Ο ερχομός του νέου χρόνου σηματοδοτήθηκε με εκκωφαντικό τρόπο από τα χθεσινά γεγονότα στο Καπιτώλιο στη Γουάσινγκτον. Η 6η Ιανουαρίου θα ανταμώσει την 7η Δεκεμβρίου και την 11η Σεπτεμβρίου στη λέσχη των αποφράδων ημερών της αμερικανικής δημοκρατίας. Η επίθεση στον «ναό της αμερικανικής δημοκρατίας» είχε όλα τα χαρακτηριστικά του ακροδεξιού αντι-συστημισμού. Φανατικοί θρησκόληπτοι, οπαδοί ακροδεξιών θεωριών συνωμοσίας, ρατσιστές ρεβανσιστές νοσταλγοί του νικημένου στον εμφύλιο Νότου, hill-billies, άτομα με περιορισμένο διανοητικό ορίζοντα, φτωχοδιάβολοι του Rust Belt στοιχήθηκαν πίσω από τον χειρότερο πρόεδρο των ΗΠΑ στον 20ό αιώνα, έναν νάρκισσο στα όρια της ψύχωσης που δε δίστασε να προκαλέσει συνθήκες εμφυλίου –ή και πραξικοπήματος– αρνούμενος να αποδεχθεί την ήττα του. Θα χρειαστεί πολύς χρόνος και περίσσιο θράσος για να ξανακουνήσουν υποτιμητικά το δάχτυλο οι ΗΠΑ σε θεωρούμενες «μπανανίες».
Τα γεγονότα ήδη δέχονται τις αναπόφευκτες διαμετρικά αντίθετες ερμηνείες. Προσθέτοντας και τη δικιά μου, θα σταθώ λίγο σε κάτι που νομίζω διαφεύγει την προσοχή μας μέχρι στιγμής. Ερωτώμενος από δημοσιογράφο, τραμπιστής εισβολέας στο Καπιτώλιο δικαιολόγησε την πράξη επικαλούμενος το γεγονός πως η ίδια η αμερικανική δημοκρατία πρωτο-θεμελιώθηκε με την επαναστατική βία του πλήθους. Πρόκειται βέβαια για φαντασιακή ταύτιση με τις επαναστατικές πολιτοφυλακές του 1770, για κλασική περίπτωση επινόησης ενός αδιάσπαστου ηρωικού –και μαρτυρικού– ιστορικού παρελθόντος. Αν το δούμε όμως από την αντίθετη, την απορριπτική του εγχειρήματος πλευρά, εύκολα διακρίνουμε μια εξίσου εντυπωσιακή στη διαχρονικότητά της –και εξίσου ιδεοληπτική– σύλληψη του πλήθους ως «όχλου» και «απειλής για τη δημοκρατία». Αυτό που συνέχει με έναν εξαίσια ειρωνικό τρόπο τους αξιωματούχους του Παλαιού Καθεστώτος που γκρεμίστηκε το 1789 με τους ταγούς του Ακραίου Κέντρου σήμερα είναι ακριβώς αυτός ο «τρόμος του πλήθους». Το «πλήθος» είναι πάντοτε κακό, πάντοτε καταστροφικό και, σε κάθε περίπτωση, δεν έχει καμία νομιμοποίηση να αμφισβητεί την ιερότητα και το αλάνθαστο των θεσμών.
Οι ιστορικοί γνωρίζουμε πως το «πλήθος» δεν είναι αναγκαστικά ούτε ληστοσυμμορία ούτε σύναξη αγγέλων. Η «αντι-συστημική βία» του πλήθους στην ιστορία έχει πάντα διακριτή ιστορική πλαισίωση, δε συγκροτεί ένα μεταφυσικό συνεχές εκτός της ροής της ανθρώπινης ιστορίας, επομένως δε νομιμοποιεί γενικευτικούς και συσκοτιστικούς αφορισμούς. Τα χθεσινά επεισόδια είχαν σαφές ακροδεξιό πρόσημο, εντάσσονται σε μια παράδοση που χάρη στην alt-right της σημερινής μετα-δημοκρατικής συνθήκης κερδίζει πολύ κόσμο σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Πέραν τούτων, ας θυμηθούμε ότι, πέρα από τους εξωτικούς ψηφοφόρους του Τραμπ, ένα μεγάλο μέρος της αμερικανικής πολιτικής ελίτ στοιχήθηκε μαζί του, με κορυφαίο τραγικό παράδειγμα το «κόμμα του Αβραάμ Λίνκολν» που έχει μεταλλαχθεί εδώ και χρόνια σε νέα εκδοχή του «Tea Party» (άλλη περίπτωση ακροδεξιάς ιδιοποίησης του αμερικανικού επαναστατικού παρελθόντος).
Το γεγονός ότι σήμερα η «αστική δημοκρατία» αποτελεί μια ελάχιστα πειστική πρόταση οφείλεται πάνω απ’ όλα στην υπονομευτική αυτενέργεια των τωρινών πρωταγωνιστών της, που λειτουργούν ανεξέλεγκτα σε ένα ολοένα και πιο στεγανοποιημένο περιβάλλον από τις «μάζες». Αυτή εκφράστηκε με την υποκατάσταση των πολιτικών σχηματισμών και στελεχών του παρελθόντος με διαχειριστικά στελέχη προσδεμένα σε ομίλους συμφερόντων που αυτούς και μόνον υπηρετούν, απαξιώνοντας και μηδενίζοντας κάθε έννοια ιδεολογικής διαφοροποίησης ως περιττή και επιζήμια, με την ουσιαστική άρνηση κάθε λογοδοσίας ή και δημοκρατικού, κοινωνικού ελέγχου, την απαξίωση της πολιτικής ως δράσης και διαρκούς παρέμβασης, πάνω από όλα με τη βίαιη επιβολή μιας νέας κοσμοαντίληψης που εκφράζει την απόφαση των ελίτ του πρώτου κόσμου να μην επιβαρύνονται πλέον χάριν της ευημερίας των πολλών.
Η επιστροφή σε ιδεολογικές νομιμοποιήσεις αλλά και στις συνθήκες του Παλαιού Καθεστώτος, με την απαξίωση της εργασίας, το γκρέμισμα του κράτους πρόνοιας και την επιστροφή στην πολιτική του Workhouse του 19ου αιώνα, την παλινόρθωση του αυταρχισμού στην άσκηση της εξουσίας, την ποιοτική υποβάθμιση της παρεχόμενης εκπαίδευσης «για τις μάζες», πρέπει και αυτή να «μπει στο κάδρο», μαζί με τους τραμπιστές εισβολείς και τους συνοδοιπόρους τους στον κόσμο.
Ο «τρόμος του πλήθους» εξέφραζε πάνω από όλα την πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική αποστασιοποίηση των ελίτ του Παλαιού Καθεστώτος από τις κοινωνίες τις οποίες εξουσίαζαν δίχως την ελάχιστη νομιμοποίηση. Οι αξιωματούχοι του Παλαιού Καθεστώτος έχουν εκ των υστέρων το ελαφρυντικό της μη πρότερης γνώσης, επειδή η πολιτική χαράσσονταν στο στενό περιβάλλον των ανακτοβουλίων και οι ίδιοι δεν είχαν εκτεθεί ποτέ «στις μάζες». Οι σημερινοί επίγονοί τους δεν μπορούν να εκφράζουν ανερυθρίαστα την ίδια πολιτική μυωπία, ακόμα περισσότερο να την προωθούν ως πειστική ερμηνεία των χθεσινών γεγονότων.
Social Links: