Τα παλιά καλά χρόνια που ήμουν ένας έφηβος μεταλάς και τα πράγματα ήταν πιο απλά, μισούσα το πανκ (αλλά δεν είχα τίποτα εναντίον του Σκρα). Τα χρόνια όμως πέρασαν, έβαλα adsl, τα ακούσματα εκλεπτύνθηκαν και κατάλαβα πόσα χρωστάει η ευρύτερη σκληρή μουσική σε αυτό που ξεκίνησε ως αντίδραση στο γυαλισμένο ροκ και εξελίχθηκε σε κάτι πολύ περισσότερο. Μεταξύ αυτών που χρωστάμε όλοι στο πανκ είναι και μια μικρή ωραία ιστορία (γνωστή και ως «Thatchergate»), της οποίας πρωταγωνιστές είναι κάποιοι ευαίσθητοι αναρχοπάνκηδες, η Μάργκαρετ Θάτσερ και η αντισοβιετική υστερία.
Το 1982, η Μ. Βρετανία ενεπλάκη σε έναν δίμηνο πόλεμο με την Αργεντινή λόγω της σύγκρουσης των δύο χωρών για το καθεστώς των νησιών Φώκλαντ στον νότιο Ατλαντικό Ωκεανό. Η Μ. Βρετανία βγήκε νικήτρια από τον μίνι πόλεμο, η αργεντινική χούντα κατέρρευσε γρηγορότερα λόγω της απώλειας κύρους και η Μάργκαρετ Θάτσερ κέρδισε άνετα τις εκλογές του 1983. Κάπου ανάμεσα στις μεγάλες συνέπειες του πολέμου, όμως, κρύβεται και ένα διαμάντι, από αυτά που κάνουν τόσο ευχάριστη την ανασκαφή στις υποσημειώσεις της Μεγάλης Ιστορίας. Η συγκεκριμένη υποσημείωση στο Μεγάλο Βιβλίο του Παρελθόντος γράφτηκε από τους Crass.
Οι Crass δημιουργήθηκαν το 1977 και είναι μάλλον οι πιο συνεπείς ιδεολογικοί εκφραστές του αναρχοπάνκ, ενός όρου που έχει πολύ μεγαλύτερο βάθος από μερικές παραμάνες, μια μοϊκάνα και 2 ριφφς. Από μουσική άποψη οι Crass σίγουρα δεν είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να ακούσει κανείς, αλλά σε επίπεδο καλλιτεχνικού και πολιτικού οράματος η σημασία τους είναι πολλαπλάσια από την πολύ μικρότερη από όσο θα έπρεπε φήμη τους. Μια ματιά στις performances τους, στα κολάζ και στον ποιητικό λόγο που χρησιμοποιούσαν –επενδυμένα με έναν ιδιαίτερα τραχύ ήχο– θα σας πείσει. Η επιμονή τους στην βαθιά πολιτική τέχνη είναι αξιοθαύμαστη, πράγμα που αποδεικνύεται και από την ιστορία που ακολουθεί.
Στο κλίμα του πολέμου και των ακόλουθων εκλογών, οι Crass αποφάσισαν το 1983 να τρολάρουν το ψυχροπολεμικό σύστημα με έναν εντυπωσιακό τρόπο. Ο ιθύνων νους και μπασίστας τους, Peter Wright, έφτιαξε ένα πλαστό ηχητικό όπου η Θάτσερ και ο Ρήγκαν μιλούσαν για έναν επερχόμενο πυρηνικό πόλεμο με τους Σοβιετικούς, όπου η Ευρώπη θα ήταν το βασικό θέατρο –σχέδιο που όντως υπήρχε στο μυαλό των ψυχροπολεμικών ελίτ ως ενδεχόμενο. Επιπλέον, στη συνομιλία υπήρχε μια αναφορά στη βύθιση του βρετανικού πολεμικού πλοίου «Sheffield» κατά τον πόλεμο, με την Θάτσερ να φαίνεται να λέει πως αυτό έγινε επίτηδες για να έχουν οι Βρετανοί τη δικαιολογία για να επιτεθούν με πλήρη ισχύ στους αντιπάλους τους.
Η κασέτα με το ηχητικό στάλθηκε σε Ολλανδούς δημοσιογράφους, οι οποίοι την έβγαλαν στη δημοσιότητα, με αποτέλεσμα (άλλη) μια μικρή ψυχροπολεμική υστερία. Το αμερικανικό State Department θεώρησε πως η κασέτα ήταν μέρος μιας καλά ενορχηστρωμένης σοβιετικής προπαγάνδας, και συγκεκριμένα της KGB. Εκπρόσωπός του, μάλιστα, δήλωσε πως «αυτό το είδος δραστηριότητας ταιριάζει στο μοτίβο των πλαστογραφήσεων που κυκλοφορούν από την KGB». Η βρετανική υπηρεσία πληροφοριών MI6, σκεπτόμενη πιο ρεαλιστικά, απέδωσε την κασέτα στις υπηρεσίες πληροφορίων της Αργεντινής ή σε κάποια βρετανική αριστερή οργάνωση. Οι εφημερίδες σε ΗΠΑ και Βρετανία ενθουσιάστηκαν, βγάζοντας άρθρα με τίτλους όπως «How the KGB fools the West’s press» (The Sunday Times, 8/1/1983). Το πιο γελοίο σημείο της υπόθεσης είναι πως το State Department επανήλθε στην υπόθεση δηλώνοντας πως η κασέτα ήταν μέρος μιας «ολοένα και πιο προηγμένης ρωσικής καμπάνιας παραπληροφόρησης».
Η προέλευση της κασέτας τελικά έγινε γνωστή με ασαφή ακόμα τρόπο το 1984 από τον Observer, στον οποίο οι Crass δήλωσαν ότι ο σκοπός τους ήταν να δημιουργήσουν μια συζήτηση για αυτά τα ζητήματα και να υπονομεύουν τη θέση της Θάτσερ εν όψει των εκλογών. Η βαθιά πολιτική συναίσθηση των Crass φαίνεται και από το ότι στα παραπάνω πρόσθεσαν πως ένα άλλο κίνητρο για τη δημιουργία της κασέτας ήταν η υποστήριξη του βουλευτή του Εργατικού Κόμματος και ένθερμου αντιιμπεριαλιστή Tam Dalyell, ο οποίος έθεσε το ζήτημα της ανήθικης καταβύθισης του αργεντινικού πλοίου «General Belgrano» (στο οποίο βρίσκονταν 323 άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους –δηλαδή το 1/3 των συνολικών απωλειών του πολέμου).
Όπως λένε και στις σειρές, «so what’s the lesson here?». Πέρα από το ότι μπορεί κανείς να ανακαλύψει ωραίες ιστορίες στα πιο απίθανα μέρη, το πιο ενδιαφέρον είναι να σκεφτεί κανείς πόσο πολιτική μπορεί να γίνει τελικά η τέχνη και με πόσο αναπάντεχους τρόπους. Οι Crass έκαναν κάτι που εκ πρώτης όψεως είναι μια αθώα τρολιά, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για μια πράξη με βαθύ ακτιβιστικό περιεχόμενο εν μέσω μιας εποχής που η αντισοβιετική υστερία κάλυπτε συχνά τα πάντα. Επίσης, πρόκειται για μια προ-ιντερνετική εποχή, όπου το να φτιάξεις και να διακινήσεις κάτι τέτοιο ήταν πολύ πιο χρονοβόρο και δύσκολο σε σχέση με σήμερα. Δεν υπήρχε, άλλωστε, μια κοινή ψηφιακή πλατφόρμα όπως τα σόσιαλ μύδια για να διαδοθεί το έργο ομογενοποιημένα. Αυτό μπορεί να δυσκόλευε την κυκλοφορία, αλλά είχε ως αποτέλεσμα μια μεγαλύτερη ατμόσφαιρα μυστηρίου, που μπορούσε να δημιουργήσει κάθε είδους φήμες –ακριβώς αυτό που ήθελαν οι Crass δηλαδή.
Το πανκ ήταν ήδη από τη γέννησή του μια εκ φύσεως πολιτική μουσική, που άφηνε και αφήνει άπειρα περιθώρια δημιουργικού μπλεξίματος πολιτικής και τέχνης. Σε μια εποχή όπως η δική μας άλλωστε, όπου η διαχείριση της πληροφορίας είναι το βασικό διακύβευμα και τα αλληλοσυμπλεκόμενα καθεστώτα αλήθειας παλεύουν μεταξύ τους (πχ το πώς χειρίζονται διάφορες μεριές την ταμπέλα «fake news» ως όπλο), η υπόθεση αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Παρήγαγαν οι Crass fake news για να παραπλανήσουν το κοινό; Προσπάθησαν να επηρεάσουν το εκλογικό αποτέλεσμα του 1983 με δόλια και ανορθολογικά μέσα; Είναι η Θάτσερ το θύμα της υπόθεσης; Όχι. Το τι είναι fake δεν εξαρτάται πάντα και μόνο από κάποια αντικειμενική πραγματικότητα, αλλά και (ή, σε κάποιες περιπτώσεις, κυρίως), από το ποιος έχει τα μέσα για να ορίζει τι είναι η αλήθεια. Αυτό που έκαναν οι Crass δεν ήταν απλά να ανησυχήσουν το State Department∙ ήταν μια πολιτική παρέμβαση σε μια όλο και πιο συντηρητική βρετανική κοινωνία, απέναντι σε μια επέλαση του συντηρητισμού και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Ήταν ένας όμορφος μικρός πανικός. Ήταν, δηλαδή, η επιτομή του πανκ και, τελικά, της ριζοσπαστικής πολιτικής καλλιτεχνικής έκφρασης.
Και για να έχετε μια πλήρη εικόνα αυτής της υπέροχης ακτιβιστικής φάρσας, ορίστε ολόκληρο το κείμενο της «συνομιλίας» Θάτσερ-Ρήγκαν:
Thatcher: Own business!
Reagan. I urge restraint. It’s absolutely essential or the area ‘be “through the roof”.
Thatcher: Look, our objectives are fundamentally different. Al Haig…
Reagan: Secretary Haig….
Thatcher:. Doesn’t seem to be able to find a solution.
Reagan: Why eliminate “Belgrano”? You directed this. The Argentinians were then going…. Secretary Haig reached an agreement.
Thatcher: Argentina was the invader! Force has been used. It’s been used now, punishing them as quickly as possible.
Reagan: Oh, God, it’s not right! You caused the “Sheffield” to have been hit. Those missiles we followed on screens. You must have too, and not let them know. What do you hope to gain?
Thatcher: What I said before -“Andrew”- ….As “cruise” go in, I want incentives at all levels….
Reagan: There’s a deal….a third more submarine ballistic missiles, and you will see that the United States forces remain deployed. The intermediate range missiles are U.S. defence. You proposed building them in Europe. Build up the economy. They don’t work, they’re social programmes…. The United Kingdom is a….er….little nation….
Thatcher: You still need those nations, and you’re given long term international markets.
Reagan: We are supported by our allies, whether they want, or not.
Thatcher: I, I don’t understand you….
Reagan: In conflict, we will launch missiles on allies for effective limitation of the Soviet Union.
Thatcher: ‘Mean over Germany?
Reagan: Mrs Thatcher, if any country of ours endangered the position, we might bomb the “problem area”, and correct the imbalance.
Thatcher: See, my….
Reagan: It will convince the Soviets to listen. We demonstrate our strength….The Soviets have little incentive to launch an attack.
Thatcher: Our British people….
Reagan: London! ….
Thatcher: I think….
Reagan: Let that be understood…
Social Links: