Ο αθλητισμός στη γη των πολέμων

Δεν χρειάζεται να το πούμε εμείς. Τα Βαλκάνια είναι μία περιοχή όπου δεν πλήττεις ποτέ μα ποτέ. Αυτή η απόληξη της νοτιοανατολικής πλευράς της ευρωπαϊκής ηπείρου με το ζεστό της κλίμα, τις καταπράσινες κοιλάδες και τις γοητευτικές κορυφογραμμές του Αίμου, έχει ένα πολύ βασικό μειονέκτημα: ενίοτε παράγει πολύ περισσότερη Ιστορία, από όση μπορεί να αντέξει. Οι κάτοικοί της, γκρινιάρηδες, γλεντζέδες, καυγατζήδες. Ξέρω, η περιγραφή σάς θυμίζει πολύ το χωριό των ανυπότακτων Γαλατών της Αρμορικής. Πράγματι, μόνο που εδώ υπάρχει μια βασική διαφορά: εδώ οι συχνοί καυγάδες των κατά τα άλλα «φιλήσυχων» Βαλκάνιων τις περισσότερες φορές καταλήγουν σε ποταμούς πορφυρού αίματος, με το οποίο έχουν βαφτεί οι πεδιάδες της Βοσνίας, του Κοσόβου, της Κροατίας, της Αλβανίας, της Π.Γ.Δ.Μ και άλλων περιοχών της Βαλκανικής, καθώς και σε ομαδικούς τάφους, είτε στην Μπιγιέλινα, είτε στην Μιτρόβιτσα, είτε στο Μόσταρ και στο Κνιν. Κι επίσης, εδώ η παρουσία των «Ρωμαίων» δεν ενώνει και συσπειρώνει τους ανυπότακτους Γαλάτες, όπως στο κόμικ. Αντίθετα, δεν είναι λίγες οι φορές όπου η μία πλευρά των τρελών συνδιαλέγεται με την παρουσία των κατά τόπους ισχυρών, είτε αυτοί λέγονται Οθωμανοί, είτε Γερμανοί και Αμερικάνοι.

Τα αλήστου μνήμης σκηνικά στον Αγώνα Σερβία-Αλβανία για τα προκριματικά του Euro 2016 της Γαλλίας, εκτός από την αύξηση της ήδη τεταμένης έντασης στην περιοχή και τις διπλωματικές επιπλοκές που προκάλεσε στις σχέσεις μεταξύ των εμπλεκόμενων κρατών, μας θύμισε και κάτι άλλο: την αλληλεξάρτηση μεταξύ της έννοιας της πολιτικής και των αθλητικών δρώμενων. Ξέρω, δεν σας λέω και την μεγαλύτερη σοφία του σύμπαντος, πράγματι. Αλλά είναι αστείο το γεγονός ότι σε αυτή την παθογένεια, πάλι εμείς οι Βαλκάνιοι ερχόμαστε πρώτοι και καλύτεροι με διαφορά από τον δεύτερο. Ιδίως από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και μετά, με την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, την κατάρρευση της κραταιάς Γιουγκοσλαβίας και την ανάδυση των νέων βαλκανικών εθνικισμών, δεν είναι λίγες οι φορές όπου ένα αθλητικό παιχνίδι, είτε στα γήπεδα του ποδοσφαίρου, είτε του μπάσκετ, έχει αμαυρωθεί από τις αλήστου μνήμης κόντρες των τρελών της Ευρωπαϊκής Ηπείρου σε αυτό τον ιδιότυπο γύρο του Γ΄ Βαλκανικού Πολέμου. Ας τα ξαναθυμηθούμε λοιπόν ένα προς ένα με τα κυριότερα περιστατικά:

1. Ντιναμό Ζάγκρεμπ-Ερυθρός Αστέρας Βελιγραδίου (13/5/1990): To 1990 ήταν το έτος, κατά το οποίο η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας έμπαινε στην τελική της φάση. Η εκλογή του Φράνιο Τούζμαν στην προεδρία της χώρας, ενός ανθρώπου υπέρ της ανεξαρτησίας από το Βελιγράδι, έγινε το κόκκινο πανί. Η επίσκεψη του Ερυθρού Αστέρα στο Ζάγκρεμπ υπό την ακολουθία 3.000 Delijie (οι οργανωμένοι οπαδοί της ομάδας του Βελιγραδίου· στα σέρβικα σημαίνει «Ήρωες») με αρχηγό τον διαβόητο Ζέλικο Ραζνάτοβιτς ή αλλιώς Αρκάν, όπως τον έμαθε η ανθρωπότητα ως αρχηγό παραστρατιωτικής οργάνωσης στους πολέμους της Βοσνίας και της Κροατίας, δεν προμήνυε τίποτα θετικό. Το γήπεδο «Μάξιμιρ» θα γινόταν το πεδίο μιας πρώτης μάχης ανάμεσα στους μελλοντικούς αντιπάλους. Από την μία οι Deilijie του Αρκάν, υποβοηθούμενοι από την Αστυνομία ( που αποτελούταν κυρίως από Σέρβους ) και από την άλλη οι ΒΒΒ (Bad Blue Boys), τα καμάρια των οργανωμένων της Ντιναμό σε έναν ανελέητο πετροπόλεμο πάσης μορφής, που ξεκίνησε από τους δρόμους της πόλης και έφτασε ως το Στάδιο. Εννοείται ότι ματς δεν έγινε ποτέ –σοβαροί να είμαστε– καθώς οι παίχτες του Ερυθρού Αστέρα φυγαδεύτηκαν με ελικόπτερο (!) για να γλιτώσουν. Η στιγμή που λατρέψαμε να μισούμε από αυτό το ματς; Αναμφίβολα η εικόνα του 21χρονου αρχηγού της Ντιναμό, Σβόνιμιρ Μπόμπαν, να «ξαπλώνει» κάτω με μια επιδέξια κλωτσιά, που θα ζήλευε και ο Καντονά, έναν Σέρβο αστυνομικό, προκειμένου να γλιτώσει από την σύλληψη έναν Κροάτη οπαδό της Ντιναμό. Ο Μπόμπαν έγινε εθνικός ήρωας μέσα σε ένα βράδυ, γεγονός που εξαργύρωσε με μια μεγάλη μεταγραφή στη Μίλαν. Έξω από το γήπεδο Μάξιμιρ ακόμη και σήμερα υπάρχει τιμητική πλακέτα «Στους ηρωικούς οπαδούς της Ντιναμό, που από εδώ στις 13/5/1991 ξεκίνησαν τον Ιερό πόλεμο εναντίον των Σέρβων».

2. Ευρωμπάσκετ 1995: Επόμενη στάση μας το περίφημο 29ο Ευρωπαικό Πρωτάθλημα Μπάσκετ, που διεξήχθη στην Αθήνα το καλοκαίρι του 1995. Η διοργάνωση χρωματίζεται από την επιστροφή των Γιουγκοσλάβων μετά από 4 χρόνια embargo από την FIBA. Ο χρόνος διεξαγωγής ( τέλη Ιουνίου-αρχές Ιούλη) δεν έχει ακόμη επιφέρει την κορύφωση του αίματος και της οδύνης του Εμφυλίου, καθώς ονόματα όπως Σρεμπρένιτσα και Κράινα δεν είχαν γίνει ακόμη συνώνυμα της εθνοκάθαρσης. Οι εμπόλεμοι δεν συναντήθηκαν σε κάποια σημαντική αναμέτρηση του τουρνουά. Αλλά η εικόνα που μας σημάδεψε ήταν η στιγμή της τελικής απονομής. Σε έναν τελικό Γιουγκοσλαβία-Λιθουανία, με το ελληνικό κοινό να κραυγάζει ασταμάτητα υπέρ της παρέας του Μαρτσουλιόνις ( η ιαχή Λιέτουβα-Λιέτουβα από τότε ηχεί στα αυτιά μας), η παρέα των Πάσπαλιε, Μποντίρογκα, Σάσα Τζόρτζεβιτς καταφέρνει να επικρατήσει με 96-90. Αλλά την στιγμή όπου οι Πλάβι ετοιμάζονται να ανέβουν στο πρώτο σκαλί του βάθρου υπό τις συνεχείς αποδοκιμασίες των Ελλήνων, οι κάτοχοι της τρίτης θέσης, Κροάτες του Ντίνο Ράτζα και του Κόμαζετς, αποφασίζουν να αποχωρήσουν επιδεικτικά, για να μην σταθούν δίπλα στους μισητούς αντιπάλους του «Ιερού Πολέμου». Το μίσος και το αίμα χώρισε παίχτες που ανατράφηκαν μαζί μπασκετικά είτε από τις γραμμές της θρυλικής Γιουγκοπλάστικα, είτε από τις γραμμές της γηραιάς Γιουγκοσλαβίας. Τα παιδιά του πολέμου επέστρεψαν, αλλά θα περάσει καιρός για να ξανασταθούν δίπλα-δίπλα.

3. Κροατία-Σερβία, ποδόσφαιρο, 9 Οκτωβρίου 1999: Σαν η μοίρα να παίζει άσχημα καπρίτσια… Εκεί όπου ξεκίνησαν όλα, στο γήπεδο «Μάξιμιρ» του Ζάγκρεμπ, θα συναντηθούν για πρώτη φορά μετά τον Πόλεμο οι ποδοσφαιρικές ομάδες των δύο χωρών για τα προκριματικά της διεθνούς διοργάνωσης. Το ματς έχει χαρακτηριστεί ως «υψηλής επικινδυνότητας», ενώ τα εισητήρια έχουν ξεπουληθεί από καιρό. Η είσοδος στον αγωνιστικό χώρο των δύο ομάδων γίνεται κάτω από την θέα ενός γιγάντιου πανό να σχηματίζει τη φράση «Βούκοβαρ 1991»..Ο τόπος του αίματος και της φρίκης. Η αρχή της τετράχρονης τραγωδίας. Δύσκολες στιγμές για τον προπονητή των Σέρβων, Σίνισα Μιχαΐλοβιτς. Γιος Σέρβου πατέρα και Κροάτισσας μάνας. Από την περιοχή του Βούκοβαρ. Φίλος του Διαβόητου Αρκάν, του μισητού για τους Κροάτες σφαγέα του Βούκοβαρ. Του ήρωα των Σέρβων της Κροατίας, γιατί τους γλίτωσε από το μαχαίρι και την σφαγή. «Πλησίασα, γονάτισα και έκανα τον σταυρό μου, για να τιμήσω τα θύματα του πολέμου. Κόντεψε να γκρεμιστεί το γήπεδο…».

4. Φενέρμπαχτσε-ΠΑΟ, Γήπεδο Σουκρού Σαράτσογλου, 31/10/2002: Ένα ματς, που δεν χαρακτηρίστηκε μόνο από το γκολ-βολίδα του Άγγελου Μπασινά, που έδωσε τον χρυσό βαθμό της ισοπαλίας στην ελληνική ομάδα. Ο αγώνας γίνεται σε μια εποχή, όπου οι ελληνοτουρκικές σχέσεις περνάνε σε άλλη φάση. Είναι η εποχή των «ζεϊμπέκικων» Παπανδρέου-Τζεμ, οι οποίοι προσπαθούν να εμφυσήσουν ένα κλίμα καταλαγιασμού των παθών της περασμένης δεκαετίας. Μάλιστα, οι Ποδοσφαιρικές Ομοσπονδίες των δύο χωρών έχουν αποφασίσει να διεκδικήσουν από κοινού την διοργάνωση του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος του 2008. Ψιλά λόγια βέβαια για τους εθνικιστικούς κύκλους των δύο ομάδων, οι οποίοι επιμένουν στην παλιά παραδοσιακή κόντρα των δύο χωρών. Οι συγκρούσεις χέρια με χέρια ξεκινούν ώρες πριν την έναρξη. Το αίμα να ρέει άφθονο στην παλιά αυτοκρατορική πρωτεύουσα. Το μεγαλειώδες πανό των οπαδών της Φενέρ με την εικόνα του Μωάμεθ Β’ και την φράση «1453» να δίνει τον παλμό των φανατικών. Σημείο-κατατεθέν το κοινό γιαούρτωμα, που δέχθηκαν οι υπουργοί εξωτερικών των δύο χωρών, που αποφάσισαν να παρακολουθήσουν μαζί το ματς. Τέτοια λάθη πληρώνονται τελικά.