[Η ταμπέλα της οδού Θεοτόκη αχνοφαίνεται κάτω από τον παραγεμισμένο κάδο σκουπιδιών
– Μαμά ποιος ήταν ο Θεοτόκης;
– Ένας συγγραφέας παιδί μου.
– Ποιο έγραψε;
– Δεν θυμάμαι παιδί μου].
Υπάρχει μια περίοδος στην ελληνική πεζογραφία κάπου ανάμεσα στον Παπαδιαμάντη και τη γενιά του ’30. Μια περίοδος η οποία απασχόλησε αρκετά ως ακαδημαϊκό αντικείμενο μελέτης αλλά παραμελήθηκε σε μεγάλο βαθμό από το αναγνωστικό κοινό. Καμιά φορά θα βρούμε τα ονόματα των πρωταγωνιστών αυτής της περιόδου στην καθημερινότητα μας: η οδός Πέτρου Βλαστού στο πίσω μέρος του Άγιου Λευτέρη, η Κωνσταντίνου Θεοτόκη κάπου στα Άνω Πατήσια. Δρόμοι όχι μικροί αλλά ούτε και πολύ μεγάλοι για να θυμίζουν ονόματα πεζογράφων που γενικά έχουμε ακουστά αλλά δεν θυμόμαστε και πάρα πολύ καλά το έργο τους.
Η πεζογραφία των αρχών του 20ού αιώνα ενδεχομένως φέρνει πρώτα στον νου μας τεράστια μυθιστορήματα με πολλά κεφάλαια που περιγράφουν τη ζωή φτωχών οικογενειών που παθαίνουν σε μια σελίδα μια συμφορά και κλαίνε γι’αυτή στις υπόλοιπες 99. Μέγιστο λάθος. Η περίοδος αυτή έχει να επιδείξει αριστουργήματα και δημιουργούς πραγματικά και αστείρευτα ταλαντούχους: o Θεοτόκης, ο Χατζόπουλος, ο Βουτυράς, ο Βλαστός, ο Παρορίτης. Με μεγάλη χαρά βλέπω ότι σιγά-σιγά το ακαδημαϊκό ενδιαφέρον για το έργο αυτών των συγγραφέων αρχίζει να μετατοπίζεται και στο αναγνωστικό κοινό, ενώ σύγχρονοι καλλιτέχνες δείχνουν να εμπνέονται από έργα της περιόδου.
Ακολουθεί μια λίστα με τέσσερα διηγήματα και ένα μυθιστόρημα, τα οποία πρέπει να διαβάσεις:
1) Πίστομα
Ένα δισέλιδο μικρό διαμάντι που αποτέλεσε και την αφορμή για να γραφτεί αυτό το κείμενο. Παρμένο από τη συλλογή Κορφιάτικες Ιστορίες, αποτελεί το χαρακτηριστικότερο έργο του πρώιμου Θεοτόκη. Ο συγγραφέας, θυμίζοντας ηλικιωμένο ντόπιο που στέκεται δίπλα σε μια παρέα νεαρών η οποία παρατηρεί ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι και τους αφηγείται ένα δράμα που συνέβη στο παρελθόν, παρουσιάζει την ιστορία του Αντώνη Κουκουλιώτη ενός χωρικού που στην επιστροφή του από πολύχρονη απουσία στα βουνά βρίσκει την γυναίκα του μαζί με το παιδί ενός άλλου. Ιστορία τόσο αφαιρετικά δοσμένη ώστε να θέτει κάθε άλλο πρόσωπο στο παρασκήνιο, ως μια αφηρημένη κοινότητα που αναφέρεται αλλά μοιάζει να μην υπάρχει, και επικεντρώνεται αποκλειστικά στον Κουκουλιώτη, στη γυναίκα του και στο εξώγαμο παιδί της. Μια ιστορία σαν να έρχεται από την αρχή του κόσμου.
Μπορείς να διαβάσεις το «Πίστομα» εδώ.
Επίσης, κυκλοφόρησε στο Διαδίκτυο η σκηνοθετική προσπάθεια του Γιώργου Φουρτούνη για κινηματογραφική μεταφορά του διηγήματος, που δεν με ενθουσίασε αλλά είναι αναμφισβήτητα αξιόλογη.
2) Παραρλάμα
Πρόκειται για διήγημα του Δημοσθένη Βουτυρά, ενός συγγραφέα με τεράστια επιτυχία στους συγχρόνους του, ο οποίος παραμελήθηκε από τους μεταγενέστερους, για να έρθει ξανά στο προσκήνιο την τελευταία πενταετία. Αφηγείται την ιστορία του Φάρμα ενός ιδιόρρυθμου και παράξενου ανθρώπου που ζει μέσα στη μιζέρια της μικροαστικής γειτονίας και μισεί τους πάντες επειδή συνεχώς τον κοροϊδεύουν. Μια νύχτα ο Φάρμας, ακούγοντας στη φτωχοταβέρνα τη βιβλική ιστορία του Βαλτάσαρ, αποφάσισε να κάνει την άθλια επανάστασή του. Έγραψε στο πίσω μέρος του τοίχου του καταστήματος στο οποίο εργαζόταν τη λέξη «Παραρλάμα», μια λέξη που στην πραγματικότητα δεν σήμαινε τίποτα αλλά που αναστάτωσε και τρόμαξε τους πάντες ακριβώς επειδή αδυνατούσαν να την αποκωδικοποιήσουν. Η μιζέρια της μικροαστικής γειτονιάς και οι μεταφυσικές φοβίες που πέρασαν από τη ζωή στην ύπαιθρο στη ζωή στην πόλη. Ο Φάρμας πέτυχε να πάρει την εκδίκησή του αλλά παρέμεινε άθλιος ακόμα και στη νίκη του, μια νίκη ενός άθλιου μέσα σε έναν κόσμο αθλίων: «φάνηκε από ψηλά να κοιτάζει, έπειτα τραβήχτηκε γρήγορα και πήγε κοντά στη ρόδα, κ’ εκεί κρατώντας το χερούλι της γέλασε, ύστερα από τόσα χρόνια ένα σιωπηλό γέλιο!…».
Μπορείς να διαβάσεις το Παραρλάμα εδώ.
Iδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ένα graphic novel που δημιουργήθηκε με αφορμή το έργο αυτό του Βουτυρά:
3) Tίμιος Κόσμος
Διήγημα και πάλι από τις Κορφιάτικες Ιστορίες του Θεοτόκη. Ένας άγνωστος γέρος χωριάτης εμφανίζεται στην ταβέρνα του Δημάτσου και τραβάει την προσοχή των μόνιμων πελατών της ταβέρνας. Ο άγνωστος γέρος αποκαλύπτεται τελικά πολύ γνωστός. Ήταν ο Μάγρης ο δράστης μιας δολοφονίας που είχε γίνει πριν κάμποσα χρόνια για λόγους τιμής, ξακουστός σε όλη την περιφέρεια. Ο Μάγρης εξιστορεί το πώς έγιναν τα πράγματα τη βραδιά εκείνη σε ένα σκηνικό που θυμίζει ψυχεδελικό western. Διήγημα μπασμένο μέσα στην αισθητική του κιτρινιασμένου φωτισμού και του τριξίματος του ξύλινου πατώματος της φτωχοταβέρνας. Το διαβάζεις και νιώθεις την υγρασία να σου διαλύει τα κόκκαλα και τη ρετσίνα να σου γλυκαίνει το στόμα.
Θα το βρεις εδώ.
4) To όνειρο της Κλάρας
Το μόνο που ξεχωρίζω από τα υπόλοιπα ως προσωπικό αγαπημένο. Πρωταγωνίστρια είναι η Κλάρα, μια γυναίκα που δεν κατάφερε ποτέ να ζήσει τον έρωτα παρότι τον επιζητούσε ασταμάτητα. Για το λόγο αυτό είχε στήσει έναν ολόκληρο δικό ονειρικό κόσμο ψεύτικων εραστών για να έχει να παρουσιάζει στις φίλες της, μέχρι που μια μέρα παγιδεύτηκε για λίγο και η ίδια στο όνειρο της. Ένα διήγημα τελείως κινηματογραφικό με μεγάλη ένταση, γρήγορες διαδοχές σκηνών και με την αινιγματικότητα να έχει δεσπόζουσα θέση στον πυρήνα του. Η Κλάρα νιώθει την παρουσία ενός άντρα που μοιάζει σαν να την παρακολουθεί και να τη διεκδικεί ερωτικά. Ο τρόπος παρουσίασης του αγνώστου αυτού άνδρα μας κάνει να απορούμε για το αν πρόκειται για δημιούργημα και αυτός της φαντασίας της ή πραγματικός. Το παιχνίδι μεταξύ πραγματικού και φανταστικού έχοντας ως φόντο ένα καταπληκτικά στημένο δυτικοευρωπαϊκό τοπίο μιας ήσυχης και απόμερης λίμνης γύρω από την οποία υπάρχει η ίδια και ενδεχομένως ο άγνωστος. Αριστούργημα!
«Όταν όμως σηκώθηκε νά φύγη καί μπήκε στο στενό σκοτεινό μονοπάτι, τότε της φάνηκε πώς άκουσε νά σβήνη σάν αποπίσω της, σαν από μακριά ή κοντά, ή σάν απομέσα της μονάχα ένα μακρύ, τρικυμιστό, χαχανιστό άγριο γέλιο».
Μπορείς να το διαβάσεις εδώ.
5) To Φθινόπωρο
Εδώ έχουμε μια ξεχωριστή περίπτωση σε σχέση με τις 4 άλλες επιλογές πολύ απλά γιατί δεν μιλάμε πλέον για διήγημα. Πρόκειται για το πλέον σημαντικό γραμματολογικά έργο του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, ένα έργο που θεωρήθηκε σταθμός για την ελληνική πεζογραφία. Ένα μυθιστόρημα επηρεασμένο ιδιαίτερα από τη δυτική λογοτεχνική παραγωγή αλλά εγκολπωμένο άψογα στην ελληνική πραγματικότητα. Οι ιστορίες της Μαρίκας και του Στέφανου και των επαρχιωτών συμπρωταγωνιστών δοσμένες σε καινοτόμες φόρμες και μέσα σε ένα κλίμα γενικότερης ακινησίας, σχεδόν αδιαφορίας για την ίδια την πλοκή. Αν θέλεις να βρεις ένα πραγματικό μεταίχμιο μεταξύ της ηθογραφίας και του συμβολισμού βρήκες το βιβλίο που έψαχνες. Αν θες να μελετήσεις τη λογοτεχνία της περιόδου 1900-1917 δεν γίνεται να μην έχεις διαβάσει το «Φθινόπωρο».
Social Links: