Στο ελληνικό facebook εδώ και αρκετά χρόνια ζουν και βασιλεύουν οι ομάδες ανάγνωσης. Αν δεν με πιστεύετε, γράψτε στην μπάρα αναζήτησης τα γράμματα «βιβλ» να το διαπιστώσετε μόνοι σας, περιμένω… Είδατε; Κάποια από αυτά τα γκρουπ που εμφανίζονται στα προτεινόμενα έχουν πάνω από 20 χιλιάδες μέλη με δεκάδες αναρτήσεις ημερησίως.
Τα περισσότερα τέτοια γκρουπ ξεκίνησαν από γυναίκες και ο πρώτος κλάδος με τον οποίο ασχολήθηκαν ήταν αυτό που λανθασμένα λέμε «γυναικεία λογοτεχνία», Δημουλίδου και Μαντά δηλαδή. Επειδή και μόνο η αναφορά αυτών των δύο ονομάτων θολώνει κάπως τα νερά, επιτρέψτε μου να ξεκαθαρίσω ότι σκοπός του άρθρου δεν είναι να πει «αυτά τα βιβλία είναι κακά, τα άλλα που είναι καλά δεν τα διαβάζει κανείς». Αυτά στα πλαίσια του κειμένου είναι ελιτίστικες μπούρδες.
Αν περάσετε λίγο χρόνο σε τέτοια γκρουπ θα δείτε ότι α) η ποιότητα είναι υποκειμενική, β) αυτές οι γυναίκες διαβάζουν πολλά περισσότερα βιβλία τον χρόνο από όσα υποκρίνεται ότι έχει διαβάσει ένας τυχαίος φοιτητής φιλολογίας όλη του τη ζωή, γ) παρά τις περιστασιακές ανταλλαγές, η φιλαναγνωσία τους μεταφράζεται σε βασταγερή οικονομική υποστήριξη εκδοτικών. Αυτό επιτρέπει στους εκδοτικούς να στηρίζουν και άλλου τύπου βιβλία, όπως φαντασίας, βιογραφίες ή ό,τι τέλος πάντων, αγαπητοί αναγνώστες, θεωρείτε εσείς «ποιοτικό» βιβλίο.
Οι ομάδες αυτές ανεβάζουν όπως θα περίμενε κανείς προτάσεις βιβλίων, συνεντεύξεις, προσκλήσεις σε events σε σχέση με το διάβασμα. Ξεκινούν λοιπόν με βάση το βιβλίο, αλλά η λειτουργία τους δεν εξαντλείται σε αυτό. Σε αντίθεση με το Goodreads που καταλήγει συχνά σε ένα ξερό «διάβασα το τάδε, του βάζω τρία», αυτές οι ομάδες έχουν στόχο τους την επικοινωνία. Οι κυρίες admins ανεβάζουν ευχές, μοιράζονται φωτογραφίες από το γιορτινό τους τραπέζι, κάνουν αστεία για τον καιρό και την κίνηση στην πόλη τους. Φυσικά υπάρχουν και οι εξαιρετικά χαριτωμένες φωτογραφίες βιβλίων πάνω σε ποδήλατα, σε λιβάδια και σε μπουκέτα λουλουδιών που συνοδεύονται από wholesome συμβουλές. Όλα αυτά δημιουργούν ένα ευχάριστο, παρεΐστικο κλίμα, κάνοντας τον χώρο του βιβλίου πιο προσιτό.
Όταν στην Ελλάδα έκαναν το μπαμ τα αστυνομικά του Βορρά, ο Nesbo και άλλοι συγγραφείς δηλαδή με εξώφυλλα ματωμένα χιόνια, τα μέλη στις ομάδες αυτές αυξήθηκαν ραγδαία, ειδικά όσον αφορά στο ανδρικό κοινό. Αυτό από μόνο του είναι εξαιρετικά καλοδεχούμενο. Περισσότερος κόσμος που δείχνει την αγάπη του για τα βιβλία είναι λόγος για πάρτι.
Μέχρι που αρχίζεις και βλέπεις σεξιστικά posts από κάποιους άντρες-μέλη. Αυτά χαλαρά συνδέονται με συγγραφείς και βιβλία και –στη γενική διάθεση χιούμορ που επικρατεί καμιά φορά– όχι μόνο δεν διαγράφονται αλλά παίρνουν και θετικές αντιδράσεις από μέρος της ομάδας. Πολλές δεν θέλουν να ασχοληθούν, άλλες φοβούνται μην ακούσουν ότι «δεν έχουν χιούμορ», κάποιες λίγες θέλουν να δείξουν ότι είναι και πολύ υπεράνω και τραβάνε το αστείο ακόμη παραπέρα. Εκεί τα χαλάμε όλα.
Με μαθηματική ακρίβεια ο καλαμπουρτζής θα πει ότι όποια δεν εκτίμησε το αστείο είναι ζηλιάρα, άσχημη και δεν έχει θέση στη βιβλιοομάδα. Αγαπητέ καλαμπουρτζή: να το βράσω αν διάβασες δέκα γυναίκες συγγραφείς πέρυσι ή αν σε ενδιαφέρουν οι πολύπλευροι γυναικείοι χαρακτήρες. Αν θεωρείς ότι η δικιά σου η πλάκα έχει περισσότερη σημασία από το να προσβάλλεις γυναίκες μέσα σε έναν εν πολλοίς γυναικείο χώρο, είσαι ξύλο απελέκητο.
Σε τέτοιες αναρτήσεις πολλοί κράζουν τις admins, αλλά αυτή η προσέγγιση δεν βοηθάει. Οι admins είναι κι αυτές άνθρωποι, με βιβλία να τελειώσουν, φαγητό να μαγειρέψουν και σε πολλές περιπτώσεις παιδιά να διαβάσουν. Δεν μπορούν να αστυνομεύουν τον κάθε Μπάμπη που έμαθε να χρησιμοποιεί τη ζωγραφική των Windows κι έφτιαξε τα πρώτα του memes συνδυάζοντας τις μεγάλες του αγάπες: θρίλερ και βυζιά.
Όταν όμως τα ίδια τα μέλη, άντρες και γυναίκες, αδιαφορούν για αυτή τη συμπεριφορά ή ακόμη χειρότερα την επικροτούν, τότε την πατήσαμε. Θα έχουμε τη λογοτεχνία και τη λογοτεχνική παρέα που μας αξίζει. Τζάμπα το διάβασμα. Δεν γίνεται να κόπτεσαι να παίρνουν τις γυναίκες συγγραφείς στα σοβαρά και να μην σε ενδιαφέρει ο τύπος που λέει τη Läckberg «τεκνατζού». Δεν γίνεται να θες οι άντρες συγγραφείς να φτιάχνουν αληθινές γυναίκες για ηρωίδες όταν ο άλλος στα σχόλια αποκαλεί γυναίκες «ξενέρωτες» κι «υστερικές».
Το συγκεκριμένο θέμα με πονάει πολύ γιατί αγαπώ αυτές τις ομάδες. Πολλά από τα ενδιαφέροντά μου μεγαλώνοντας είχαν αγόρια που ανέλαβαν να ελέγξουν αν είμαι αρκετά άξια για να ασχολούμαι με αυτά: Σου αρέσει το τάδε συγκρότημα; Πες μου γρήγορα τρία άλμπουμ τους. Διαβάζεις εκείνο το είδος κόμικ; Κάνε μια λίστα με τους βασικούς σεναριογράφους. Είδες μπάλα; Γράψε μια έκθεση 1000 λέξεων για το οφσάιντ.
Τώρα πια έχω μάθει να χειρίζομαι αυτές τις διακρίσεις, αλλά μου είναι πολύ σημαντικό να έχω μια γωνιά του internet όπου αισθάνομαι άνετα σαν γυναίκα, χωρίς σεξιστικές επιθέσεις, όπου εμφανίζονται εικόνες με καφέ, γατάκια και ευχές σαν την παρακάτω.
Για να καταλήξουμε: όλα αυτά δεν έχουν να κάνουν με λογοτεχνικά γκρουπ στο facebook. Καλά, όχι μόνο. Έχουν να κάνουν με το ότι οριοθετούμε οι ίδιοι τους χώρους τους οποίους έχουμε ανάγκη. Το ενδιαφέρον μας μπορεί να είναι το ρομαντικό μυθιστόρημα, το black metal, η Marvel ή το τρέξιμο. Όταν επιτρέπουμε στα μέλη της ομάδας μας να προσβάλλουν άλλα μέλη, να τα ξεφτιλίζουν και να τα βγάζουν στην απέξω, χάνουμε το νόημα της ομάδας. Την αίσθηση του ανήκειν.
Όχι, δεν είναι εύκολο, απαιτεί όμως αντίσταση. Υποστήριξη σε αυτούς που αντιδρούν πρώτοι. Δεν μπορείς να αφήσεις την πίκρα που προκαλούν αυτές οι συμπεριφορές να σου κλείνει το στόμα, να σε απομακρύνει από την κάθε σου ομάδα. Τότε χάνουμε όλοι. Είναι διαβολικό, αλλά αυτά τα microaggressions λειτουργούν σαν σπρώξιμο σε μεγάλη συναυλία. Στην αρχή βλέπεις καλά όλη την μπάντα. Μετά τρίβονται λίγο πάνω σου, ενοχλείσαι αλλά κάνεις πιο πέρα. Αργότερα τρως μια καλή αγκωνιά, τραβιέσαι λίγο ακόμη. Σύντομα δεν βλέπεις τίποτα, σου φεύγει κι η διάθεση και φεύγεις. Έτσι μένουν στη συναυλία μόνο αυτοί που το βρίσκουν φυσιολογικό να κοπανάνε από εδώ κι από εκεί. Κι αν αργότερα εμφανιστεί κάποιος σαν εσένα θα τον πατήσουν κάτω όλοι μαζί και θα πουν «εδώ πάντα έτσι κάναμε».
Social Links: