H αποπολιτικοποίηση του χιούμορ ως πολιτική και η πραγματικότητα ως ρεαλισμός
Πριν απ’ όλα, θα πρέπει να ξεκινήσω με μια βασική παραδοχή. Oμολογώ ότι παρακολουθώ ενοχικά Αλέξανδρο Κοντοπίδη για χάζεμα από το πρώτο βίντεο που έβγαλε πριν από 7 περίπου χρόνια, αν δεν κάνω λάθος, μέχρι και σήμερα. Ο λόγος ήταν, όπως οφείλω να του αναγνωρίσω, ότι ο τύπος έχει αρκετά σπάνιο ταλέντο στον κωμικό αυτοσχεδιασμό, με μια πρόζα η οποία αναμειγνύει ξεκάθαρα χαρακτηριστικά του εαυτού του και στοιχεία από κατασκευασμένες περσόνες, για να συνθέσει μια τρου και ταυτόχρονα σουρρεάλ καφρίλα. Ο Κοντόπας (όπως συχνά αυτοαποκαλείται) τοποθετείται στις παρυφές της άνθησης του ελληνικού YouTube και εξαρχής κατατάσσεται σίγουρα ανάμεσα στους πιο δημοφιλείς Έλληνες YouTubers που χρησιμοποιούν τη φόρμα του χιούμορ.
Μάλιστα ήταν ο μόνος που κατάφερε προσωπικά να με πείσει να παρακολουθήσω σταθερά την πορεία του σε βάθος χρόνου. Συγκεκριμένα το πολύ δυνατό του ξεκίνημα με τα περίφημα Ponzi Rooms (μια σειρά από συνεντεύξεις σε καλλιτέχνες της ελληνικής ραπ και χιπ χοπ σκηνής, που μετέφερε το στυλ του Between Two Ferns του Ζach Galifianakis στα ελληνικά δεδομένα με πολύ πιο επιτυχημένο τρόπο απ’ ό,τι οι άθλιες αντίστοιχες προσπάθειες του Φάνη Λαμπρόπουλου ή ακόμα χειρότερα του Δημήτρη Ουγγαρέζου), αλλά και οι epistoles του (με εκείνη στον Stan και στον Μίκη Θεοδωράκη να είναι μάλλον οι κορυφαίες), ήταν οι αφορμές που με έκαναν να κολλήσω. Γενικότερα δε, πολλά από τα βίντεο που ανέβαζε εκτός ενός δεδομένου concept είχαν την κατάλληλη δόση ερασιτεχνιάς, ακυρίλας και ακομπλεξάριστου κομπλεξισμού που θεωρούσα ότι χρειαζόμουν σε στάνταρ φάσεις. Επική στιγμή της καριέρας του: το σκηνικό του κατουρήματός του στο πλατό της εκπομπής του Μπογδάνου, που διέρρευσε αφού ως προσκεκλημένος αρνήθηκε να δεχτεί συνέντευξη από το αγαπημένο τότε παιδί του ΣΚΑΪ. Μετά τα δύο πρώτα χρόνια βέβαια, η όλη φάση άρχισε να κάνει κοιλιά, συνέχισα ωστόσο την παρακολούθηση του καναλιού του, καθώς ήταν ήδη πολύ αργά για τον εθισμό μου.
Προφανώς ο κάζουαλ σεξισμός του Κοντοπίδη υπήρξε μια θεμελιώδης συνθήκη πάνω στην οποία χτίστηκε όλο το εγχείρημα της εταιρίας που έχει φτιάξει με τον φίλο του και σκηνοθέτη-καμεραμάν-μοντέρ Γιάννη (aka YouUp). Ενδεικτικά, σε δύο epistoles του, το βασικό θέμα δεν είναι ότι βρίζουμε, κοροϊδεύουμε ή υποβιβάζουμε την πρώην μας, ώστε να βγει το αστείο με αυτό τον τρόπο, αλλά το γεγονός και μόνο ότι απευθυνόμαστε σε μια γυναίκα η οποία επιπλέον μας παράτησε, αποτελεί την προϋπόθεση με την οποία ξεκινά να ξεδιπλώνεται το χιούμορ ως αυτοσαρκασμός. Ο αυτοσαρκασμός αυτός, όμως, φαινομενικά αθώος, δεν υπονοεί την κριτική, αλλά την απενοχοποίηση του άντρα που μπορεί πάντα να παίρνει «άφεση αμαρτιών» σε μια σχέση, γιατί δικαιούται να είναι κάφρος, τεμπέλης κ.λπ., μόνο και μόνο λόγω της υποτιθέμενης ιδιαιτερότητας του φύλου του.
Την πρώτη αυτή περίοδο, κατά την οποία προβάλλονταν οι παραπάνω επιστολές, αλλά και όλα τα αντίστοιχα βίντεο, έμαθα να αποδέχομαι αυτή την καθιερωμένη συνθήκη του υπόρρητου σεξισμού, κυρίως πείθοντας υποκριτικά τον εαυτό μου ότι ίσως πρόκειται για μια καθαρή περφόρμανς, μια παράσταση που σκοπό έχει να κάνει το ακριβώς αντίθετο από αυτό που δείχνει, να σατιρίσει δηλαδή την κυρίαρχη μάτσο ανδρική κουλτούρα στην Ελλάδα. Έλα μου όμως που σύντομα, όταν άρχισε να αλλάζει το ύφος των βίντεο και να γίνεται πλέον σχεδόν αποκλειστικά προσωπικό, εμπεριέχοντας τις απόψεις του Κοντοπίδη, χωρίς την αναπαράσταση ενός ρόλου, ανακάλυψα ότι ο σεξισμός δεν σταμάτησε να είναι παρών. Τότε πια η μόνη μου μη δικαιολογία ήταν ότι παρακολουθώ άλλον έναν σάπιο τύπο σαν τους περισσότερους από εμάς εκεί έξω, ο οποίος χαϊδεύει τρυφερά τα απωθημένα μας ένστικτα, ίσως με έναν πιο ευφάνταστο τρόπο, που κι αυτός όμως άρχισε να φθίνει γρήγορα.
Xωρίς, ωστόσο, να υποτιμώ τον προβληματικά αποδεκτό mainstream σεξισμό, το τελευταίο βίντεο της YouUp κάνει κάτι τελείως διαφορετικό για τα δεδομένα της, μεταβάλλοντας ολοσχερώς τους όρους με τους οποίους μέχρι και τώρα επικοινωνούσε με το κοινό της και στοχεύοντας έτσι σε ένα άλλο, πολύ πιο σκατένιο. Σαφώς το πιθανότερο είναι πως κάθε μορφή σεξισμού, ήδη ως τέτοια προειδοποιεί για ακραία και εμετικά φαινόμενα όπως αυτό που θα αναλύσουμε αμέσως, ενώ σε ένα βαθμό συνδέεται μαζί τους. Αυτή τη στιγμή όμως με ενδιαφέρει να εστιάσω στο ίδιο το γεγονός του στιγμιότυπου που με απασχολεί και όχι στη σύνδεσή του με τον σεξισμό ή οποιαδήποτε άλλη συντηρητική μορφή διάκρισης ή προκατάληψης (για την οποία θα χρειαζόταν να αφιερώσω ένα ολόκληρο άλλο άρθρο), καθώς θεωρώ ότι αυτό από μόνο του έχει μεγαλύτερη βαρύτητα.
Ας περάσουμε λοιπόν στην ουσία του συγκεκριμένου βίντεο και άρα και του παρόντος άρθρου. Ενώ βλέπουμε ότι όλα σε αυτό ξεκινάνε ωραία και καλά, με το θέμα να είναι η ανάλυση σκηνών από διάφορες ταινίες και σειρές με ξυλίκι, και τη συζήτηση μεταξύ Κοντοπίδη και MMA Head coach να στρέφεται στο κατά πόσο στέκει στην πράξη ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσεται η καθεμία μονομαχία, φτάνουμε σε αυτό εδώ το σημείο. Το περίφημο χαστούκι Κασιδιάρη στην Κανέλλη διακωμωδείται στο ίδιο πλαίσιο με τα προηγούμενα αποσπάσματα. Οι δύο σχολιαστές χαμογελάνε στη διάρκεια κατά την οποία κοιτούν το απόσπασμα και έπειτα ο καλεσμένος εξηγεί γιατί ο Κασιδιάρης πέτυχε το σωστό, «βιομηχανικό» χτύπημα, το οποίο κατάφερε τη μέγιστη δύναμη κρούσης, όσο ταυτόχρονα ο άλλος ηλίθιος συνεχίζει να γελά επιδεικτικά. Δεν σταματάνε εκεί όμως. Όχι, πρέπει να ολοκληρώσουν τη θηριωδία. Ο Κοντοπίδης ρωτά αν η Κανέλλη αμύνθηκε σωστά και ο «ειδήμονας» διατείνεται ότι η αντίδρασή της δεν ήταν η ενδεδειγμένη, γιατί αντί να σκύψει να προστατευτεί, θα έπρεπε να κάτσει να τις φάει και να μετακινηθεί λίγο ώστε το χαστούκι να τη βρει γεμάτο και να δοθεί «ρεαλισμός στην κατάσταση».
Ναι, αγαπητέ/-ή μου αναγνώστη/-ρια, όπως το διαβάζεις. ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ. Περί ρεαλισμού όμως θα κάνω λόγο εκτενέστερα αργότερα. Προς το παρόν, ειλικρινά, μόνο και που αναπαράγω γράφοντας όσα είπαν, ανατριχιάζω. Ο νεοναζισμός έτσι πολύ απλά και χαλαρά, μέσα σε κάτι λιγότερο από δύο λεπτά, απολαμβάνει άλλο ένα γερό ξεπλυματάκι από εκεί όπου δύσκολα θα το περίμενες. Περιττό να πω ότι με το που είδα αυτό το αίσχος, την ίδια στιγμή σταμάτησα και το βίντεο. Διαβάζοντας τα σχόλια από κάτω, ευτυχώς εντοπίζω αρκετό κόσμο που κράζει το εν λόγω στιγμιότυπο. Εκεί όπου νομίζω όμως ότι έχω φτάσει στο πικ της οργής μου, τα παλικάρια της YouUp το τερματίζουν.
Τα αντεπιχειρήματα δηλαδή συνοπτικά λένε ότι δεν καταλαβαίνετε το χιούμορ μας, που δεν υπόκειται σε κοινωνικές νόρμες και ιδεολογίες γιατί αυτά είναι για κλειστόμυαλους, χαζούς. Το αρχικό σοκ μου ξεπερνιέται στη σκέψη ότι αυτού του είδους το edgy χιούμορ, που μπορεί να σατιρίσει τα πάντα γιατί δεν μπαίνει κάτω από καμία ταμπέλα, συνεχώς και πολλαπλασιάζεται και αποκτά απήχηση μέσα από την αναπαραγωγή του στο νετ γενικότερα και στον σωλήνα ειδικότερα. Το χιούμορ αυτό, βέβαια, ξεχνά ή μάλλον ορθότερα αποκρύπτει τον κατεξοχήν πολιτικό του χαρακτήρα. Δεν θέλω προφανώς να υποστηρίξω ότι ο Κοντοπίδης θέλει να εφαρμόσει ένα μυστικό, προγραμματικό σχέδιο με τη χρήση του χιούμορ που κάνει. Εφόσον όμως εκφέρεις δημόσιο λόγο και πόσο μάλλον έχοντας κερδίσει ένα πολύ μεγάλο κοινό που σε ακολουθεί, δεν μπορεί παρά να επηρεάζεις αυτόν τον κόσμο και τον τρόπο με τον οποίο ο ίδιος βλέπει τα πράγματα. Συνεπώς, με λίγα λόγια, ο δημόσιος αυτός λόγος καθίσταται ιδεολογικός-πολιτικός.
Αυτή την πολύ βασική αναγκαιότητα, ο Κοντοπίδης δείχνει να μην την αναγνωρίζει καν, είτε γιατί δεν του περνάει από το μυαλό, το οποίο είναι και το πιο πιθανό, είτε γιατί εθελοτυφλεί. Όπως και να έχει, εκείνο που ισχύει είναι ότι σε αυτήν την περίπτωση, που εντάσσεται έτσι κι αλλιώς στο συνολικότερο edginess στο οποίο αναφέρθηκα, αποφεύγεται μετά μανίας η απόδοση ενός πολιτικού χαρακτήρα στην εκφορά του χιούμορ, ώστε αυτό να μπορέσει να πλασαριστεί ως ουδέτερο και άρα legit-ριζοσπαστικό. Έχει όμως απαραίτητα σχέση αυτή η κουβέντα με το ξέπλυμα ναζί-χρυσαυγιτών;
Είναι δεδομένο ότι το edgy χιούμορ έχει σκεπαστεί από ένα κύμα alt-right λόγου, λειτουργώντας σαν ένα ισχυρό μέσο που εντατικοποιεί την εξάπλωση του δεύτερου. Ωστόσο εδώ δεν μιλάμε ακριβώς για ένα τέτοιο παράδειγμα. Ο συγκεκριμένος αντιδραστικός λόγος του Κοντοπίδη, εκφράζει από μόνος του κάτι σύγχρονο, με τρόπο αποδομητικό. Αυτή η νέα μορφή χιούμορ σκόπιμα επιλέγει να βεβηλώσει οτιδήποτε ίσως θεωρεί «ιερό», κατεστημένο, ταμπού κ.λπ., αλλά ταυτόχρονα συντηρεί στο απυρόβλητο τον εαυτό της κατ’ αποκλειστικότητα. Δεν μπορεί για τον λόγο αυτό, εν τέλει, να έχει χειραφετητικό-απελευθερωτικό ή συλλογικό χαρακτήρα, αλλά περιορίζεται σε μια αντίδραση για την αντίδραση, σε ένα κυνήγι της ουράς της και σε έναν ατέρμονο αυνανισμό.
Επιπλέον, η προσπάθεια ιδεολογικής ουδετεροποίησης που προφέρεται με ελεεινούς εξυπνακισμούς είναι ακριβώς εκείνο το πυρηνικό στοιχείο μιας πολιτικής της αποπολιτικοποίησης του χιούμορ και μέσω αυτού, ουσιαστικά ολόκληρου του πραγματικού. Προφανώς και το πώς θα εξελιχθεί αυτή η ιδεολογία της αποπολιτικοποίησης στο μέλλον δεν μπορώ να το προσδιορίσω. Εκείνο που σίγουρα μπορώ να γνωρίζω είναι ότι μπορεί να καταστεί επικίνδυνη με τρόπους όπως αυτός του χαριεντισμένου ξεπλύματος της μαύρης βίας του Κασιδιάρη. Μπορώ να διαβάσω επίσης μια τακτική ή μέθοδο με την οποία μια τέτοια αντιδραστική κουλτούρα εμπεδώνεται, στο παράδειγμά μας.
Η πραγματικότητα που εμπεριέχεται στο βίντεο, όσο κι αν αλλοιώνεται από αυτό, φτιάχνοντας μια καινούρια, δεν παύει να είναι μια πραγματικότητα και όχι μυθοπλασία. Βάζοντας σε μια λογική ακολουθία σκηνές από ταινίες και σειρές και μαζί με αυτές, ένα απόσπασμα μιας real time εκπομπής, αυτό που κάνουν ουσιαστικά ο Κοντοπίδης και η YouUp, είναι να μετατρέπουν σε μυθοπλασία το πραγματικό. Προκειμένου μάλιστα να σιγουρευτώ ότι και όλα τα επόμενα αποσπάσματα που χρησιμοποιούνται είναι κι αυτά προϊόντα φαντασίας, αναγκάστηκα να κάτσω να δω με το ζόρι και στο fast forward και το υπόλοιπο βίντεο. Πράγματι η εικασία μου επαληθεύτηκε, εκτός μόνο από ένα απόσπασμα που έδειχνε τρόπους αυτοάμυνας που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι γυναίκες για να προστατευτούν από σεξουαλικές επιθέσεις, η ανάλυση του οποίου, εντελώς αναμενόμενα σε ένα τέτοιο σεξιστικό περιβάλλον, έχει πλάκα για τους συντελεστές και θα πρέπει να προκαλέσει το γέλιο. Ακόμα πιο ενδιαφέρον όμως είναι και άλλο ένα σχόλιο της YouUp, το οποίο ξεπερνά το γεγονός της αδυναμίας ή απόκρυψης της διάκρισης πραγματικού-φανταστικού και φτάνει να αναιρεί τη σημασία και το νόημα του συμβολικού και της ίδιας της τέχνης.
Η σύγχυση αυτή των ορίων που χωρίζουν το κυριολεκτικό από το συμβολικό και κυρίως η διάρρηξη της διάκρισης πραγματικότητας-φαντασίας μοιραία επιτρέπει μια αναδιπλασιασμένη αποστασιοποίηση από την πραγματικότητα, την οποία πια οι θεατές της δεν βλέπουν ως τέτοια, αλλά ως μια ανακατασκευασμένη εικόνα που μπορεί να ειδωθεί με όρους ρεαλισμού. Η αποστασιοποίηση αυτή, αποτέλεσμα της ουδετεροποίησης στην οποία παραπάνω αναφέρθηκα, υποβιβάζει το ήδη σοκαριστικό και φρικτό γεγονός της βίας που έχει ασκηθεί στο σώμα μιας γυναίκας. Τελικά, η τεχνική αυτή καταλήγει να εδραιώνει ως κουλ και αστεία τη μισανθρωπιά, την ψυχρότητα ή την αδιαφορία απέναντι στην βαναυσότητα και στον πόνο που αυτή προκαλεί.
Σαν συμπέρασμα των σκέψεων αυτών, δεν αποκλείεται καθόλου η δυνητική σύνδεση της alt-right προπαγάνδας με μια κοντοπίδιου τύπου ουδετεροποίηση του χιούμορ. Άλλωστε η πρώτη δεν διαφοροποιείται σε τίποτα από τη δεύτερη σε ό,τι αφορά το ζήτημα της τεχνικής που μετέρχεται για την κατασκευή ενός νέου πολιτικού κώδικα. Οι μόνοι λόγοι που με κάνουν ίσως να πιστεύω συγκεκριμένα για την περίπτωση Κοντοπίδη ότι, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν έχει σχέση με την ακροδεξιά του μέλλοντος, αφενός είναι αυτό εδώ το πρόσφατο βίντεο, στο οποίο τρολάρει σε έναν βαθμό τους ψεκασμένους μακεδονομάχους, αλλά κυρίως αυτό εδώ. Ο Κοντοπίδης είναι ο ίδιος άνθρωπος με αυτόν που σπαράζει για τον χαμό του Φύσσα από ναζί. Ακόμα και αυτή η στάση του όμως, αναπόφευκτα δεν μπορεί να ξεπλύνει τον ίδιο, για όλους τους παραπάνω λόγους. Γι’ αυτό κι η επιλογή μου να μην τον ξαναπαρακολουθήσω είναι συνειδητή. Όπου πουλάει ναζιστικό ξέπλυμα, ας τον κεράσουμε άκυρο και σκατό.
Social Links: