Έφτασε τέλος Οκτωβρίου και πλέον δεν σκεφτόμαστε μόνο κιτρινισμένα φύλλα, βροχή και ζεστή σοκολάτα, αλλά και το Halloween! Αν και γιορτή θεωρητικά ξένη προς εμάς, κάθε χρόνο παρατηρούμε ολοένα περισσότερα πάρτι αφιερωμένα σε αυτήν, βλέπουμε κολοκύθες να στολίζουν καταστήματα, μεγάλες εμπορικές αλυσίδες να πωλούν στολές και πολλοί από εμάς αισθανόμαστε έλξη για τον εξωτισμό και τη μυστικιστική αίσθηση που προσφέρει η μεταμφίεση κατά το Halloween. Φυσικά υπάρχουν σκηνές από ταινίες που οι περισσότεροι συνδέουμε με αυτήν την μέρα, όπως αυτή:
Τι είναι όμως η συγκεκριμένη γιορτή και από πού προέρχεται; Αξιοσημείωτο είναι πως πρόκειται για τη δεύτερη δημοφιλέστερη εορτή μετά τα Χριστούγεννα. Ενώ όμως θεωρείται από πολλούς μία ακόμη εμπορική εορτή, συνδεδεμένη κυρίως με την Αμερική και την επικρατούσα ποπ κουλοτούρα, στην πραγματικότητα αποτελεί μία εορτή με πανάρχαιες παγανιστικές ρίζες. Πιο συγκεκριμένα, αποτελεί εξέλιξη της κελτικής γιορτής Samhain, την οποία οι Κέλτες της Ιρλανδίας ονόμαζαν Sainhain ή Sainfuin, όπου Sain σήμαινε καλοκαίρι και Fuin τέλος.
Επρόκειτο, λοιπόν, για την μέρα που σηματοδοτούσε αφενός το τέλος καλοκαιριού και θερισμού και αφετέρου την αρχή του κρύου, σκοτεινού χειμώνα, στενά συνδεδεμένου με τον ανθρώπινο θάνατο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η 31η Οκτωβρίου, κατά την οποία ακόμη και σήμερα εορτάζεται παραδοσιακά το Halloween, αποτελούσε ημέρα στενά συνδεδεμένη με τους νεκρούς, κατά την οποία εορταζόταν η έλευση του Νέου Έτους για τους Κέλτες.
Σύμφωνα με τις αντιλήψεις της εποχής, την εν λόγω ημέρα το πέπλο ανάμεσα στους δύο κόσμους (νεκρών και ζωντανών) πέφτει, δίνοντας τη δυνατότητα στους νεκρούς προγόνους να έρθουν σε επαφή με τους συγγενείς τους, αλλά και στα εκδικητικά πνεύματα να στοιχειώσουν τους ζωντανούς και να καταστρέψουν τις σοδειές τους. Για να εμποδίσουν τα πνεύματα να μπουν στα σπίτια, συνήθιζαν να αφήνουν μπολ με φαγητό στην εξώπορτα ως προσφορά στους νεκρούς.
Η εν λόγω πρακτική εξελίχθηκε στο γνωστό “trick or treat” (φάρσα ή κέρασμα), όταν η γιορτή διαδόθηκε στην Αμερική από Άγγλους και Ιρλανδούς μετανάστες, κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και σταδιακά απέκτησε περισσότερο οικογενειακό χαρακτήρα, με επίκεντρο τη διασκέδαση των παιδιών. Αντιστοίχως, η συνήθεια της μεταμφίεσης σε κάτι τρομακτικό προέρχεται από τη συνήθεια των Κελτών να βγαίνουν από το σπίτι ανήμερα του Halloween (Samhain), μεταμφιεσμένοι κυρίως με δέρματα ζώων, ώστε να τρομάζουν τα πνεύματα που βρίσκονταν ανάμεσά τους.
Άλλο ένα ακόμη προσφιλές έθιμο με Ιρλανδικές ρίζες αποτελεί το σκάλισμα της κολοκύθας. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Τζακ είχε φυλακίσει με δόλο τον διάβολο δύο φορές, ελευθερώνοντάς τον κάθε φορά με την υπόσχεση να μη διεκδικήσει την ψυχή του μετά τον θάνατό του. Όταν όμως πέθανε, δεν έγινε δεκτός ούτε στον Παράδεισο, καθώς ήταν μίζερος και κακός. Κατέληξε λοιπόν να περιπλανιέται, μην μπορώντας να αναπαυθεί κι έχοντας στην κατοχή του μόνο ένα ραπάνι μ’ ένα κάρβουνο στο εσωτερικό του για να του φωτίζει τον δρόμο. Έτσι, έμεινε γνωστός ως “Jack o’ lantern” και κάθε Halloween οι Ιρλανδοί σκάλιζαν ραπάνια, πατάτες, κολοκύθες, βάζανε μέσα ένα κερί και τα τοποθετούσαν κοντά σε παράθυρα, ώστε να κρατάνε μακριά τα κακά τα πνεύματα και κυρίως το πνεύμα του Τζακ.
Η ονομασία, τέλος, της γιορτής έχει αναμφισβήτητα χριστιανική προέλευση. Πιο συγκεκριμένα, τον 9ο μ.Χ. αιώνα αποφασίστηκε ο εορτασμός της ημέρας των Αγίων Πάντων κατά την 1η Νοεμβρίου, ενώ παλαιότερα η λατρεία τους λάμβανε χώρα τον Μάιο. Η μεταφορά του εορτασμού αποτελούσε προσπάθεια της εκκλησίας να εξαλείψει την παγανιστική εορτή που σχετιζόταν με τους νεκρούς (Samhain), αντικαθιστώντας τη με μία αντίστοιχη χριστιανική, στην οποία έδωσε την ονομασία “All Hallow”, από την Σαξονική λέξη “Haligan”, που σήμαινε «να κρατήσεις (κάτι) ιερό». H παραμονή της ημέρας των Αγίων Πάντων ονομαζόταν “All Hallows Eve”, απ’ όπου στη συνέχεια προέκυψε η λέξη “Halloween”.
Ας μην κρίνουμε λοιπόν αυστηρά τον σημερινό εορτασμό του Halloween. Δεν πρόκειται για μια ακόμη εμπορική εορτή, αλλά για μια ημέρα με αρχαίες ρίζες βυθισμένες στα βάθη των αιώνων, που φυσικά έχουν πλέον εμποτιστεί με στοιχεία της ποπ κουλτούρας.
Gum fosgladh dorus na gliadhna uibhe chum sith, sonas, is samchair: May the door of the coming year open for you to peace, happiness, and quiet contentment.
~Old Scots Samhain Blessing
Social Links: