Η «διαχρονικότητα» ενός βιασμού: από τις Αμαζόνες στην Ελένη Τοπαλούδη

Στον απόηχο της εκδίκασης στις 15 Μαΐου της πολύκροτης υπόθεσης Τοπαλούδη, όπου οι δύο νεαροί άνδρες κρίθηκαν δικαίως ένοχοι για τον βιασμό και ανθρωποκτονία της 21χρονης φοιτήτριας Ελένης Τοπαλούδη από το Διδυμότειχο, ανατρέχω ταραγμένη στις λεπτομέρειες της ημέρας του βιασμού της.

Το βράδυ της 27ης Νοεμβρίου 2018 η Ελένη άφησε την τελευταία της πνοή στο εξοχικό σπίτι του ενός εκ των δύο κατηγορουμένων, στους Πεύκους Ρόδου. Το άψυχο σώμα της βρέθηκε την επόμενη μέρα να επιπλέει στην παραλία της «Φώκιας» στους Πεύκους. Στο σώμα έφερε βαρύτατα τραύματα, αποδείξεις ότι πρόκειται αναντίρρητα για εγκληματική ενέργεια. Διαβάζω μουδιασμένη ότι μέχρι τελευταίας πνοής αντιστεκόταν στους βιαστές της. Ακόμα και εξαντλημένη, μαχόταν για τη ζωή της, απειλώντας τους βιαστές της με καταγγελία, εξαγριώνοντάς τους. Το βούλευμα του Πλημμελειοδικών Ρόδου αναφέρει: «Οι κατηγορούμενοι, αποδεχόμενοι πλήρως ο ένας τη συμπεριφορά του άλλου και επιδιώκοντας να εξοντώσουν την παθούσα, κατάφεραν αλλεπάλληλα πλήγματα με γροθιές και σίδερο σιδερώματος στην κεφαλή αυτής, προκαλώντας της έντονη αιμορραγική διήθηση ενώ επιπλέον επιχείρησαν να την θανατώσουν και δια στραγγαλισμού». Παρά τον βαρύτατο τραυματισμό της, η Ελένη ζητούσε να μεταβεί στο νοσοκομείο. Οι δύο νεαροί άντρες τη μετέφεραν με αμάξι ως την βραχώδη παραλία, όπου και την πέταξαν από ύψος 10 μέτρων. Η Ελένη πέθανε από πνιγμό.

Μια τέτοια υπόθεση σε αφήνει έρμαιο των σκέψεων και συναισθημάτων σου. Δεν μπορώ να φανταστώ τι μπορεί να βίωσε η κοπέλα αυτή. Νοητά επαναλαμβάνω την τετριμμένη φράση: «είναι δυνατόν εν έτει 2018 να γίνονται τέτοιες φρικαλεότητες;». Κι όμως είναι δυνατόν. Η πραγματικότητα διαψεύδει καθημερινά, με την υπόθεση βιασμού της Ελένης να αποτελεί μία από τις πλέον ειδεχθείς της τελευταίας δεκαετίας στην Ελλάδα.

Το μυαλό μου ταξιδεύει στο παρελθόν, συνήθεια του επαγγέλματος. Συνειρμικά ταυτίζω την Ελένη με τις Αμαζόνες. Σύγχρονη μαχήτρια η μεν, μυθικές πολεμίστριες οι δε. Το επιπλέον στοιχείο που ενώνει αυτές τις γυναίκες είναι ότι μία από τις πιο γνωστές βασίλισσες των Αμαζόνων, η Αντιόπη, υπέστη βιασμό από τον ήρωα Θησέα.

Οι Αμαζόνες ήταν μια μυθική πολεμοχαρής και σκληροτράχηλη φυλή γυναικών που ζούσε σε περιοχές γύρω από τη Μαύρη Θάλασσα, στα γεωγραφικά όρια του τότε γνωστού αρχαίου ελληνικού κόσμου. Για τους αρχαίους Έλληνες αυτές οι περιοχές ήταν κάτι το μακρινό, το εξωτικό, το βάρβαρο. Οι μύθοι των Οδυσσειών ή των εκστρατειών αντανακλούν τα πραγματικά ταξίδια σε αυτές τις περιοχές και τη γνωριμία με νέους πολιτισμούς.

Πρωταγωνιστές αυτών των εκστρατειών ήταν οι αγαπημένοι ήρωες των αρχαίων Ελλήνων, οι οποίοι έρχονταν αντιμέτωποι με ισάξιους ήρωες της απέναντι πλευράς. Ο Ηρακλής στον 9^ο άθλο του όφειλε να ταξιδέψει ως την Θεμίσκυρα, την πρωτεύουσα του βασιλείου των Αμαζόνων, και να πάρει από την βασίλισσα Ιππολύτη την ζώνη της, δώρο του θεού Άρη και σύμβολο της πρωτοκαθεδρίας της. Τελικά την αποσπά με την βία, είτε σκοτώνοντας την Αμαζόνα ή εξουδετερώνοντάς την.

Σύμφωνα με παραλλαγή του μύθου, ο Θησέας συνόδευσε τον Ηρακλή στην εκστρατεία του στην χώρα των Αμαζόνων, βίασε την Αντιόπη, αδερφή της βασίλισσας Ιππολύτης, και τελικά την άρπαξε και έφερε στην Αθήνα. Αυτή η πράξη του εξόργισε τις γυναίκες, οπότε και εκστράτευσαν ενάντια του Θησέα. Οι μυθικές μάχες μεταξύ Ελλήνων και Αμαζόνων που εκτυλίχθηκαν στην Αττική γη αποτελούν αγαπημένο εικονογραφικό θέμα της αρχαίας ελληνικής τέχνης.

Όταν ο μύθος οπτικοποιείται: ο Θησέας απαγάγει την αμαζόνα Αντιόπη. Μαρμάρινο ανάγλυφο από το ναό του Απόλλωνα Δαφνηφόρου στην Ερέτρια.
http://goo.gl/ZGEHna

Τα παραπάνω αποτελούν ελάχιστα παραδείγματα βίαιης συμπεριφοράς και βιασμού μυθολογικών γυναικών, τις οποίες μόνο αβοήθητες δεν θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κανείς. Οι μυθολογικές αρπαγές γυναικών, δηλαδή απαγωγές που συχνά ακολουθούνταν από βιασμούς και που μπορούσαν να οδηγήσουν σε γάμο, ήταν πολύ συνήθεις. Κάποια ακόμα γνωστά παραδείγματα είναι η αρπαγή της Περσεφόνης από τον θεό Άδη και η αρπαγή της Ευρώπης από τον -μεταμορφωμένο σε ταύρο- Δία. Ο δε Θησέας μετρά σερί αρπαγών γυναικών, πέραν της Αντιόπης: την Ωραία Ελένη και την Αριάδνη, την κόρη του κρητικού βασιλιά Μίνωα, την οποία γνωρίζουμε από το επεισόδιο με τον μίτο της Αριάδνης και τον λαβύρινθο με τον Μινώταυρο.

Αν κάτι μπορούμε να συνάγουμε από την συχνότητα της εμφάνισης του μοτίβου της αρπαγής ή του βιασμού γυναικών στον μύθο είναι ότι ήταν εξίσου συχνή πρακτική και στην πραγματικότητα. Από την άλλη, θα ήταν άδικο να παραβλεφθεί η θρησκευτική και κοινωνικοπολιτική χροιά της σημειολογίας των βιασμών στην αρχαία ελληνική μυθολογία, αλλά δεν είναι επί της παρούσης.

Η αρχαία αθηναϊκή νομοθεσία υποτίθεται ότι προστάτευε τις γυναίκες, άνδρες, παιδιά και δούλους που υφίσταντο σεξουαλική επίθεση. Εάν ο δράστης κρινόταν ένοχος, τιμωρούταν με χρηματική ποινή, ιδιαίτερα υψηλή μάλιστα, αν επρόκειτο για αρπαγή και βιασμό ελεύθερης γυναίκας. Επίσης, ο άνδρας που βίαζε παρθένα κοπέλα, υποχρεούταν να την παντρευτεί, κυρίως όμως γιατί μια βιασμένη γυναίκα θεωρούταν ατιμασμένη για να την παντρευτεί κάποιος άλλος. Εξάλλου, στην αρχαιότητα η γυναίκα ήταν καταστατικά και κατηγορηματικά πιο αδύναμη νοητικά και σωματικά από τον άνδρα, οπότε το να πείσει ή να αναγκάσει ένας άνδρας μία γυναίκα να κάνει σεξ μαζί του νομικά είναι το ίδιο και το αυτό. Με λίγα λόγια, ένας βιασμός μπορεί να μην κρίνεται καν ως τέτοιος, αλλά ως φυσική απόρροια της αδυναμίας της γυναίκας έναντι του άντρα.

Η ύπαρξη, ήδη από το 600 π.Χ., νομοθετικού πλαισίου προστασίας από τον βιασμό περίπου καταδεικνύει την ανάγκη ύπαρξής του. Εκτυλίσσεται μπροστά μας λοιπόν μία ιστορία επιβολής της ανδρικής σεξουαλικότητας με τη βία που μετρά τεκμηριωμένα στον ελλαδικό χώρο τουλάχιστον 2600 χρόνια. Αν όντως τα ανθρώπινα πάθη είναι διαχρονικά και κοινά, τότε πιθανότατα θα υπήρχε σε οποιαδήποτε στιγμή αυτής της ιστορίας κάποιος, σαν τον συνήγορο υπεράσπισης του Ροδίτη κατηγορούμενου, που θα έκρινε ότι δεν θα επρόκειτο για υπόθεση βιασμού, καθώς τα ρούχα δεν αφαιρέθηκαν: «Εγώ βιασμό σε αυτή τη δικογραφία δεν είδα. Βιασμό με στηθόδεσμο δε μπορώ να φανταστώ» αναφέρει ο συνήγορος υπεράσπισης στην αγόρευσή του. Παρόλο που η Ελένη έμεινε μόνο με αυτόν.

Σύμφωνα με τον συνήγορο υπεράσπισης, ο Μανώλης δεν έβλαψε την Ελένη. Τον συνεχάρη που την χάιδεψε και προέτρεψε τον πελάτη του να χαϊδεύει πάντα τις γυναίκες: «Μπράβο Μανώλη αν όντως τη χάιδευες. Μπράβο, πάντα να χαϊδεύεις τις γυναίκες». Ακόμα και χωρίς την θέλησή τους. Όπως την Αντιόπη. Όπως την Περσεφόνη. Όπως την Ευρώπη. Όπως την μητέρα, την φίλη, την αδερφή, την Ελένη Τοπαλούδη.

Η εισαγγελέας Αριστοτελεία Δόγκα προκάλεσε αίσθηση με την πολύωρη αγόρευσή της κατά τη διάρκεια της δίκης στις 13 Μαΐου, καλώντας ουσιαστικά να επικρατήσει η δικαιοσύνη. Στις 15 Μαΐου το ελληνικό δικαστικό σύστημα έγραψε ιστορία, καθώς η έδρα επέβαλλε στους Μανώλη Κούκουρα και Αλέξανδρο Λουτσάϊ ισόβια και 15ετή κάθειρξη για βιασμό και ανθρωποκτονία από πρόθεση, αποδεικνύοντας ότι έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει δίκαια, παρά την εντελώς αχρείαστη πολιτική παρέμβαση στην υποτιθέμενη ανεξάρτητη δικαστική εξουσία.

Έχοντας υπόψιν όλα τα παραπάνω, οι δηλώσεις του πρωθυπουργού στο μίνι βίντεο που δημοσιεύτηκε στις 9 Μαΐου για την Ημέρα της Ευρώπης μόνο αντιφατικά συναισθήματα (μου) προκαλούν. Μιλά για μια θεά (;;;;;;) που έχει ενωτικό και προστατευτικό ρόλο, που προάγει την αλληλεγγύη και την κοινωνική δικαιοσύνη, και όλα αυτά μέσα σε «ένα «πράσινο» βιώσιμο περιβάλλον. Για κάθε φράση θα μπορούσε να γραφτεί κι ένα κείμενο/αντίλογος. Θα σταθώ όμως στην κοινωνική δικαιοσύνη και στην ερώτηση που γεννάται μέσα μου: τί θα έλεγε η Ευρώπη, της οποίας η απαγωγή από την πατρίδα της, την Θήβα, από τον ταυρόμορφο Δία, μεταφορά στην Κρήτη και ο βιασμός της επαναπροσεγγίζεται ως ένα «γοητευτικό ταξίδι της προόδου»; Όπως συνηθίζεται να επαναπροσεγγίζονται οι υποθέσεις βιασμών, με την απέκδυση και τον υποβιβασμό της σημασία τους, την ωραιοποίησή τους ή, στην χειρότερη, όταν παρουσιάζονται ως αποτέλεσμα της γυναικείας προκλητικότητας.

Ευελπιστώ -μάλλον ουτοπικά- να μην ξαναχρειαστεί μάνα να ουρλιάξει από οδύνη στις αίθουσες δικαστηρίων για το βιασμένο και δολοφονημένο της παιδί. Όπως και ευελπιστώ αυτή η υπόθεση να δώσει ώθηση σε κάθε «Ελένη» εκεί έξω, που έχει υπομείνει σωματικό, συναισθηματικό και ψυχολογικό βιασμό, να βρει το θάρρος και την δύναμη να μιλήσει.