Rick and Morty: Ωδή στη ματαιότητα

Τις προάλλες έκατσα και είδα για τρίτη φορά και τις τρεις σαιζόν του BoJack Horseman. Είναι κάτι που έχω αποφασίσει να κάνω κατά καιρούς με την ιδέα ότι, ως άλλος Μιθριδάτης, θα καταφέρω κάποια στιγμή να αποκτήσω ανοσία στο υπαρξιακό χάος και στη ματαιότητα των πάντων. Αφού είχα δει το τελευταίο επεισόδιο και ενώ χάζευα τον τοίχο απέναντί μου, συνειδητοποίησα ότι μάλλον θα χρειαστώ μια μεγαλύτερη δόση ματαιότητας αυτή τη φορά. Δεν μου πήρε παραπάνω από λίγα δευτερόλεπτα να αποφασίσω με ποια σειρά θα συνέχιζα. Ακολούθησα την πορεία «My PC > C: >  Videos > TV Series», άνοιξα το φάκελο και έκανα διπλό κλικ στο πρώτο επεισόδιο. Οι κόρες των ματιών μου διαστάλθηκαν…

Η σειρά στην οποία αναφέρομαι άρχισε να προβάλλεται λίγο νωρίτερα και για κάμποσο καιρό παρέμεινε στη σκιά του BoJack Horseman, πιθανότατα γιατί το κανάλι στο οποίο προβάλλεται, το Adult Swim, δεν το λες και mainstream. Φυσικά, σιγά σιγά, χάρη στο Ίντερνετ έγινε word of mouth και όλο και περισσότεροι την ανακάλυψαν. Κι έτσι δεν άργησε να γίνει αντιληπτό από αρκετούς ότι πρόκειται ίσως για τον μεγάλο αδερφό του BoJack Horseman. Τέρμα όμως με τη φλυαρία· το θέμα τούτου εδώ του άρθρου είναι το Rick and Morty, μια animated σειρά που, όπως και το αδερφάκι της, προωθείται σαν κωμωδία αλλά που στην πραγματικότητα καταλήγει να παρουσιάζει γυμνή τη φάρσα που είναι η ζωή.

Κι αν στο BoJack Horseman η ματαιότητα έχει, θα λέγαμε, τον ρόλο πρωταγωνιστή, δίνοντάς της έτσι τον τίτλο μιας ακραιφνώς απαισιόδοξης σειράς· χαρακτήρας που έρχεται να επαυξηθεί αν σκεφτούμε ότι η σειρά προβάλλεται, με μια δόση ειρωνείας, μες στο κατακαλόκαιρο, όταν έξω είναι χαρά θεού και το μόνο που θες είναι να πας να ρίξεις μια βουτιά –αλλά όχι, θα κάτσεις να δεις ολόκληρη τη καινούργια σαιζόν για να αυτομαστιγωθείς που και μόνο σκέφτηκες ότι μπορείς να ξεφύγεις από τα δίχτυα της Ματαιότητας), κάτι αντίστοιχο στο Rick and Morty δεν γίνεται αμέσως αντιληπτό, τουλάχιστον σε μεγάλη κλίμακα.

 

 

Στην περιγραφή του πιλότου της σειράς στο IMDb γίνεται λόγος για έναν κοινωνιοπαθή επιστήμονα που παρασέρνει τον αθώο εγγονό του σε επικίνδυνες διαγαλαξιακές περιπέτειες. Αυτό το sci-fi σκηνικό όμως δεν είναι παρά το context μέσα στο οποίο ξετυλίγεται ο μηδενισμός του βασικού πρωταγωνιστή της σειράς, του Rick, ενός αλκοολικού υπερ-επιστήμονα που μένει στο σπίτι της οικογένειας της κόρης του μαζί με τον κάτω του μετρίου γαμπρό του, την εγγονή του και τον έτερο πρωταγωνιστή της σειράς, τον εγγονό του Morty, του οποίου μοναδικές ασχολίες είναι να κατασκευάζει φαινομενικά άχρηστα gadgets και να προκαλεί κάθε είδους χαοτικές καταστάσεις.

Σημαντικό μοτίβο της σειράς αποτελεί ο κοσμικός παραλογισμός, η ιδέα δηλαδή ότι ο άνθρωπος είναι ένα τίποτα, αν ιδωθεί σε αντιπαραβολή με το αχανές σύμπαν και τους κόσμους που περιλαμβάνει. Μέσα σε αυτό το σύμπαν, ο Ρικ δεν είναι απλά ένας ακόμα κόκκος σκόνης, όπως όλοι εμείς. Είναι ένας είδος θεού. Δεν διατρέχει τους γαλαξίες κάνοντας ωτοστόπ. Οδηγώντας τον αυτοσχέδιο ιπτάμενο δίσκο του, ξεναγεί ο ίδιος το Μόρτυ σε σε κάθε πιθανό και απίθανο γαλαξία. Αυτό το θέμα έχει σχολιαστεί αρκετά και μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα εδώ.

Το παραπάνω είναι μόνο ένα στοιχείο μέσα από το οποίο αναβλύζει, αν και καλά κρυμμένη κάτω από την υπόσχεση της harmless fun, η απαισιοδοξία της σειράς. Το κεντρικό όχημα του μηδενισμού δεν είναι άλλο από τον ίδιο τον Ρικ. Πριν πούμε οτιδήποτε για τον Ρικ πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι μιλάμε για μια ιδιοφυΐα, για έναν σούπερ-επιστήμονα που κατέχει γνώσεις που δεν έχει κανείς άλλος και που οι εφευρέσεις του, όπως το πιστόλι που του επιτρέπει να ταξιδεύει σε άλλες διαστάσεις, είναι πραγματικά (και πιθανώς κυριολεκτικά) από άλλο κόσμο. Το σημαντικό όμως εδώ δεν είναι τόσο η διάνοια του Ρικ και οι ατελείωτες γνώσεις του όσο το τι επιλέγει να κάνει με αυτές. Ένας άνθρωπος, που θα μπορούσε ίσως να βοηθήσει να λυθούν τα προβλήματα της ανθρωπότητας και να δώσει απαντήσεις σε πολλά από τα ερωτήματα που απασχολούν όλους μας, επιλέγει να τριγυρνά μονίμως στουπί απ’ το μεθύσι και ενδιαφέρεται μόνο να συνεχίσει τις διαγαλαξιακές του περιπέτειες. Περιπέτειες οι οποίες εύλογα μας φαίνεται ότι στερούνται κάποιου ουσιαστικού νοήματος, πέρα από το γαμάτο της φάσης. Είναι όμως όντως έτσι; Εδώ ξαναγυρνάμε στο ζήτημα της ευφυΐας του Ρικ. Ο Ρικ είναι ο άνθρωπος που έχει ζήσει και γνωρίσει όχι μόνο όλα τα γήινα και ανθρώπινα άλλα και όλα όσα υπάρχουν έξω από αυτά. Έχει ταξιδέψει σε κάθε γωνιά του σύμπαντος, έχει γνωρίσει κάθε πιθανό ον και έχει ζήσει κάθε πιθανή κι απίθανη κατάσταση. Κι όλη αυτή η εμπειρία έχει αποκρυσταλλωθεί σε ένα μόνο συμπέρασμα: ότι όλα είναι μάταια. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Ρικ έχει γνωρίσει την Αλήθεια που δεν είναι άλλη από το ότι οι άνθρωποι, όσα και να ζήσουν, θα πεθάνουν χωρίς τελικά να έχουν ανακαλύψει το Νόημα, ακριβώς επειδή αυτό δεν υπάρχει.

 

 

Μέσα σε αυτό το κοσμικό και υπαρξιακό χάος, ο Ρικ έχει αποφασίσει συνειδητά να είναι ένας κυνικός μπάσταρδος με σημαία του το μηδενισμό. Οι εμπειρίες του τον έχουν μετατρέψει σε ένα σκληρό, χωρίς έγνοιες και αγάπη άνθρωπο, που –έχοντας πλήρη γνώση της ασημαντότητας που διακατέχει τα πράγματα– είναι διαρκώς μεθυσμένος, προσβάλλοντας τους πάντες, χωρίς να αισθάνεται καμία τύψη. Στο τέλος της μέρας ο Ρικ, όπως όλοι μας, παρόλες τις γνώσεις και ικανότητές του, παραμένει ένα άδειο κέλυφος. Αντίθετα όμως με όλους τους άλλους, ο Ρικ έχει συνείδηση της κενότητας του και των πάντων γύρω του. Επιδίδεται έτσι στο να κάνει τους πάντες να καταλάβουν ότι όλα είναι ασήμαντα. Μηδενίζει τα πάντα, από το σχολείο μέχρι την αγάπη.

Αντίβαρο στη «μαύρη μαυρίλα πλάκωσε μαύρη σαν καλιακούδα» του Ρικ βρίσκεται ο Μόρτυ, ο ολίγον τι χαζούλης εγγονός του, που θέλοντας και μη ακολουθεί παντού τον παππού του. Το ίδιο συμβαίνει –αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό– με την αδερφή του Μόρτυ, Σάμερ. Στα δύο εγγόνια, μέσα από τα ταξίδια με τον Ρικ αποκαλύπτεται σιγά σιγά τόσο το κοσμικό χάος όσο και το πόσο απίστευτος καριόλης είναι ο παππούς τους. Μέσα στην αθωότητά τους, δεν μπορούν να δεχτούν ότι όλα είναι μάταια και προσπαθούν να διορθώσουν αυτά για οποία ο Ρικ δεν δίνει καμία σημασία. Κάθε φορά όμως καταλήγουν να συνειδητοποιούν ότι εκείνος είχε δίκιο. Περιφερειακά σε όλους αυτούς βρίσκεται ο γαμπρός του Ρικ, ο Τζέρυ, η μετριότητα προσωποποιημένη. Ο Τζέρυ είναι ηλίθιος και το ξέρει. Είναι όμως αυτή τη ηλιθιότητα που τον κάνει ευτυχισμένο. Το να μην ξέρει τίποτα τον βοηθάει να μη δυστυχεί όπως ο Ρικ. Η ευφυΐα είναι η κατάρα του Ρικ. Όσο και να θέλει, δεν μπορεί να μην ακούει τον εαυτό του. Ίσως για αυτό προσπαθεί να πνίξει τη συνείδησή του στο ποτό και φλερτάρει διαρκώς με τον θάνατο, σε μια ύστατη προσπάθεια αναζήτησης νοήματος.

 

 

Αυτό μας φέρνει σε ένα μια άλλη πτυχή του χαρακτήρα του Ρικ. Γιατί δεν είναι ένας μονοδιάστατος χαρακτήρας, αλλά καταλήγει τελικά να είναι μια τραγική φιγούρα. Όσο και να προσπαθεί να αδιαφορεί και να ξεχάσει, παραμένει βαθιά άνθρωπος και ως εκ τούτου μέτοχος της κοινής μοίρας των ανθρώπων. Όπως του γράφει η οντότητα «Unity» στο τρίτο επεισόδιο της δεύτερης σαιζόν, είναι αμετάκλητα καταδικασμένος να υποφέρει εξαιτίας των δικών του συναισθηματικών εμποδίων και της προσπάθειάς του να αντισταθεί ουσιαστικά στο αναπόφευκτο της απουσίας ύπαρξης νοήματος. Είναι πάρα πολύ σημαντικό ότι ο Ρικ δεν παραιτείται ποτέ εντελώς από τη ζωή. Όσο party pooper και να είναι, άλλο τόσο διοργανώνει τα καλύτερα πάρτυ, καλώντας πλάσματα από κάθε γωνιά του σύμπαντος. Όσο κι αν φαίνεται να αδιαφορεί για τους άλλους, θα φτάσει μέχρι την αυτοθυσία για να σώσει την οικογένειά του. Κι όσο κι αν δείχνει να μην βρίσκει λόγο ύπαρξης, θα διασχίσει μέχρι και σε άλλη διάσταση για να συνεχίσει τη μίζερη ζωή του. Η τραγικότητα του χαρακτήρα του φαίνεται καλύτερα από κάθε τι άλλο από τη σήμα κατατεθέν φράση του που είναι μια έκκληση σε βοήθεια· το «WUBALUBADUBDUB» που εκστομίζει κατά τη διάρκεια ενός πάρτυ, όταν είναι πιο ευτυχισμένος από όσο τον έχουμε δει ποτέ, σημαίνει «I’m in terrible pain, please help me». Μια κραυγή απελπισίας καλυμμένης σε μια επίφαση ευτυχίας. Αυτός είναι ο Ρικ μέσα σε 7 λέξεις.

(Πριν από λίγες μέρες, την 1η του Απρίλη, βγήκε στον διαδικτυακό «αέρα» το πρώτο επεισόδιο της τρίτης σαιζόν. Πιστεύω ότι όσα λίγα είδαμε προετοιμάζουν μια αποκάλυψη που θα κάνουν τον Ρικ έναν από τους πιο τραγικούς χαρακτήρες στη σύγχρονη τηλεόραση. Συντονιστείτε!)

 

 

Κι έτσι γυρνάμε πίσω στην αρχή του άρθρου και στη σύνδεση που θα μπορούσε να γίνει μεταξύ του Rick and Morty και της αδερφής σειράς του, BoJack Horseman. Αν ο BoJack, παρόλα τα πλούτη και τη δόξα του, νιώθει κενός, ο Ρικ έχει κάτι άλλο που που πολλοί φαντάζονται ότι θα τους έκανε ευτυχισμένους: ιδιοφυΐα και γνώσεις που μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Παρολαυτά, εξαιτίας ακριβώς της ευφυΐας του, ο Ρικ ξέρει ότι η ζωή είναι κενή νοήματος και για αυτό επιλέγει να την περνάει πίνοντας έως λιποθυμίας και αδιαφορώντας όσο του είναι δυνατόν. Από αυτήν την άποψη, το Rick and Morty και το BoJack Horseman αλληλοσυμπληρώνουν το ένα το άλλο και είναι χρήσιμο να προσεγγιστούν από αυτή τη σκοπιά: όσο η φήμη και τα πλούτη δεν προσφέρουν απαραίτητα την ευτυχία, έτσι και η ευφυΐα και οι γνώσεις δεν συνεπάγονται ότι τα πάντα θα αποκτήσουν νόημα.