Ψίθυροι Καρδιάς

Όταν ήμουν μικρός και περνούσα μεγάλο μέρος του καλοκαιριού μου στο χωριό -τύποις χωριό δηλαδή, η 4^η-5^η μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας είναι η Λάρισα, και γι΄ αυτό όποτε με ρωτούσαν «πού είναι το χωρίο σου», τα άλλα, φυσιολογικά, παιδάκια με χωριό που είχε γάιδαρο, αμπέλια και μισογκρεμισμένες σκεπές, απαντούσα αμήχανα «χε χε, η πόλη μου»- συνήθιζα να στήνω καρτέρι στην γιαγιά μου το μεσημεροαπόγευμα για έναν πολύ συγκεκριμένο λόγο. Η -τυπική κάτοικος της ελληνικής επαρχίας- γιαγιά μου διάβαζε κάθε απόγευμα, την ίδια ώρα, προσευχές και ψαλμούς από ένα μικρό μαύρο βιβλιαράκι. Και το έκανε ψιθυριστά. Εγώ, για άγνωστο λόγο, παρ΄ όλο που βρισκόμουν στα πρόθυρα του να αρχίζω να διακηρύσσω με προεφηβική υπερηφάνεια πως ήμουν άθεος -«άθεος, άθεος, δηλαδή δεν πιστεύεις σε τίποτα; Πιστεύω στον εαυτό μου. Άκου πράματα»- μαγευόμουν από τον μυστικιστικό ψίθυρο και καθόμουν δίπλα της στην καρέκλα ακούγοντας όσο προσεκτικότερα μπορούσα τις προσευχές και νιώθωντας μια ευχάριση ευφορία να απλώνεται στο εσωτερικό του κρανίου μου. Αυτή ήταν και η πρώτη μου επαφή με το ASMR.

ASMR (Autonomous Sensory Meridian Response) ονομάζεται αυτή η ευχάριστη αίσθηση που δημιουργείται στο εσωτερικό του κεφαλιού όταν ακούει κανείς κάποιον ψίθυρο ή καποια απαλή φωνή από μικρή απόσταση, σχεδόν ή και μέσα στο αφτί του, ή κάποιους συγκεκριμένους ήχους. Εδώ το πράγμα αρχίζει να ακούγεται περίεργο, ξέρω. Πρώτον, μην μπερδεύουμε το ASMR με την γνωστή ανατριχίλα που προκαλεί λ.χ μια ωραία μουσική. Εδώ μιλάμε για κάτι που συμβάινει μέσα στο κρανίο, όχι στην σπονδυλική στήλη. Το δεύτερο θέμα είναι η «wtf» αντίδραση που προκαλεί αυτή η συζήτηση, με αποτέλεσμα και μνημεία φριχτού γραπτού λόγου στο ελληνικό και διεθνές Ιντερνέ.

Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, το όλο ζήτημα ξεκίνησε γύρω στο 2007 από κάποιο φόρουμ -όπως όλα τα πράγματα- και έλαβε το παρόν του όνομα το 2010. Σταδιακά, δημιουργήθηκε μια ολόκληρη ιντερνετική υποκουλτούρα με επίκεντρο το ASMR. Το πιο ενεργό τμήμα της είναι οι πολυάριθμοι χρήστες που ανεβάζουν μέσω των καναλιών τους στο Youtube βίντεο που αποσκοπούν στο να προκαλέσουν ASMR. Πρόκειται είτε για βίντεο που κάποιος απλώς μιλάει σε μια κάμερα με μικρόφωνο, είτε για το λεγόμενο role–play, δηλαδή βίντεο όπου ο δημιουργός υποδύεται έναν ρόλο μιλώντας με τον σχετικό τρόπο (soft spoken ή whisper), είτε για βίντεο όπου ο δημιουργός προκαλεί ήχους που επιφέρουν ASMR με συγκεκριμένα αντικείμενα. Τέλος, οι πιο μερακλήδες στήνουν ολόκληρα show, σειρές, ακόμα και ταινίες μικρού μήκους με βάση το ASMR.

Το κατά πόσο είναι επιστημονικώς αποδεδειγμένο πως αυτό το πράγμα υπάρχει δεν είναι σαφές. Ωστόσο, έχει ενδιαφέρον, καθώς υπάρχει μια διαμάχη -στην οποία οι οπαδοί της υποκουλτούρας υποστηρίζουν λυσσαλέα πως είναι βιολογικά αποδείξιμο- που αποκαλύπτει πως η ύπαρξη του εν λόγω πράγματος έχει θέση στην νομιμοποίηση της ίδια της υποκουλτούρας -κάτι σαν τοτέμ. Παράλληλα, ο ισχυρισμός των οπαδών ότι δεν μπορούν όλοι να βιώσουν το ASMR προσθέτει και έναν χαρακτήρα κλειστής κάστας, η οποία περιχαρακώνεται στον εαυτό της με βιολογίζοντα λόγο και κριτήρια εισόδου.

Το -δίκαια- βασανιστικό ερώτημα για όποιον έχει παρακολουθήσει έστω ένα σχετικό βίντεο είναι κατά πόσο όλο αυτό έχει μια σεξουαλική πλευρά. Οι ίδιοι οι συμμετέχοντες, σε γενικές γραμμές, αρνούνται ότι το θέμα είναι σεξουαλικό και επιμένουν στα λεγόμενα «tingles», δηλαδή την ευφορία που απλώνεται -στον καθένα με διαφορετικό τρόπο- στο εσωτερικό του κεφαλιού. Παρ΄ όλα αυτά, σε μεγάλο μέρος του όλου πράγματος υπάρχει ένας διάχυτος ερωτισμός. Το γεγονός ότι έχουν εμφανιστεί κανάλια αφιερωμένα σε erotic ASMR, όπου ανάμεσα στα υπόλοιπα βίντεο βρίσκει κανείς και κάποια που προέρχονται από το «κανονικό» ASMR, απλώς υπογραμμίζει τον αναπόφευκτα κοντινό στο σεξουαλικό χαρακτήρα του εγχειρήματος. Η πρώτη αυτή εντύπωση συχνά οδηγεί στο να περιγράφεται το ASMR ως ένα νέο είδος ερωτικού φετίχ, και να παρουσιάζεται ως ένα σύνολο από βίντεο φτιαγμένα από θελκτικές γυναίκες για να τσιμπήσουν views. Άλλα άρθρα, λιγότερο κιτρινίστικα, εκφράζουν μια απορία απέναντι στο φαινόμενο. Όπως και το παρόν κείμενο, έτσι και τα τελευταία εκκινούν από βιωματική σκοπιά και αναφέρονται στον all time classic Βοb Ross ως μια πρώιμη μορφή του ASΜR, με την διατύπωση κλειδί τελικά να είναι «At this early stage, I didn’t realise ASMR was a thing». Αυτή η ομοιότητα είναι πάρα πολύ ενδιαφέρουσα, και ίσως και να δίνει τελικά και ένα σημαντικό μέρος της απάντησης στο γιατί ένα σωρό άνθρωποι -μεταξύ των οποίων κι εγώ- κάθονται και παρακολουθούν άλλους να ψιθυρίζουν για εντελώς ασήμαντα ζητήματα.

Όπως πολλά πράγματα, έτσι και το ASMR υπήρχε ως δυνατότητα, μέχρι το μαγικό πράγμα που λέγεται Ιντερνέ το κάνει πραγματικότητα. Από αυτήν την άποψη, ίσως η εξήγηση που βασίζεται στην νοσταλγία να είναι υπερψυχολογικοποιημένη -και γενικά απεχθάνομαι αυτού του είδους τις εξηγήσεις- και να παραβλέπει ότι η ίδια εκδιπλώνεται στο μέρος -το Ιντερνέ- όπου η νοσταλγία πουλάει πάρα, μα πάρα πολύ. Η εντυπωσιακή ακρίβεια της αγγλικής γλώσσας μας είναι εδώ χρήσιμη, όπως υπαινίχθηκα: «I didn’t realise ASMR was a thing»∙ αυτό που μετράει στο Ιντερνέ, είναι η δυνατότητα. Δεν υπάρχει καλύτερο πεδίο για να εξετάσει κανείς αυτό που στις ιστορικές σπουδές αποκαλούμε ενδεχομενικότητα, αφού ΤΑ ΠΑΝΤΑ στο Ιντερνέ μπορούν να γίνουν, εύκολα, «a thing».