Επιστροφή σε νερά αλλόκοτα! Στο πρώτο μέρος του αφιερώματος «Τρόμος και Weird» μιλήσαμε για τις απαρχές του ρεύματος και τους πρώτους εκείνους γίγαντες πάνω στα οστά των οποίων χτίσανε οι επόμενοι το δρόμο για το μοντέρνο Weird. Δυο γεγονότα μπορούμε να θεωρήσουμε πως σηματοδοτούν το τέλος της πρώτης εποχής του. Ο θάνατος του H.P.Lovecraft το 1937 και το ξέσπασμα του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου δυο χρόνια αργότερα.
Ευτυχές αποτέλεσμα στην αναζήτηση των δυο θεμάτων. Ευχαριστώ, Google.
Ενώ ο Lovecraft κείται αιώνια στο Providence, το Weird εξαπλώνεται σε ΗΠΑ και Βρετανία, με τη βοήθεια μεγαλύτερων εντύπων και της διάδοσης του τρόμου και του φάντασυ στις δυο μεγάλες αγορές. Κατά τη διάρκεια των 40s και των 50s, διηγήματα τέτοιου στυλ ξεπερνούν τα μικρά τιράζ του Weird Tales και εμφανίζονται ανελλιπώς σε περιοδικά όπως το Playboy, προσφέροντας τεράστιο κοινό σε συγγραφείς όπως ο Robert Bloch, ο Ray Bradbury κι ο Fritz Leiber. (Επίσης προσφέρουν ανεπανάληπτες απαντήσεις σε χιλιάδες νέους στην ερώτηση «Τι κάνεις επιτέλους εκεί μέσα; Τελείωνε να μπει και κάνας άλλος!»)
Μοιραία, όσο τα έργα έρχονται όλο και περισσότερο υπό τον ισχυρό προβολέα του αυξανόμενου αναγνωστικού πλήθους, τόσο η αλλόκοτη φύση τους μειώνεται και ακολουθεί παραδοσιακότερες νόρμες, τείνοντας να ασχολείται με πιο μοντέρνα ζητήματα. Η Λαβκραφτίζουσα γλώσσα με τα κυκλώπεια τείχη και τις μη-Ευκλείδιες γεωμετρίες αρχίζει να ξεθωριάζει, δίνοντας τη θέση της σε απλούστερης γραφής κείμενα, επηρεασμένα φανερά από το πιο hot είδος της εποχής: την Επιστημονική Φαντασία. Καθώς ο άνθρωπος στρέφει το βλέμμα του προς τα αστέρια, κρατώντας συνάμα κι ένα βλέφαρο στα πυρηνικά σιλό που ξεπετάγονται τριγύρω του, το συγκεκριμένο είδος καταλαμβάνει την πρωτοκαθεδρία στις προτιμήσεις του κοινού.
Όπως και οι Μεγάλοι Παλαιοί του μπαμπά Lovecraft, τέτοια genres αρνούνται να πεθάνουν, και με τον ερχομό των 60s η αναγκαία ανακαίνιση στο Weird έρχεται μέσω της Βρετανικής σκηνής: το New Wave, αυτή η μίξη τρόμου και δυστοπικής/ανθρωποκεντρικής Επιστημονικής Φαντασίας, βγάζει στεντόρειες φωνές όπως του J.G. Ballard και του Harlan Ellison, που έρχονται να σταθούν στο πλάι των Bloch και Bradbury και εμποτίζουν το είδος με την σουρεαλιστική επιστημονική φαντασία τους. Το I have No Mouth and I Must Scream είναι ίσως το πιο γνώριμο διήγημα εκείνης της φάσης, η ένωση Weird και New Wave που οδηγεί στον συγκεκριμένο εφιάλτη του Ellison.
Οι γεννημένοι πριν το 90 θα έχετε PC Master flashbacks τώρα.
Συγχρόνως, με την πάροδο του καιρού οι γυναικείες φωνές δυναμώνουν και πληθαίνουν. Αρχικά αποκτούμε φωνές όπως η Shirley Jackson και η Margaret St. Clair, ενώ μέχρι τα 70s εμφανίζονται συγγραφείς όπως η Octavia Butler, η Angela Carter και η Joyce Carol Oates. Παρότι οι συγκεκριμένες συγγραφείς δεν αυτοπροσδιορίζονται σαν κοινωνοί του Weird, γράφουν συχνά στο είδος και μέσω των ποικίλων προσεγγίσεων τους καθώς και των διαφορετικών επιρροών που έχει η γραφή τους, μας χαρίζουν εξαιρετικά έργα που εμπλουτίζουν την μη-ρεαλιστική λογοτεχνία ως και σήμερα.
Κι ύστερα, ξαφνικά, ο τρόμος αποκτά ονοματεπώνυμο.
“Boo.”
Ο Stephen King βάζει τον υπερφυσικό τρόμο στην ευρεία αγορά, περισσότερο από οποιονδήποτε συγγραφέα πριν και μετά. Για την ακρίβεια, ο μοντέρνος τρόμος μπορεί να χωριστεί στην προ-King και την μετά-King εποχή. Ο νατουραλιστικός Americana τρόμος του γεννάει την έννοια «ευπώλητο τρομομυθιστόρημα-τούβλο» και δημιουργεί μέινστριμ κοινό. Ο King δίνει έναυσμα σε χιλιάδες κόσμου να δοκιμάσουν κι εκείνοι να ακολουθήσουν τα χνάρια του –σκοτώνοντας σε μεγάλο βαθμό την ανάγκη για πειραματισμό– και γίνεται συνώνυμο του είδους για εκατομμύρια νέους αναγνώστες του τρόμου, καταλήγοντας να κάνει μέχρι σήμερα περίπου τριακόσια εκατομμύρια πωλήσεις.
Η έμφαση στο νατουραλιστικό αυτό ύφος αλλάζει την αγορά και το Weird εξοβελίζεται ξανά στις παρυφές. Το καθημερινό αστικό πλαίσιο βγαίνει στην επιφάνεια στα 80s, και συγγραφείς όπως ο T.E.D. Klein και ο Karl Wagner ακολουθούν αυτό το μοντέλο, επιδεικνύοντας μεν εκτενή γνώση του παρελθόντος του Weird, προτιμώντας όμως να απέχουν από το σουρεαλιστικό και ονειρώδες ύφος του. Ο εξ Αγγλίας ορμώμενος Ramsey Campbell με τις κλειστοφοβικές ιστορίες του μοιάζει να πατάει ανάμεσα στους δυο κόσμους: ενώ φαντάζει σαν άμεσος απόγονος του Lovecraft, τα έργα του είναι τοποθετημένα σε αστικό πλαίσιο και με χαρακτήρες από την εργατική τάξη της Θατσερικής Αγγλίας. Συγχρόνως το τρομερό άστρο του Clive Barker από το Liverpool φαίνεται να προσπερνάει την αντανακλαστική ανάγκη του συγγραφέα τρόμου να… τρομάξει, και εξερευνά υπερβατικές μορφές του είδους, στρέφοντας την προσοχή του στο ανθρώπινο σώμα, την αποξένωση που προκαλεί η μοντέρνα εποχής, τη φύση των διάφορων «τεράτων» και όσα συμβολίζουν, με φοβερά αποτελέσματα. Ηθελημένα ή μη, το αριστούργημά του «In the Hills, the Cities» είναι ίσως η κορυφαία στιγμή του Αγγλικού Weird μέχρι σήμερα.
Σ’ αυτές τις δεκαετίες όπου το είδος βρίσκεται στην άκρη, γεννιέται το μεγαλύτερο όνομα του μοντέρνου Weird. Μέχρι σήμερα, ο Thomas Ligotti θεωρείται ο μοναδικός που μπορεί να σταθεί στο πλάι του Lovecraft και του Kafka και, εντελώς ταιριαστά, γράφει στα σκοτάδια, αρνούμενος να εμφανιστεί στο προσκήνιο παρά μόνο με τη δουλειά του.
Μια από τις ελάχιστες φωτογραφίες του Ligotti από εκείνη την εποχή.
Ο κλινικά θλιμμένος συγγραφέας αρχίζει να δημοσιεύει διηγήματα που τον καθιστούν cult μορφή στους κύκλους του τρόμου, και η αγοραφοβική φύση του κάνει πολλούς να πιστέψουν ότι δεν υπάρχει καν, αλλά αποτελεί ψευδώνυμο μιας σειράς συγγραφέων, σε σημείο ο Poppy Z. Brite να αναρωτιέται στην εισαγωγή του Εργοστάσιου Εφιαλτών «Are you out there, Thomas Ligotti?». Η ωμή βία απουσιάζει από τη δουλειά του, κλίνοντας ουσιαστικά προς την απαισιοδοξία και την εφιαλτική ατμόσφαιρα ενώ προτιμάει κατά κύριο λόγο τη σύντομη φόρμα των διηγημάτων.
Επίσης, χωρίς Ligotti δεν υπάρχει ούτε Rust Cohle, ούτε 1η σεζόν True Detective, so…
Στα 90s, ο τρόμος είναι σχεδόν αποκλειστικά βασισμένος στη βία και το σεξ, με τους κατά συρροή δολοφόνους να αποτελούν την κοινότερη μορφή του, αποφεύγοντας το υπερφυσικό στοιχείο. Το Weird παραμένει εκτός mainstream, όμως οι συγγραφείς που ξεπετάγονται αυτή την εποχή και γράφουν ευδιάκριτα Weird, όπως ο Jeffrey Thomas, o Poppy Z.Brite και η Caitlin Kiernan (μάλλον η κορυφαία Weird συγγραφέας της γενιάς της), θέτουν τις βάσεις για τη δυναμική επιστροφή του ρεύματος στον 21ο αιώνα ως New Weird.
Όπως ο πρώτος κύκλος του Weird γεννιέται μέσα από την αλληλογραφία μεταξύ εκείνων των συγγραφέων, έτσι και τα νεογέννητα chat rooms του διαδικτύου δίνουν χώρο στους συγγραφείς να συζητήσουν και να θέσουν ως ένα βαθμό τα πλαίσια που οδηγούν σ’ αυτό που αποκαλούμε πια New Weird. Ο China Mieville, o Jeff VanderMeer, o Brian Evenson και ο Michael Cisko είναι από τους πρώτους, και ακολουθούν ως σήμερα ο Laird Barron, o John Langan, η Livia Llewellyn, ο Simon Strantzas και πολλοί ακόμη. Παράλληλα, υπάρχει μια τεράστια αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος του κοινού για τον Lovecraft και το Cthulhu Mythos του. Ο Howard ζει και πάλι, επαληθεύοντας αυτό που έγραφε στo Nameless City, κι αργότερα και στο Call of Cthulhu: «μέχρι κι ο Θάνατος μπορεί να πεθάνει».
«Κάποια ζώα δεν με πιστεύανε…»
Έχει ενδιαφέρον πως η σημερινή μορφή του, το New Weird, μοιάζει σχεδόν σαν επιστροφή στις ρίζες και απάντηση στον μοντέρνο (Κινγκικό) Τρόμο όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα. Ίσως επειδή οι νέοι δημιουργοί του έχουν περισσότερα κοινά με εκείνους τους πρώτους παρά με τον Βασιλιά από το Μέην: τις δικές τους φυσαλίδες τακτικού κοινού, τις λιγοστές πιθανότητες βιοπορισμού από το έργο τους, τη διάδοση των κειμένων τους μέσω περιοδικών ή ιστοσελίδων, είτε σε chapbooks χέρι-χέρι στα εκάστοτε conventions. Συγχρόνως –όπως αναφέρουμε στο part 1 του παρόντος αφιερώματος– το Weird αποφεύγει να καταπιαστεί με τη μάχη καλού και κακού, στρέφοντας το βλέμμα κυρίως προς τα μέσα. Όπως και σε όλες τις μορφές τέχνης, έτσι και στη λογοτεχνία, ο πειραματισμός σπάνια συνάδει με την εμπορικότητα, και ο πειραματισμός είναι το σήμα-κατατεθέν του Weird.
Αυτό που έχει αποδείξει τούτο το σαγηνευτικό είδος από τις αρχές του, είναι ότι όχι απλά δεν απαρνείται να ζήσει στις σκιές, αλλά εκεί είναι και το μέρος όπου ευημερεί. Διαμορφώνεται συνεχώς, είναι περιθωριακό αλλά δεν κλείνεται μέσα σε περιθώρια, και γεννιέται από τη δίψα των δημιουργών του να εκφράσουν ακατανόμαστες ονειρικές καταστάσεις. Αυτά που οι περισσότεροι από εμάς δεν βρίσκουμε λόγια να περιγράψουμε, οι συγγραφείς του Weird νιώθουν την ανάγκη να τα τοποθετήσουν σε μορφή ιστοριών που προσφέρουν συγχρόνως ψυχαγωγία και προβληματισμό.
Για να κλείσω με μια δόση σύγχρονου Ελληνικού Weird, δεν χρειάζεται πολλή σκέψη. Με σταδιοδρομία είκοσι χρόνων και βάλε, ο Αθηναίος συγγραφέας Περικλής Μποζινάκης μπλέκει επιτυχώς τη δυστοπική Ε.Φ. του New Wave και τον τρόμο του Weird με επιρροές από Kafka, Borges και Cronenberg. Το αποτέλεσμα είναι έργα όπως το «Στο λυκόφως, εκείνα», «Απόκρημνος Χρόνος», «Ζώνη Ερήμωσης» και άλλα.
Εγκαινιάζοντας και τις προτάσεις που θα έχουμε σε κάθε στήλη, ορίστε και δέκα βιβλία που ανήκουν κατά κύριο λόγο στο New Weird. Αν λοιπόν έχετε ξυπνήσει ποτέ από εφιάλτη και στην προσπάθειά σας να περιγράψετε αυτό που βιώσατε, χάνετε τις λέξεις αναζητώντας ακόμα και το λόγο που σας δημιουργήθηκε αυτή η ακατανόμαστη αίσθηση αλλοκοτιάς… ίσως συναντήσετε ξανά αυτό το συναίσθημα σε κάποιο από τα παρακάτω βιβλία. Καλή ανάγνωση και τα ξαναλέμε εδώ!
1. Nightmare Factory – Thomas Ligotti
2. The Drowning Girl – Caitlin Kiernan
3. Τhe Twenty Days of Turin – Georgio Di Maria
4. The Southern Reach Trilogy – Jeff VanderMeer
5. The Nickronomicon – Nick Mamatas
6. Engines of Desire – Livia Llewellyn
7. Burnt Black Suns – Simon Strantzas
8. Gateways to Abomination – Matthew Bartlett
9. The Fisherman – John Langan
10. A Collapse of Horses – Brian Evenson
Social Links: