Μία είδηση ως γεγονοτολογική ιστορική καταγραφή είναι απλά μία είδηση, ένα συμβάν. Όπως έλεγε ο Lucien Febvre για την κατασκευή ενός ιστορικού γεγονότος: «Πραγματεύομαι ένα γεγονός, σημαίνει κατασκευάζω. Αν θέλετε έτσι, σημαίνει παρέχω μιαν απάντηση σε ένα ερώτημα. Κι αν δεν υπάρχει ερώτημα δεν υπάρχει τίποτα». Δεν υφίσταται ιστορικό γεγονός παρά στο εσωτερικό μιας ιστορίας-προβλήματος1.
Ο τρόπος μετάδοσης μιας πληροφορίας, η ταχύτητα με την οποία μεταδίδεται, οι εικόνες, ο ήχος και το φίλτρο μέσα από το οποίο ανα-μεταδίδεται συγκροτούν ταυτόχρονα την ταυτότητα του γεγονότος την ώρα που συμβαίνει. Το συμβάν αποκτά σάρκα και οστά μέσω του Τύπου, ο οποίος ουσιαστικά «κατασκευάζει» και νοηματοδοτεί το γεγονός δημιουργώντας ένα αφήγημα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, όπου είμαστε ζωντανοί παρατηρητές και βιώνουμε την ιστορία (μην έχοντας την δυνατότητα να βγούμε έξω απ’ τον ιστορικό χρόνο) , είμαστε ταυτόχρονα μέρος μιας διαδικασίας διαρκούς πρόσληψης μιας πληροφορίας. Οι πολιτικές σκοπιμότητες των ΜΜΕ (οι οποίες προφανώς υπάρχουν) και τα οποία επιλέγουν ποιες πληροφορίες θα μεταδώσουν και με ποιον τρόπο, είναι ένα άλλο ζήτημα. Εδώ με ενδιαφέρει ο τρόπος με τον οποίο προσλαμβάνεται μια πληροφορία και εγγράφεται στο συλλογικό φαντασιακό μιας κοινωνίας.
Με λίγα λόγια, όταν ο φόβος σού χτυπάει την πόρτα, τότε θα φοβηθείς. Θεωρώ απόλυτα λογικό να εκφράσεις το συναίσθημά σου τη στιγμή που το «χάος» αναμεταδίδεται με τρομακτικούς ρυθμούς, εισβάλλοντας βίαια, μέσω εικόνων, ήχων, τηλεοράσεων και μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η αμεσότητα της πληροφορίας και η ταχύτατη αναμετάδοσή της σε καθιστούν αυτόπτη μάρτυρα, δημιουργούν βιώματα και συναισθήματα. Είναι απολύτως λογικό να μην αποκτήσεις την ίδια ενσυναίσθηση για ένα συμβάν που ποτέ δεν απέκτησε ταυτότητα και δεν εισέβαλλε στο χώρο σου. Για ένα συμβάν που παρέμεινε μια απλή, στυγνή, κυνική καταγραφή. Δεν αποδομούνται έτσι υπερ-απλουστευμένα τα ανθρώπινα συναισθήματα. Δεν είναι δυνατόν να μπαίνουν τα ιστορικά γεγονότα σε ηθικοπλαστικές ζυγαριές δήθεν αμερόληπτων ανεπηρέαστων ατόμων. Δεν μπορεί να είναι το Παρίσι εναντίον της Βυρηττού.
1 Ζακ Λε Γκοφ, Ιστορία και Μνήμη, Αθήνα, Νεφέλη, 1998, σ. 162
Social Links: