Horrorscope: Η στοιχειωμένη ζωή της Shirley Jackson. Μήπως πήγε από φάντασμα;

Καλωσήρθατε σε ένα ακόμη Horrorscope. Με τον πυρετό των Όσκαρ να πλησιάζει, τα μάτια μας είναι στραμμένα στο Hollywood. Eλπίζουμε το Get Out να επιβραβευτεί όπως του αξίζει – αν δεν πάρει τουλάχιστον ένα Όσκαρ για τις τέσσερις υποψηφιότητές του, εγώ δεν παίζω. Βγαίνουν όμως και καινούριες ταινίες. Προφανώς όσες είναι βασισμένες σε βιβλία τρόμου έχουν την προσοχή μας και καμία δεν τη διεκδικεί περισσότερο από το We have always lived in the castle. Η εταιρία παραγωγής του Michael Dοuglas παρακαλώ, ήρθε σε επαφή με τον γιο της Jackson και τα γυρίσματα του τελευταίου ολοκληρωμένου μυθιστορήματός της, έχουν ήδη ολοκληρωθεί στα πράσινα ιρλανδικά τοπία. Σκηνοθέτης είναι η σχετικά άσημη μεν, βραβευμένη δε, Stacie Passon. Αναμένουμε λοιπόν και η ταινία μου δίνει εξαιρετική πάσα για άρθρο.

Όλοι ξέρουμε τη σημασία της Jackson για τον τρόμο (hint: είναι μεγάλη). Το The haunting of Hill House θεωρείται ακόμη από τις καλύτερες ιστορίες φαντασμάτων παγκοσμίως. Το διήγημά της The Lottery ήταν το The Wickerman, 25 χρόνια πριν να βγει το The Wickerman, καθώς περιέγραφε ένα χωριό που διαλέγει ποιος θα θυσιαστεί για καλή σοδειά. Μπροστά από την εποχή της. Όχι απλά κέρδισε βραβεία για τις ιστορίες της, αλλά θεσπίστηκε θεσμός βραβείων στο όνομά της για βιβλία ψυχολογικού τρόμου, σασπένς και σκοτεινής φαντασίας. Πόσοι όμως υποψιαζόμαστε τον τρόπο ζωής αυτής της γυναίκας; Ότι έκανε μαγικά; Ότι πίστευε στα φαντάσματα;

Καταρχάς να πούμε ότι η Jackson εν ζωή δεν ήταν τόσο γνωστή όσο είναι σήμερα, και σίγουρα όχι τόσο αγαπημένη. Η άρνησή της να δώσει οποιουδήποτε είδους συνέντευξη, η πεποίθηση ότι «τα έργα μιλάνε από μόνα τους» της και η αγοραφοβία της, της έβγαλαν το όνομα της παράξενης γεροντοκόρης, παρότι δεν ήταν καν γεροντοκόρη. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι τις δεκαετίες 1950 και 1960 η φιλοδοξία των γυναικών σε ανδροκρατούμενους χώρους όπως η συγγραφή, αλλά και η φιλοδοξία τους έτσι γενικότερα, δεν ήταν καλό πράγμα. Η Jackson κατέγραψε στο Life among savages το διάλογο που είχε με έναν υπάλληλο νοσοκομείου όταν πήγε να γεννήσει ένα από τα τέσσερα παιδιά της.

«Επάγγελμα;»

«Συγγραφέας».

«Νοικοκυρά λοιπόν».

Φυσικά η πατριαρχία επηρεάζει τον τρόπο σκέψης όλων των ανθρώπων και κάπως έτσι η Shirley είχε μια μαμά που την κατέκρινε συχνά-πυκνά για το βάρος της, τα μαλλιά της, το πώς δε θα βρει ποτέ άντρα έτσι όπως είναι, με το passive aggressive στιλ που έχω δει στο Downton Abbey. Για παράδειγμα της έλεγε: «Ήμουν στεναχωρημένη όλο το πρωί για το πώς έχει καταντήσει η εμφάνισή σου».

