Το ίντερνετ είναι γεμάτο με ασυνήθιστα και παράδοξα πράγματα που δεν ήξερες ότι υπάρχουν μέχρι να πέσεις τυχαία πάνω τους και να αναρωτηθείς σε τι εξυπηρετούν. Ένα από αυτά είναι η τάση ορισμένων αναγνωρίσιμων εκπροσώπων του «μετώπου της λογικής», το οποίο υπερηφανεύεται διαχρονικά ότι εκπροσωπεί τον ορθό λόγο, να συνωμοσιολογούν με τρόπο που θα έκανε τον Δημοσθένη Λιακόπουλο να χτυπιέται κάτω από τη ζήλεια του σαν τον Ιζνογκούντ. Δεν αναφέρομαι καν στον Τζήμερο, αλλά σε ανθρώπους που υποτίθεται πως έχουν κάποιο κύρος στον χώρο τους και ασκούν επιρροή σε πολύ κόσμο ή σε θεσμικούς παράγοντες. Και για να προλάβω από τώρα το προφανές σχόλιο: ναι, ο μέγας συνωμοσιολόγος Πάνος Καμμένος είναι υπουργός Εθνικής Άμυνας, ναι, ο ΣΥΡΙΖΑ τα έχει κάνει μπάχαλο και σε αυτόν τον τομέα, όπως έγινε σαφές για ακόμη μια φορά και λίγους μήνες πριν. Το θέμα μας όμως εδώ είναι να προσπαθήσουμε να δούμε τι σημαίνει Ψεκασμένος Φιλελεύθερος™ –ή, αν το θέλετε σε αγγλόφωνο όρο, Chemtrail Liberal™– και γιατί αυτός συνδέεται με ένα σημαντικό σύγχρονο πολιτικό φαινόμενο.
Αντί να μπλεχτούμε σε αδιέξοδες θεωρητικές περιγραφές, ας δούμε δύο (από τα πολλά) χαρακτηριστικά παραδείγματα φιλελεύθερης συνωμοσιολογίας. Το πρώτο είναι αυτό το άρθρο από το web radio-ναυαρχίδα του ψηφιακού φιλελευθερισμού Amagi Radio. Είναι εκτενέστατο και γεμάτο λινκς, αλλά αξίζει να το διαβάσει κανείς για να δει συμπυκνωμένο όλο το ρεύμα του εν Ελλάδι ΨΦ. Ο συντάκτης του είναι πανεπιστημιακός καθηγητής πολιτικής επιστήμης, πράγμα που, δεδομένου του περιεχομένου του κειμένου, είναι αρκετά περίεργο. Το άρθρο αποτελεί μια «δευτερογενή έρευνα» (ώστε να μη χρειαστεί να δηλώσει ο συντάκτης ευθέως αν θεωρεί πιθανά ή όχι τα εν λόγω σενάρια, αλλά να μπορεί να μείνει σε ένα κλείσιμο του ματιού στον αναγνώστη), ουσιαστικά μια συλλογή από λινκς διάφορων ξένων μέσων, που είναι σε τέτοια διάταξη ώστε να «αποδεικνύουν» το σχέδιο της Ρωσίας για να καταστρέψει τη Δύση (γενικά και αόριστα, γιατί οι ΗΠΑ είναι ακριβώς το ίδιο με την Εσθονία και ο Καναδάς είναι το ίδιο με τη Μάλτα). Το συγκεκριμένο κείμενο θα ήταν ιδανικό για να διεξαχθεί ένα πολύ ωραίο πείραμα: Τι θα γινόταν αν έπαιρνε κανείς κείμενα της ΟΑΚΚΕ, τα άλλαζε κάπως και τα πλάσαρε σε ανθρώπους που διακηρύσσουν πως μισούν τους «ψεκασμένους», αλλά φαίνεται πως όταν θέλουν να πιστέψουν κάτι, φαίνεται να μην απέχουν και πολύ από αυτούς;
Το κείμενο συνοδευόταν στο ΦΒ από εκθειαστικά σχόλια για το βάθος και την ακρίβειά του. Προσωπικά, πιστεύω ότι η έννοια-φετίχ της εποχής, το post-truth, ταιριάζει απόλυτα σε τέτοια άρθρα, όπου το μέγεθος του κειμένου και τα δεκάδες λινκς πρέπει από μόνα τους να εγγυώνται την εγκυρότητα, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα συνονθύλευμα από γεγονότα, πληροφορίες, φήμες, δηλώσεις, φήμες δηλώσεων, εκτιμήσεις αξιωματούχων και μελλοντικές προβλέψεις. Όλα αυτά τα στοιχεία, εκ των οποίων πολλά όχι απλώς δεν αποδεικνύουν τίποτα, αλλά είναι και άξιο απορίας πώς κάποιος μπορεί να τα πάρει στα σοβαρά, μπαίνουν στη σειρά ώστε να αποδείξουν το πόιντ του αρθρογράφου (δεν χρειάζεται καν, βέβαια, να πω ότι όντως η Ρωσία επιδεικνύει δραστηριότητα, ότι υπάρχουν εντάσεις κ.ο.κ). Το πιο σαφές παράδειγμα είναι τα «στοιχεία» για την Ελλάδα, που είναι κάτι μεταξύ Ελεύθερης Ώρας από την ανάποδη και άρθρου από το katipsinetai.blogspot.gr. Θα μπορούσαν να γραφτούν σελίδες επί σελίδων γι’ αυτό το κολλάζ φιλελεύθερης συνωμοσιολογίας, αλλά ας προχωρήσουμε στο επόμενο παράδειγμα.
Ανάμεσα σε όσους έκαναν σέαρ το παραπάνω κολλάζ είναι και ο γνωστός και μη εξαιρετέος Άρης Δημοκίδης, υπεθυνος του σάιτ της Lifo με τους εκατοντάδες χιλιάδες αναγνώστες. Λίγες μέρες αφότου ενημέρωσε το κοινό για τις κινήσεις της Ρωσίας, έγραψε αυτό το αριστούργημα. Εδώ νομίζω δεν χρειάζεται καν να επιχειρηματολογήσει κανείς. Θεωρώ πως το γεγονός ότι ο Δημοκίδης έχει τόση επιρροή στο ελληνικό ίντερνετ είναι ντροπή και συμφορά, κι αυτό το συνωμοσιολογικό έκτρωμα συνοψίζει τέλεια γιατί. Το χειρότερο, όμως, είναι ότι όχι απλά το έκανε άρθρο για τα κλικς, αλλά το δημοσιεύει με έναν αέρα δήθεν αμφιβολίας κλείνοντας το μάτι στον αναγνώστη– χωρίς να έχει καν το θάρρος να γράψει αυτό που σκέφτεται, δηλαδή «ΣΟΚ: ΚΟΥΜΜΟΥΝΙΑ ΔΙΕΥΘΥΝΟΥΝ ΤΗΝ ΕΡΤ». Δυστυχώς, αυτή η φόρμα της «στήλης» του στο σάιτ έχει τρομαχτικά μεγάλη επιτυχία και είναι πολύ πιο ύπουλη από τα κλικμπέιτ του Στέφανου Χίου.
Εξωφρενικές συνωμοσιολογίες με φιλελεύθερο άρωμα όπως οι παραπάνω δεν είναι, βέβαια, ελληνικό προνόμιο. Ενδεικτικά, το γνωστό και σοβαρό γενικά περιοδικό Foreign Policy δημοσίευσε αυτό το απίστευτο κείμενο, όπου πάλι χρησιμοποιείται η μέθοδος του αθώου κλεισίματος ματιού στον αναγνώστη υπό τον μανδύα ενός υποθετικού σεναρίου που αναλύεται αρκετά ώστε να μην είναι απλά μια νοητική άσκηση. Ενδεικτικά, ας δούμε τι «προβλέπει» το κείμενο για την Ελλάδα:
In Greece, the ouster of Prime Minister Alexis Tsipras by his own Syriza party’s radical wing brought an end to negotiations between Athens and its creditors. Were Syriza to win the next election, Tspiras’s replacement announced, Greece would prepare to leave the eurozone. On election night, when results indicated a Syriza defeat, the new prime minister delivered a live address to the nation declaring that “fascist conspirators” under orders from “northern European bankster hooligans” had stuffed ballot boxes, intimidated voters, and perpetrated numerous other electoral violations. Declaring that the police could no longer be trusted to keep order, the prime minister called in the army, which promptly arrested parliamentarians from the center-right New Democracy and social democratic PASOK parties, shut down the presses of anti-government newspapers, and cut the transmissions of independent television stations.
Η εντύπωση που σχηματίζει κανείς για τον κόσμο σήμερα διαβάζοντας φιλελεύθερες συνωμοσιολογίες.
Πώς γίνεται, όμως, σοβαρά φιλελεύθερα μέσα να δημοσιεύουν κείμενα που θυμίζουν Ελεύθερη Ώρα; Το ίδιο αναρωτιούνται και άλλοι, με την απάντηση να βρίσκεται μάλλον στην αστάθεια που έχει προκληθεί από τα αναπάντεχα γεγονότα που θόλωσαν τον ορίζοντα προσδοκιών όλων μας, όπως η εκλογή του Trump και οι τρομοκρατικές επιθέσεις. Οι ερμηνείες που προβάλλουν, όμως, αυτά τα φαντασιόπληκτα κείμενα δεν είναι ούτε αθώες ούτε απλά γελοίες (αν και είναι σίγουρα γελοίες)∙ το κλίμα απειλής που διαχέεται στη Δύση από διάφορες πηγές είναι πλέον αναπόσπαστο συστατικό της πολιτικής κουλτούρας των ανθρώπων, με άδηλα αποτελέσματα που ξεκινούν από σπαρταριστές φιλελεύθερες συνωμοσιολογίες και φτάνουν σε εθνικιστικούς παροξυσμούς και ψυχροπολεμικές φαντασιώσεις.
Γι’ αυτόν τον λόγο η ισορροπία είναι πάρα πολύ εύθραυστη και όλος ο λόγος περί «post-truth» και «fake news» κρύβει μια προσπάθεια των φιλελεύθερων ελίτ να ελέγξουν το καθεστώς αλήθειας σε ένα κόσμο που διαρκώς αλλάζει. Το post-truth είναι ένας εξαιρετικά προβληματικός όρος εξαρχής, καθώς δηλώνει ότι υπάρχει για οτιδήποτε μια αλήθεια που όποιος την αμφισβητεί είναι ψεκασμένος ή ανορθολογικός. Αυτό, όμως, δεν εμποδίζει αυτούς που ωρύονται για την ευρεία κυκλοφορία ειδήσεων Trump-ικού επιπέδου να κυκλοφορούν τις δικές τους συνωμοσίες. Το φιλελεύθερο «post-truth» –αντίθετα με πιο απλοϊκά συνωμοσιολογικά σενάρια όπως «το φαινόμενο του θερμοκηπίου δεν υπάρχει»– δημιουργείται από πληροφορίες που μπορεί να μην είναι απαραίτητα ψευδείς, αλλά είναι συνδεδεμένες μεταξύ τους με τέτοιο τρόπο, ώστε να «αποδεικνύουν» σενάρια όπως αυτά που είδαμε παραπάνω.
Το πρόβλημα είναι μεγάλο σε ολόκληρη τη Δύση, όπου αυτές οι ελίτ οχυρώνονται πίσω από τέτοιες συνωμοσιολογίες, αρνούμενες να δουν τι οδήγησε πραγματικά σε εξελίξεις όπως η εκλογή Trump και μένοντας στο να κατηγορούν τους πάντες ως ηλίθιους (δηλαδή φτωχούς και κατώτερους στην πραγματικότητα). Τα βολικά σενάρια τύπου «για όλα φταίνε οι Ρώσοι χάκερς» ανακυκλώνουν τις αντιλήψεις που συντηρούν το τείχος που υψώνεται ανάμεσα στις ελίτ και στην κοινωνία. Συνεπώς, οι φιλελεύθερες συνωμοσιολογίες μπορεί να είναι εκ πρώτης όψεων γραφικές, αλλά στην πραγματικότητα δείχνουν την άρνηση ορισμένων στρωμάτων να κοιτάξουν κατάματα την χαοτική πραγματικότητα. Ποιος μπορεί, άλλωστε, να αρνηθεί τη θαλπωρή της ιδέας ότι για όλα φταίει ο Πούτιν –άρα η λύση θα είναι απλώς περισσότερα τανκς και αεροπλάνα; Πόσο διαφορετικό είναι αυτό από το να μένεις ήσυχος ότι όλοι οι «προδότες πολιτικοί» είναι μαριονέτες των Ιλλουμινάτι/των Δρακονιανών/των Μασόνων –άρα δεν μπορείς να κάνεις τίποτα για να το αλλάξεις; Πολύ, πολύ λιγότερο από όσο, εκ πρώτης όψεως, φαίνεται.
Social Links: