Horrorscope: Οι γυναίκες συγγραφείς στη λογοτεχνία τρόμου

Ο τρόμος στα γεννοφάσκια του γράφτηκε από γυναίκες για γυναίκες. Τι εννοώ; Το είδος του τρόμου ανεξαρτητοποιήθηκε, όπως έχουμε σε προηγούμενο άρθρο αναφέρει, με το The Castle of Otranto (Το κάστρο του Οτράντο, εκδόσεις Αίολος) που με τη σειρά του γέννησε τον γοτθικό τρόμο. Μεγάλο μέρος του γοτθικού τρόμου δημιουργήθηκε από γυναίκες και προσανατολίστηκε προς το γυναικείο κοινό. Ο λόγος για αυτή τη στοχευμένη προώθηση σε αναγνώστριες ήταν ότι ο γοτθικός τρόμος εστίαζε συνήθως σε ένα γυναικείο βασικό χαρακτήρα.

Fun fact: οι πατριαρχικές δομές της εποχής σοκαρίστηκαν με τον ενθουσιασμό που έδειξαν οι γυναίκες για τον γοτθικό τρόμο. Το είδος κατηγορήθηκε ότι θα έκανε τις αναγνώστριές του «αντράκια», ότι θα δημιουργούσε στις γυναίκες προσδοκίες για τολμηρές περιπέτειες και ότι θα τις απέτρεπε ανεπανόρθωτα από το να επιδιώξουν τον γάμο και μια ήσυχη οικογενειακή ζωή.

Με την ίδια νηφαλιότητα και ψυχραιμία κατακρίθηκε και η αγάπη των γυναικών για το Gothic.

Είναι λοιπόν τραγική ειρωνεία που στις περισσότερες ανθολογίες τρόμου σήμερα ψάχνουμε τα γυναικεία ονόματα με μεγεθυντικό φακό. Αυτή η ανισορροπία στις συμμετοχές αναπαράγει την εντύπωση ότι η λογοτεχνία του τρόμου είναι ανδροκρατούμενη τέχνη, την οποία δημιουργούν και εκτιμούν κυρίως άντρες. Το συγκεκριμένο στερεότυπο χαντακώνει τις νέες γυναίκες δημιουργούς με την εξής λογική:

Όπου “math” βάλτε “writing horror”.

Εδώ έρχεται (ευτυχώς) η διεθνής πρωτοβουλία του Women in Horror Month για να αναδείξει τη συμμετοχή των γυναικών στον τρόμο. Καθώς αποχαιρετάμε λοιπόν τον Φεβρουάριο, αποχαιρετάμε ένα μήνα με οργανωμένες προβολές ταινιών, παρουσιάσεις βιβλίων, podcasts και άλλων events επί του θέματος.

Στην Ελλάδα, αυτή η πρωτοβουλία δεν έχει πιάσει ακόμη. Άλλωστε, μέχρι και λίγα χρόνια πριν, μια ματιά στα ράφια των βιβλιοπωλείων θα έπειθε οποιονδήποτε ότι «δεν υπάρχουν γυναίκες συγγραφείς στον τρόμο». Η μεγαλύτερη σειρά του είδους στη χώρα μας, η σειρά Κόλαση από τις εκδόσεις Οξύ, είχε ανάμεσα στους 80 τίτλους της 4 μόλις βιβλία γραμμένα από γυναίκες. Για τους φίλους της στατιστικής, αυτό σημαίνει αναλογία 5%. Άλλοι εκδοτικοί που καταπιάστηκαν με το είδος έγειραν ακόμη περισσότερο την πλάστιγγα προς τις αντρικές πένες. Γυναικεία ονόματα ξεμύτιζαν αραιά και πού σε ανθολογίες, αλλά μέχρι εκεί.

Μπορεί για πολύ καιρό η γυναικεία γραφή να κρατήθηκε στις σκιές, έμεινε όμως ζωντανή. Σήμερα ζούμε την άνθιση του τρόμου στη χώρα μας και από τα πάρα πολλά βιβλία που κυκλοφορούν τελευταία, κάποια είναι γραμμένα από γυναίκες. Ιδού τρία ενδεικτικά παραδείγματα της εγχώριας παραγωγής: το «Έρχονται με την ομίχλη» (εκδόσεις Πατάκη) της Αγνής Σιούλα, το «Δαιμόνιο της γραφής» (εκδόσεις Ars Nocturna) της Ειρήνης Μαντά και η τριλογία «Εφιάλτες» (εκδόσεις iwrite) της Άρτεμις Βελούδου-Αποκότου. Το πρώτο είναι young adult μυθιστόρημα μεταφυσικού τρόμου με Έλληνες χαρακτήρες, το δεύτερο είναι μυθιστόρημα μεταφυσικού τρόμου που ιχνηλατεί τη ζωή του H. P. Lovecraft και η τριλογία ανήκει στο είδος του dark fantasy, με φόντο την Αγγλία.

Ο υπόλοιπος κόσμος κάνει μεγάλα βήματα για την ανάδειξη της γυναικείας προσφοράς τα τελευταία χρόνια. Έχουν κυκλοφορήσει πολλές αξιόλογες all-female-horror-anthologies καθώς και έχουν καθιερωθεί βραβεία για τις πιο δυναμικές καλλιτέχνιδες του χώρου.

Έτσι, όταν φτιάχνουμε λίστες με γυναίκες του τρόμου, δεν χρειάζεται να προσθέτουμε ξανά και ξανά την Mary Shelley (Φρανκενστάιν, εκδόσεις Οξύ) και την Shirley Jackson (Οι δαίμονες του Χιλ Χάουζ, εκδόσεις Θύραθεν & Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο, εκδόσεις Μεταίχμιο). Καλά και χρυσά τα βιβλία τους, αλλά έχουμε και σύγχρονες συγγραφείς που έχουν επάξια βραβευτεί και διαβαστεί από μεγάλο κοινό. Πάμε να δούμε μια πεντάδα:

Η Sarah Langan για αρχή, έχει πάρει δύο βραβεία Bram Stoker για τα μυθιστορήματά της The missing (2007) και Audrey’s door (2009). Στο ενδιάμεσο αυτών των δύο βραβεύσεων, πήρε άλλο ένα Bram Stoker για το διήγημά της The lost (2008). Άλλα της διηγήματα έχουν εμφανιστεί σε διάφορα περιοδικά και ανθολογίες τρόμου όπως σε Mammoth Books of Best New Horror και στο The Mammoth Book of Ghost Stories by Women. Επίσης έκανε και ένα master στην Τοξικολογία, γιατί από ό,τι φαίνεται έχει πολλή ενέργεια και δεν ξέρει τι να την κάνει. Το ελληνικό κοινό πιθανόν να την ξέρει από το πρώτο της βιβλίο με τον τίτλο The keeper (Ο φύλακας, εκδόσεις Οξύ).

Η συγγραφέας κουβαλάει παντού τα βιβλία της, γιατί πολύς κόσμος αρνείται να πιστέψει ότι τα έγραψε γυναίκα.

Πάμε σε ένα παλιότερο όνομα τώρα, αλλά ακόμη δυναμικό στα 78 του, αφού μόλις μπήκε στα shortlists για το φετινό βραβείο Bram Stoker. Η Joyce Carol Oates έχει ξαναδεχτεί τη συγκεκριμένη τιμή, αφού πήρε το Bram Stoker για το μυθιστόρημά της Zombie (Ζόμπι, εκδόσεις Οξύ) το 1995. Αυτό είναι μόνο ένα από τα δώδεκα συνολικά βραβεία που έχει πάρει για το γράψιμό της. Από τα βραβεία όπου ήταν φιναλίστ, αλλά δεν πήρε τελικά ίσως αναγνωρίζετε ένα ταπεινό βραβειάκι που το λένε Pulitzer. Ήταν μάλιστα φιναλίστ για αυτό όχι μία, όχι δύο, αλλά τρεις φορές (1970, 1993, 1995). Ένα άλλο ενδιαφέρον της είναι το boxing και συγκεκριμένα οι κατασκευασμένες αρρενωπότητες που περιβάλλουν το άθλημα καθώς και η ψυχολογία του θεατή. Έχει γράψει μεγάλης έκτασης άρθρα πάνω σε αυτό το ζήτημα που εκδόθηκαν το 2006 στα αγγλικά στη συλλογή On boxing.

Ο φωτογράφος είπε στην Oates «Χαμογέλα επιτέλους!» και μετά της είπε «Ε όχι και τόσο, μη σε πάρουν και για ελαφριά».

Η Elizabeth Massie πήρε δύο Bram Stoker, το ένα για τη νοβελέτα της Stephen το 1990 και το άλλο για το μυθιστόρημά της Sineater το 1992. Το μυθιστόρημα μεταφράστηκε στα ελληνικά και εκδόθηκε από το Οξύ υπό τον τίτλο Ο Αμαρτοβόρος το 2000. Έχει κι αυτή ένα διήγημα στην ανθολογία The Mammoth Book of Ghost Stories by Women καθώς και σε διάφορες άλλες. Η Massie γράφει τρόμο για ενήλικες αλλά και για παιδιά. Επίσης ασχολείται με τη ρεαλιστική λογοτεχνία, την ιστορική λογοτεχνία για εφήβους και δημιουργεί ζωγραφιές στον κόσμο του Sceeryvilletown που καλύτερα να δείτε σε εικόνες, παρά να σας το περιγράφω εγώ.

Η Massie παίζει το γνωστό drinking game «Πιες κάθε φορά που ακούσεις ότι οι γυναίκες δε γουστάρουν τρόμο».

Η Lisa Tuttle έχει γράψει ένα βιβλίο με τον George RR Martin, το Windhaven (Το καταφύγιο των ανέμων, εκδόσεις Μεταίχμιο). Το βιβλίο προτάθηκε για το βραβείο Locus και αυτό είναι μόνο ένα από τα κατορθώματά της στη λογοτεχνία. Έχει εκδώσει πάνω από μια ντουζίνα μυθιστορήματα τρόμου, επιστημονικής φαντασίας και φανταστικού, επτά συλλογές διηγημάτων και διάφορα μη λογοτεχνικά βιβλία, όπως το Encyclopedia of Feminism (1986). Στην ανθολογία της Anubis Τρέμω στο άγγιγμά σου, βιβλίο 2 (2002) υπάρχει το διήγημά της «Κάποια γενέθλια». Επίσης κάνει παρέα στις Massie και Langan στο The Mammoth Book of Ghost Stories by Zomen. Έχει βραβευτεί με το John W. Campbell Award for Best New Writer (1974), το βραβείο BSFA (1989) και παραμένει ο μόνος άνθρωπος που αρνήθηκε ποτέ το βραβείο Nebula (1982). Ο λόγος ήταν η υπέρμετρη προώθηση μιας ιστορίας ενός συνδιαγωνιζόμενού της στους κριτές, κάτι που την προσέβαλε τόσο που αμφισβήτησε την ηθική του διαγωνισμού.

«Ευχαριστώ για την αφιέρωση, George Martin! Τέλειο το Game of Thrones. Η κυρία; Η γυναίκα σας είναι;».

Η Natasha Mostert είναι μια Νοτιοαφρικανή συγγραφέας που έχει εκδώσει μυθιστορήματα που περιγράφονται ως ψυχολογικά θρίλερ φανταστικού, με υπερφυσικό στοιχείο. Μπορεί λοιπόν τα βιβλία της να μην έχουν πάνω τη σφραγίδα «τρόμος» είναι όμως τρομαχτικά βιβλία που δανείζονται μοτίβα από την ατμόσφαιρα υποειδών όπως του γοτθικού τρόμου. Στην Ελλάδα εκδόθηκαν δύο βιβλία της: το Season of the witch (Η εποχή των μαγισσών, εκδόσεις Bell) για το οποίο κέρδισε το Book to Talk About: World Book Day Award 2009 και το Keeper of Light and Dust (Η προστάτις του φωτός και της σκόνης, εκδόσεις Bell). Εντυπωσιακό δε το ότι τα κέρδη του βραβείου της, 5000 δολάρια, τα δώρισε στη φιλανθρωπική οργάνωση CPAU που προωθεί τα κοινωνικά δικαιώματα και την ειρήνη στο Αφγανιστάν. Η Mostert απασχολείται στο πρόγραμμα της οργάνωσης που έχει να κάνει με την χειραφέτηση των Αφγανών γυναικών μέσω της διδασκαλίας του kickboxing, ένα άθλημα που η ίδια αγαπάει πολύ.

«Λοιπόν Natasha, αυτή η κίνηση είναι για όποιον σου πει να πας στην κουζίνα σου».

Προφανώς αυτή η λίστα δε φιλοδοξεί να παρουσιάσει όλες τις γυναίκες συγγραφείς στην λογοτεχνία του τρόμου. Είναι όμως μια καλή αρχή με πένες ακόμη εν ζωή οι οποίες κέρδισαν κοινό και κριτικούς. Ίσως κάποτε φτάσουμε στο σημείο που κάτι τέτοιο, όπως και συγκεκριμένοι μήνες αφιερωμένοι στη γυναικεία προσφορά, να φαίνεται τελείως απαρχαιωμένο και αχρείαστο. Μέχρι τότε όμως η ανάδειξη των γυναικών, αλλά και των μειονοτήτων ως δημιουργών, είναι απαραίτητη και μας μαθαίνει νέα πράγματα για την κοινωνία μας.

Κλείνοντας, σας έχω συμμαζέψει τα βιβλία τρόμου που αναφέραμε και μπορείτε να βρείτε στα ελληνικά, συν άλλα πέντε στα αγγλικά. Αν τα διαβάσετε όλα, θα πάρετε βραβείο ένα πλαστικό μονόκερο με επιγραφή «Διευρύνω τους ορίζοντές μου – Διαβάζω γυναίκες συγγραφείς». Καλή διασκέδαση!

Μαζί με το βραβείο, θα πάρετε και +10 στο wisdom και +15 στο empathy.