Η μάνα της δεν ήταν μόνο κακοποιητική, αλλά έκανε και λάθος. Η Shirley βρήκε άντρα και μάλιστα μια ιδιοφυία. Ο Stanley Edgar Heyman ήταν κελεπουράκι, ή τουλάχιστον έτσι νόμιζε ο ίδιος. Με το 180 IQ του και με τα σχέδιά του να γίνει ο καλύτερος κριτικός λογοτεχνίας έβερ, θεώρησε ότι η Shirley ήταν καλούτσικη κοπέλα, αλλά ο ίδιος ως θησαυρός όφειλε να μοιράζεται. Της εξήγησε λοιπόν ότι βρίσκει φιλοσοφικό ενδιαφέρον στο φαινόμενο απιστία, και ότι αν ήταν να τα βρουν, θα έπρεπε να μπορεί να της περιγράφει τις περιπτύξεις του με άλλες γυναίκες σαν πολιτισμένοι άνθρωποι.

Είναι μάλλον φυσικό επακόλουθο το ότι η πνευματική υγεία της Shirley χειροτέρεψε δίπλα σε αυτόν τον σύζυγο. Παρότι και οι δύο δούλευαν συνήθως από το σπίτι, ο Heyman έβρισκε τρόπους να κριτικάρει τη Shirley για τα άστρωτα κρεβάτια και τα σκονισμένα ράφια -αν είσαι ιδιοφυία λέει, δεν μπορείς ούτε ποτήρι να πλύνεις. Βάλε στο λογαριασμό και τέσσερα παιδιά και καταλαβαίνεις ποιος είχε περισσότερο χρόνο για γράψιμο μέσα στη μέρα.

Ε, μετά από όλα αυτά όταν ησύχαζε πια το σπίτι, όταν κοιμούνταν τα παιδιά και ο Heyman ήταν σε ραντεβού με τις μαθήτριές του από το Πανεπιστήμιο όπου δίδασκε, η Shirley έβρισκε παρηγοριά στο μπουκάλι. Μα αλίμονο. Το αλκοόλ δεν συνδυάζεται με τα αντικαταθλιπτικά που της έγραφε ο οικογενειακός γιατρός, και σίγουρα ούτε και με τις τεράστιες ποσότητες φαγητού που την πίεζε να φάει ο άντρας της. Ο ατζέντης της μάλιστα δήλωσε ότι ο Heyman την «παραγέμιζε σαν χήνα». Τι σκοπό είχε αυτή η καταπίεση; Μπορεί να είχε να κάνει με τον έλεγχο που ήθελε να ασκεί πάνω της, μπορεί όμως να προσπαθούσε να χειροτερέψει την υψηλή της πίεση. Σε κάθε περίπτωση δεν είναι συμπεριφορά αυτή. Και η Shirley το ήξερε και έβγαζε το άχτι της σε σκίτσα όπου σέρβιρε στον άντρα της ωμό κρέας.

Η λογοτεχνία βέβαια παρέμενε το βασικό της πεδίο. Το είδος του gothic που όπως έχουμε πει και παλιότερα στη στήλη ήταν γραμμένο από γυναίκες για γυναίκες, έδωσε στη Shirley το χώρο να πλάσει χαρακτήρες σαν εκείνη, που υπέφεραν από τις παράλογες απαιτήσεις της κοινωνίας και κατέληγαν παράξενες, με εύθραυστη πνευματική υγεία. Στα έργα της αυτές οι γυναίκες προσπαθούν να αποφύγουν δυσλειτουργικές σχέσεις, χωρίς όμως να έρχονται ποτέ σε ευθεία σύγκρουση με τους δυνάστες τους. Ούτε καν στη σφαίρα της φαντασίας δεν επέτρεπε στην πίκρα της να γίνει βία.

Μια μεγάλη αλλαγή στο στιλ της ξεκίνησε λίγο πριν το θάνατό της. Άρχισε να γράφει ένα κωμικό μυθιστόρημα για μια εύθυμη χήρα (ευσεβείς πόθοι μάλλον), και κρατούσε σημειώσεις στο ημερολόγιό της για το τι θα έλεγε στον Heyman όταν θα χώριζαν. Οι απόψεις διίστανται για το κατά πόσο θα είχε το κουράγιο να το επιχειρήσει στα αλήθεια. Το σίγουρο είναι ότι δεν πρόλαβε. Σε τραγικά νεαρή ηλικία, στα 48 της η Shirley πέθανε στον ύπνο της από καρδιά.

Δε ξέρω για σας, αλλά εγώ δε δέχομαι αυτό το θάνατο για μια τόσο ταλαντούχα και τόσο σημαντική συγγραφέα. Έχω μια άλλη θεωρία που της ταιριάζει πολύ περισσότερο. Η Jackson έγραψε σε ένα άρθρο με τίτλο «Ο αληθινός εαυτός μου»: «Ζω σε ένα υγρό, σκοτεινό μέρος, με ένα φάντασμα που περπατάει στη σοφίτα, όπου δεν έχουμε μπει ποτέ. Το πρώτο πράγμα που έκανα όταν μετακομίσαμε ήταν να γράψω ξόρκια με μαύρη μπογιά στο καφάσι της πόρτας και στα παράθυρα ώστε να κρατήσω μακριά τους δαίμονες».

Ήταν αλήθεια ότι η Shirley ψαχνόταν με μαγγανείες και μαντζούνια, πιο πολύ σαν αντίδραση στην συντηρητική κοινωνία όπου ζούσε. Ψάχνοντας όμως έρχεται η όρεξη, και κατάφερε να φτιάξει ένα κέρινο ομοίωμα, φτυστό με ένα γνωστό της που ας πούμε δεν συμπαθούσε και πολύ. Όταν η κούκλα έσπασε το πόδι της, τυχαία, συμβαίνουν αυτά, ο γνωστός έπαθε ατύχημα. Βέβαια, δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι αν η Shirley μπορούσε να κάνει βουντού δε θα τα χρησιμοποιούσε πρώτα από όλα στον άντρα της, αλλά τέλος πάντων. Ίσως έκανε εξάσκηση…

Βρίσκω πολύ ενδιαφέρουσα τη φράση «πέθανε στον ύπνο της». Στην πραγματικότητα δεν μπορούμε να το επιβεβαιώσουμε αφού όταν κάποια κοιμάται, η πόρτα είναι κλειστή και ο σύζυγος έχει πιθανότατα ξεπορτίσει. Ίσως η Shirley ξύπνησε από κάποιους ήχους, σαν αυτούς που άκουγαν οι χαρακτήρες της: χτύπημα στον τοίχο, σύρσιμο στο πάτωμα. Ίσως πριν να πεθάνει να είδε επιτέλους το «μετά» για το οποίο έγραφε. Ένα μετά που μπορεί να είχε σεντόνια και αλυσίδες αλλά δεν είχε τα βάσανα της καθημερινότητάς της. Και ίσως τότε διάλεξε να αποδράσει με τον τρόπο που δε τόλμησε ποτέ να αποδράσει στην πραγματικότητα. Μπορεί η Shirley να ελευθερώθηκε στον πρώιμο θάνατό της από μια ζωή που δε της φέρθηκε καλά; Εγώ τουλάχιστον έτσι θέλω να πιστεύω.

Σήμερα η Shirley Jackson έχει τη φήμη που της αξίζει. Η σκοτεινή ζωή της όμως μας θυμίζει τις δυσκολίες των γυναικών να αναπνεύσουν σαν καλλιτέχνες σε ένα κόσμο που τους ζητάει πολύ διαφορετικά πράγματα. Μπορείτε να διαβάσετε την ολοκληρωμένη βιογραφία της στο έργο της Ruth Franklin με τίτλο Shirley Jackson: A rather haunted life. Μέχρι το επόμενο άρθρο να είστε καλά!