Σημείωση του γράφοντος: Ενώ οι εξελίξεις τρέχουν και ενώ η Αριστερά φαίνεται πως πάει για μια μεγάλη πολιτική επιτυχία, νομίζω πως είναι σημαντικό να ανοίξουν συζητήσεις για την στρατηγική της σε διάφορα πεδία. Εξ ου και η σκέψη μου να αναδημοσιεύσω αυτό το κείμενο, σε ευθυγράμμιση με τον ευρύτερο μας στόχο ως περιοδικό.
Η γενιά μου το πρώτο πράγμα που κάνει όταν ξυπνήσει το πρωί είναι να μπει στο Ίντερνετ. Έτσι ενημερωνόμαστε –πολλοί αποκλειστικά–, έτσι επικοινωνούμε, έτσι –μέσα από αυτό το φίλτρο– σκεφτόμαστε και αντιλαμβανόμαστε τα κοινωνικά τεκταινόμενα. Ο τρόπος λοιπόν με τον οποίο βλέπουμε τα πράγματα στο Ίντερνετ είναι κομβικός. Σ’ αυτό το πλαίσιο, πού βρίσκεται η πολιτική, και κυρίως η πολιτική της Αριστεράς;
Λόγω της φύσης του μέσου, αλλά και των γενικότερων εξελίξεων, βαρύνουσα σημασία έχουν τόσο αυτό που αποκαλούμε pop culture όσο και το διαδικτυακό χάζεμα. Όπως έχω ξαναγράψει, το χάζεμα αυτό συντελεί τα μέγιστα στον τρόπο με τον οποίο φιλτράρουμε τις πληροφορίες και με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με όσα συμβαίνουν on και offline. Μπορεί να φαίνεται παράδοξο σε όσους δεν αποτελούν μέρος αυτής της κουλτούρας, αλλά το περίφημο βαριεστημένο scrolldown στο Facebook είναι ο πιο σημαντικός τρόπος για να ενημερωθεί κανείς για την επικαιρότητα και τον δημόσιο λόγο.
Ακριβώς πάνω σ’ αυτήν τη βιομηχανία του χαζέματος έχουν αναπτυχθεί πολλά σάιτ και ηλεκτρονικά περιοδικά, παίζοντας με τα όρια ανάμεσα στην υπερτροφία ημιάχρηστων πληροφοριών και την ενημέρωση. Σε ένα καταπληκτικό άρθρο σχετικά με το θέμα, ο Karl Taro Greenfeld αναλύει αυτή την υπερτροφία ως απαραίτητο εργαλείο κοινωνικής εγγραμματοσύνης και συμπεριφοράς. Έτσι, σάιτ όπως το Slate ή το Vultureανεμίζουν το λάβαρο της κουλτούρας (με την ευρύτερη έννοια), γιατί κανείς δεν μπορεί πλέον να επιβιώσει κοινωνικά χωρίς αυτήν.
Και στην Ελλάδα τι γίνεται; Η δημοσιογραφία αυτού του τύπου έχει πάρει τα πάνω της ή συνεχίζουμε στο πατροπαράδοτο μοτίβο του ειδησεογραφικού σάιτ; Η απάντηση είναι και ναι και όχι. Όσοι ασχολούνται με το θέμα, θα έχουν παρατηρήσει πως τα τελευταία χρόνια υπάρχει αρκετά μεγάλη ροή τέτοιας δημοσιογραφίας στα ελληνικά πράγματα, που έγινε μαζικά γνωστή και αγαπητή μέσα από την ιστοσελίδα της Lifo. Τα «μικροπράγματα» του Άρη Δημοκίδη είναι ένα φαινόμενο χωρίς προηγούμενο στο ελληνικό Ίντερνετ, αλλά με γερά θεμελιωμένο παρελθόν στο παγκόσμιο. Παράλληλα, εμφανίστηκαν νέου τύπου σελίδες και ηλεκτρονικά περιοδικά όπως το Popaganda, υιοθετώντας μια στρατηγική που βασίζεται στην popculture και –όχι τόσο συχνά– στην ανάλυσή της.
Η σελίδα όμως που άλλαξε το τοπίο, κατά τη γνώμη μου, ήταν το ηλεκτρονικό περιοδικό Luben. Εμφανίστηκε το 2012 έχοντας ήδη συγκεντρώσει μερικές από τις ποιοτικότερες ή γνωστότερες περσόνες του ελληνικού Ίντερνετ, έκανε σοβαρή και βαθιά πολιτισμική κριτική με πολιτικό –αριστερό– πρόσημο, και φαινόταν γενικά να θεωρεί την popculture ως πολύ σοβαρή υπόθεση — όπως και είναι. Για λόγους που δεν αφορούν το άρθρο, η στρατηγική του άλλαξε εδώ και αρκετό καιρό: μετατράπηκε σταδιακά σε ένα άγευστο σάιτ που απλώς ανέβαζε –και συνεχίζει– ανούσια άρθρα στο πρότυπο πολλών σάιτ του είδους, και κυρίως του παγκόσμιου βασιλιά της διαδικτυακής σαχλαμάρας, του Buzzfeed. Απεμπολώντας εντελώς την ουσιαστική πολιτική στόχευση, απέμεινε με μια ασαφή «προοδευτική» αύρα γιατί, για να το πούμε απλοϊκά, δεν είναι cool να είσαι δεξιός στα είκοσί του. [update: εδώ και λίγο καιρό, το Luben ευτυχώς έχει επιστρέψει, σε ένα βαθμό, σε υψηλά standards]
Η pop culture είναι πράγματι πολύ σοβαρή υπόθεση, γιατί διαμορφώνει έμμεσα απόψεις και αντιλήψεις. Όταν όμως οι κύριοι καταναλωτές της, δηλαδή οι ηλικιακές κατηγορίες 18-24 και 25-35, έχουν ως επιλογές τα editorials της Lifo ή πλήθος άρθρων που αποτελούν απλώς ηλεκτρονική έκδοση του Κλικ και ανούσια άρθρα με φωτογραφίες από όμορφες γάτες, τότε κάτι δεν πάει καλά για την Αριστερά. Είναι σύνηθες στις πολιτικές διεργασίες της να πέφτει το βάρος σε θέματα άμεσα πολιτικά ή οικονομικά, αγνοώντας ένα ολόκληρο τμήμα του πληθυσμού. Γι’ αυτό προσπάθειες όπως Το Περιοδικό αξίζουν πολλά συγχαρητήρια, καθώς αφουγκράζονται τους καιρούς και μιλούν για τα πράγματα με τρόπο που δημιουργεί νέα ακροατήρια.
Ο αντίλογος που θα ήθελε την Αριστερά να μην πέφτει σε «ποπ» και «λαιφστάιλ» παγίδες συγχέει το κωστοπούλειο κιτς των δύο προηγούμενων δεκαετιών με τις σεισμικές μεταβολές στο πεδίο της κουλτούρας και της δημόσιας σφαίρας. Προφανώς, η υπερτροφία της pop culture είναι μια συνθήκη που ευνοεί το άνθισμα απολιτικών ή και αντιπολιτικών αντακλαστικών, αλλά το στοίχημα για την Αριστερά είναι ακριβώς αυτό: να διαμορφώσει φρέσκιες συνειδήσεις, που δεν θα αρνούνται τις παγκόσμιες ροές, αλλά ταυτόχρονα δεν θα παρασύρονται από τις πλευρές τους που ενισχύουν συντηρητικά αντανακλασικά. Ένα ιδιαίτερο παράδειγμα είναι τα μιλιταριστικά άρθρα του Sploid, όπου, δίπλα σε κείμενα για το σινεμά ή την επιστήμη συναντάμε άλλα που υμνούν το μεγαλείο και τη δύναμη του αμερικανικού στρατού (ένα παράδειγμα, εδώ).
Η Αριστερά θα ωφεληθεί ιδιαίτερα αν αποφύγει τέτοιους σκοπέλους. Με το μεταπολιτικό απολιτίκ να καλπάζει, η σύμφυρση πολλών ετερόκλητων στοιχείων μοιάζει ο πιο εποικοδομητικός τρόπος για την αποριζοσπαστικοποίηση. Η αντιδιαστολή της «cool» καμπάνιας του «Ποταμιού» σε σχέση με τα θεωρούμενα παραδοσιακά κόμματα μπορεί να ενταχθεί σε αυτό το πλαίσιο. Από αυτή την άποψη, στρατηγικές όπως το neaellada.gr θεωρώ πως δεν βοηθούν διόλου, αντίθετα απομακρύνουν σημαντικό τμήμα νέων.
Το όλο ζήτημα σχετίζεται με την απαραίτητη, κατά την άποψή μου, απαγκίστρωση της Αριστεράς από μια παραδοσιακή αντίληψη για τον δυνάμει αριστερό ψηφοφόρο: χωρίς να υποκύπτει σε πυροτεχνήματα δήθεν καινοτομίας, να αγκαλιάσει τα νέα μέσα και τους ανθρώπους που τα παρακολουθούν∙ να χρησιμοποιεί τα social media όχι μόνο σαν μια εφημερίδα χωρίς μελάνι, αλλά δυναμικά και χωρίς να φοβάται να εμπλακεί στο θεωρούμενο ως ασήμαντο, pop, μη πολιτικό. Γιατί αν δεν πολιτικοποιήσει η Αριστερά την ποπ κουλτούρα, κάποιος άλλος θα το κάνει. Και τα αποτελέσματα από αυτό, όπως μπορούμε ήδη να διακρίνουμα αμυδρά, μόνο άδηλα δεν είναι.
Πηγή: Ενθέματα
Social Links: