Κι αν ο Θεός ήταν γυναίκα;

Κι αν ο Θεός ήταν γυναίκα; Το 1980, η Judy Chicago αναρωτήθηκε πώς θα μπορούσε να είναι ο σύγχρονος κόσμος μέσα από μια απόλυτα διαφορετική μυθική αντίληψη για την κοσμογονία. Έτσι, προσπάθησε να δημιουργήσει μέσα από το καλλιτεχνικό της έργο, με την ονομασία «Δείπνο», το αισθητικό απείκασμα μιας διαφορετικής αφήγησης. Τότε, μια τέτοια ιδέα θεωρήθηκε ως εξαιρετικά αμφιλεγόμενη. Σχεδόν, αποδοκιμάστηκε ως εκκεντρική. Τρείς διαφορετικές περίοδοι της Ιστορίας, τρεις πλευρές ενός ισοσκελούς τριγώνου και 39 σερβίτσια σε σχήμα αιδοίου σπάνε το φαύλο κύκλο της αφάνειας των γυναικών στην Ιστορία. Το καθένα φέρει το όνομα μιας σημαντικής γυναίκας. Από τη μια πλευρά στην άλλη, η Chicago φιλοτεχνεί το Δάπεδο της Κληρονομίας, 999 χρυσά ονόματα χαράσσονται σε κάθε πλακάκι. Η Chicago προσπαθεί να αποκαταστήσει τη μεγαλύτερη ιστορική αδικία. Γλυπτά, αναπαραστάσεις καθημερινών αντικειμένων τιμούν την οικιακή δημιουργία ως νύξη για τη διαχρονική επικράτηση των ανδρών στις λεγόμενες «καλές τέχνες».

Περίπου 40 χρόνια μετά, ο Dior ράβει τις γυναίκες που θα κυβερνήσουν τον κόσμο. Εφορμώντας από τον κοινωνικό συμβολισμό του ενδύματος, ως προέκταση στο έργο της Chicago, η μόδα συμμετέχει στο διεθνή διάλογο για το φύλο, την ηγεσία, το σώμα και τις καταπιεστικές νόρμες γνέφοντας στον πάντα επίκαιρο χαρακτήρα του αιτήματος. Έχουν προηγηθεί η pop κουλτούρα, ο σουρεαλισμός των millennials, η δίνη των κοινωνικών μέσων. Χιλιάδες μικρά σκουντήματα επαναπροσδιορίζουν τις κυρίαρχες αφηγήσεις. Ο διάλογος για τη θέση των γυναικών στην ηγεσία και κατ’ επέκταση στην Ιστορία, έχει αγκαλιάσει κάθε πτυχή της δημόσιας σφαίρας. Τι είναι αυτό που ακόμα συντηρεί τα στερεότυπα στην πολιτική; Γιατί -αυτή τη στιγμή- μόνο 22 γυναίκες είναι αρχηγοί κυβέρνησης ή αρχηγοί κράτους παγκοσμίως; Γιατί αποτελούν μόνο το 21% των υπουργικών συμβουλίων όλου του πλανήτη; Αλήθεια, είναι τόσο βαθιά εγγεγραμμένες στο συλλογικό φαντασιακό οι αντιλήψεις για το φύλο και για την ηγεσία, ώστε να είναι πλέον δυσδιάκριτη η μετατροπή της κοινωνικής κατασκευής σε φύση;

Θα λέγαμε ότι ιστορία της παγκόσμιας πολιτικής είναι μάλλον μια ιστορία αποκλεισμού. Στην πραγματικότητα μπορούμε να μετρήσουμε τις γυναίκες που κατείχαν την ηγεσία μιας χώρας μόλις σε 40 δευτερόλεπτα. Διαχρονικά, ακόμα και οι μελέτες για την ηγεσία γράφονταν από άνδρες θεωρητικούς, των οποίων οι αναλύσεις αφορούσαν ή, ακριβέστερα, προϋπέθεταν, άνδρες πολιτικούς αρχηγούς, άνδρες βουλευτές κι άνδρες νομοθέτες.

Έτσι το φύλο αποδεικνύεται ένα σύστημα εξουσιαστικών σχέσεων που καθορίζει την άνιση πρόσβαση στις δομές λήψης αποφάσεων και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπίζεται. Ένα από τα πιο αμετακίνητα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες που αναζητούν θέσεις επιρροής είναι η αναντιστοιχία ανάμεσα στις αξίες που παραδοσιακά έχουν συνδεθεί με τις γυναίκες και σε αυτές που παραδοσιακά έχουν συνδεθεί με την ηγεσία. Το αποτέλεσμα είναι η θηλυκότητα και η ηγεσία να μοιάζουν δύο πράγματα ασύμπτωτα. Η θηλυκότητα, δηλαδή οι κατασκευασμένες ταυτότητες που υιοθετούν οι γυναίκες μέσω της κοινωνικοποίησης και της εκπαίδευσης τους έχουν δομηθεί στην απόλυτη διαφοροποίηση από την αρρενωπότητα. Τροφοί και φροντιστές γίνονται το αντίπαλο δέος των «φυσικών» ηγετών.

Παραδοσιακά, η εκτελεστική εξουσία, νοείται ως κράμα επιβολής, ιεραρχικής προσήλωσης, προσωποκεντρικής εξουσίας και ικανότητας για άμεση παρέμβαση. Άρα ως «ηγέτης» θεωρείται αυτός που συγκεντρώνει στο πρόσωπό του χαρακτηριστικά, τα οποία οι άνδρες μαθαίνουν να καλλιεργούν από μικρή ηλικία. Κοινωνικοί ρόλοι – προεκτάσεις της ιδιωτικής σφαίρας και αφηγήσεις που παράγουν κουλτούρα κατασκευάζουν τον αιώνιο«Άλλο» της πολιτικής. Ο βασιλιάς, ο πατέρας, το αφεντικό, ο άρχοντας. Έτσι μάθαμε ότι ξεκινά κάθε έπος.

Η ιδέα και μόνο μιας γυναίκας που ηγείται ξενίζει ακόμα. Μέχρι και πριν λίγα χρόνια, οι υποψήφιες πολιτικοί ήταν ελάχιστες. Μετά τις τελευταίες εκλογές, ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας δικαιολογήθηκε για τις λίγες γυναίκες της κυβέρνησής του λέγοντας ότι δεν πολυενδιαφέρονται με την πολιτική. Ακόμα και το κοντινό 2000, οι υποψήφιες προσδιορίζονταν από τα Μέσα βάσει της οικογενειακής τους κατάστασης. Αμφισβητούνταν και καλούνταν να απαντήσουν στο αν μπορούν να συνδυάσουν την πολιτική καριέρα με τις οικογενειακές τους υποχρεώσεις ή αν μπορούν να καταλάβουν την Οικονομία και την Εξωτερική Πολιτική.

Προκατάληψη, σεξισμός και έμφυλη αναπαράσταση από τα Μέσα είναι μερικά μόνο από τα εμπόδια που συναντούν όσες επιδιώκουν να βρίσκονται εκεί όπου λαμβάνονται οι αποφάσεις. Οι περισσότεροι θαύμασαν – κυρίως- το χαμόγελο της Royal όταν κατέβαινε για την Προεδρία της Γαλλίας. Πολλοί αναρωτήθηκαν για το αν η Clinton θα μετέτρεπε τις ΗΠΑ σε «έθνος των γιαγιάδων». Οι αισχρότεροι ρώτησαν την Ardern αν μπορεί να είναι Πρωθυπουργός της Ν. Ζηλανδίας και παράλληλα έγκυος. Μπορεί το φύλο να μην συνεπάγεται κοινωνική πρόοδο ή μετασχηματιστική ηγεσία, μπορεί το έμφυλο να είναι εν μέρει απότοκο του ταξικού προβλήματος και σίγουρα είμαστε πολύ μακριά από μια έμφυλα ουδέτερη διακυβέρνηση. Αλλά ας αναρωτηθούμε: Πόσο εφικτό είναι να αντιμάχεσαι ολόκληρη την καταγεγραμμένη Ιστορία; Πρέπει να ξαναπούμε την Ιστορία από την αρχή; Κι αν ο Θεός ήταν γυναίκα;