Hanya Yanagihara, Οι άνθρωποι στα δέντρα
Μετάφραση: Μαρία Ξυλούρη
Μεταίχμιο, 2018
492 σελίδες
Όποιος έχει διαβάσει τη Λίγη Ζωή, το δεύτερο μυθιστόρημα της Yanagihara, είτε του άρεσε είτε όχι, θεωρεί ότι έχει κατανοήσει τα όρια της συγγραφικής της δεινότητας. Εξάλλου αυτό ήταν και το μυθιστόρημα που παρουσιάστηκε ως magnum opus της. Ενώ είμαι στην πλευρά των υποστηρικτών της Λίγης Ζωής, έπρεπε να διαβάσω το συγγραφικό ντεμπούτο της Yanagihara για να καταλάβω την ιδιοφυΐα της γραφής της.
Υποστηρίζεται πως οποιαδήποτε προσπάθεια ανάλυσης της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι, μεταξύ άλλων, μια επιβεβαίωση της εξουσίας επάνω στα υποκείμενα που αναλύονται[1]. Στο Οι Άνθρωποι στα Δέντρα παρακολουθούμε την ιστορία του Δρ. Νόρτον Περίνα μέσα από τα απομνημονεύματά του. Το 1950 ταξιδεύει στο απομακρυσμένο και ανεξερεύνητο νησί του Ίβου’ιβου για να μελετήσει μια ομάδα ανθρώπων που φαίνεται να έχουν κατακτήσει το μυστικό της μακροζωίας. Σε μια κοινωνία σχεδόν πρωτόγονη, με μυστικιστικές τελετές αδιανόητες για τον σύγχρονο άνθρωπο, η παρουσία των ερευνητών και η επακόλουθη δημοσιότητα και μετατόπιση του ενδιαφέροντος πάνω τους αποβαίνει καταστροφική.
Έχοντας ανακαλύψει την πηγή της ασυνήθιστα μεγάλης διάρκειας ζωής των Ίβου’ιβουανέζων, ο Περίνα επιστρέφει στην Αμερική υιοθετώντας κάποια παιδιά από τα νησιά εκείνα, με τη δικαιολογία (στον εαυτό του κυρίως) ότι προσπαθεί να τους δώσει ένα καλύτερο μέλλον. Το βιβλίο ξεκινάει με δημοσιογραφικά άρθρα που ενημερώνουν ότι ο δρ. Περίνα καταδικάστηκε για σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών που είχε υιοθετήσει. Ακολουθεί ένας πρόλογος ενός στενού συνεργάτη του Περίνα, κι έπειτα τα απομνημονεύματα του ίδιου, όπως τα γράφει μέσα από τη φυλακή, ενώ την επιμέλεια αναλαμβάνει ο συνεργάτης του. Πέρα από το θέμα, είναι αξιοθαύμαστη η δουλειά που έχει γίνει στη μορφή του κειμένου· ενώ γνωρίζουμε ότι πρόκειται για μυθοπλασία και ότι το μέρος και η φυλή δεν υπάρχουν, στην πραγματικότητα οι υποσημειώσεις, οι δημοσιογραφικές και βιβλιογραφικές αναφορές, οι απίστευτα προσεγμένες λεπτομέρειες κάνουν τον αναγνώστη να παρασύρεται και να θεωρεί ότι διαβάζει κανονική αυτοβιογραφία.
Το μυθιστόρημα χωρίζεται σε κεφάλαια, όπου εξιστορείται, με χρονολογική σειρά, η ζωή του δρ. Περίνα. Ο ίδιος ο πρωταγωνιστής είναι αρκετά αντιπαθής και δεν γίνεται καμία προσπάθεια δικαιολόγησης της συμπεριφοράς του, ούτε καν στα παιδικά του χρόνια. Αναγνωρίζει τις συνέπειες των πράξεών του και προχωρά με πλήρη συνείδηση σε αυτές, αδιαφορώντας για το κόστος. Μία από τις πρώτες αρκετά σκληρές και ενοχλητικές στιγμές του βιβλίου διαδραματίζεται στο εργαστήριο της σχολής του Περίνα, εκεί όπου, όπως ο ίδιος λέει, απολάμβανε να σκοτώνει τα ποντίκια-πειραματόζωα. Ο Περίνα παρουσιάζεται ως ένας απόλυτα ψυχρός και απόμακρος άνθρωπος, και όπου υπάρχουν κάποιες στιγμές που θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι σπάνε αυτό το στερεοτυπικό του χαρακτήρα του, ποτέ δεν πάνε ένα βήμα παραπέρα. Ποτέ δεν φτάνουν ως το σημείο που μπορεί να θεωρηθεί ότι ο αφηγητής είναι ικανός για πιο βαθιά συναισθήματα, καμία λύτρωση δεν υπάρχει εδώ, ούτε για εκείνον ούτε για τον αναγνώστη. Ίσως γι’ αυτό και το συγκλονιστικό και βαθιά ενοχλητικό τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου έρχεται σαν φυσική συνέπεια, και καμία κάθαρση δεν είναι δυνατή στην αφήγηση που χτίζει η συγγραφέας.
Έγραψαν ότι το βιβλίο αυτό είναι «μαγικό, απόλυτα ποιητικό, καθηλωτικό». Είναι όλα αυτά για πολλούς λόγους. Κυρίως στο κεφάλαιο όπου για πρώτη φορά επισκέπτεται η ομάδα του Περίνα το νησί του Ίβου’ίβου, η περιγραφή είναι τόσο δυνατή και μαγική που ο αναγνώστης νομίζει ότι μεταφέρεται σε άλλο κόσμο, είναι σαν να μπορεί να δει τα δέντρα και να μυρίσει τα αρώματα της ζούγκλας. Στο βιβλίο ξεχειλίζει η ομορφιά και ο ομοερωτισμός από τη μία, ο μισογυνισμός του πρωταγωνιστή και η βίαιη πλευρά του από την άλλη. Γι’ αυτό και είναι κι ένα βιβλίο ενοχλητικό και συναισθηματικά δύσκολο, μια πανέξυπνη αφήγηση που είναι προορισμένη να διχάσει και να σαγηνεύσει.
Αφορμή του βιβλίου λέγεται πως είναι η αληθινή ιστορία του ερευνητή Daniel Gajdusek, που, όπως και ο Περίνα, έφερε μετά τις έρευνές του 56 παιδιά στις ΗΠΑ για να τα υιοθετήσει και να τους παρέχει μια καλύτερη ζωή. Αργότερα κατηγορήθηκε από ένα από αυτά τα παιδιά για σεξουαλική κακοποίηση. Σε μια ιστορική συγκυρία όπου το κίνημα του me too φέρνει στο φως όλο και πιο πολλές ιστορίες κακοποίησης, σε μια εποχή όπου μιλάμε ακόμη για συναίνεση και για το αν έφταιγε το θύμα στον βιασμό του, αυτό το βιβλίο έρχεται με έναν δικό του τρόπο να συμβάλει στη συζήτηση. Η Μαρία Ξυλούρη έχει κάνει εξαιρετική δουλειά με τη μετάφραση και η Hanya Yanagihara καθιερώνεται με αυτή την πολυεπίπεδη ιστορία κατάχρησης της εξουσίας ως μια μεγάλη συγγραφέας.
[1] https://www.theguardian.com/books/2014/jan/10/people-in-trees-hanya-yanagihara-review
Social Links: