Τι σχέση έχει το Big Brother με ένα μουσείο; Πρόκειται για ένα τηλεοπτικό παιχνίδι, ψηφιακή συλλογή «σπάνιων» ανθρωπότυπων με χρονική διάρκεια ή απλά ένα ανοιχτό ανθρώπινο πείραμα σε live streaming που θα φέρει υψηλά διαφημιστικά έσοδα;
Η αναβίωση των reality στην ελληνική τηλεόραση δεν πρέπει να μας ξενίζει. Στην πραγματικότητα θα έλεγε κάποιος πως το είδος (genre) ποτέ δεν πέθανε, καθώς τα στοιχεία της έντονης δραματοποίησης, κάποιοι λεκτικοί του κώδικες και η κατασκευή ενός εαυτού, ενσωματώθηκαν σταδιακά και σε άλλα τηλεοπτικά προϊόντα, ως μία νέα «γραμματική των Μέσων» και σήμερα εντοπίζονται στα social media ως ο βασικός τρόπος έκφρασης.
Ο ηθικός πανικός για τις ομοιότητες με το «1984» θα ήταν το αγαπημένο εργαλείο της «Σχολής της Φρανκφούρτης» για να ασκηθεί κριτική σε προγράμματα σαν το Big Brother του ΣΚΑΙ και τον τρόπο συγκρότησης του ύστερου καπιταλισμού.
Οι φουκωικοί θα βλέπαμε σε μία πρώτη ανάλυση πώς η εξουσία και η επιτήρηση του κοινού στα social media, είναι αυτή που έχει συνθέσει εν τέλει αυτές τις περσόνες και πώς στην πραγματικότητα αποτελούν αντανάκλαση της ίδιας της κοινωνίας και της γλωσσικής παντοδυναμίας.
Οι νεοφιλελεύθερες φωνές και οι οπαδοί της Ayn Rand θα έλεγαν πως το ρευστό περιβάλλον του Big Brother είναι η κατάλληλη συνθήκη για να συγκροτηθεί το άτομο αυτόνομα και να καλλιεργήσει όλες τις δεξιότητες του, οι οποίες θα είναι αυτές που θα το αναδείξουν δικαίως στο νικητή, καθότι η συμπάθεια σε ένα διψασμένο κοινό μπορεί να μεταφραστεί εδώ ως μορφή «αριστείας».
Θα μπορούσε να προκύψει ένα ολόκληρο κείμενο από τον τρόπο που θα διάβαζε η κάθε οπτική το Big Brother και τα reality.
Θα προσπαθήσω να επικεντρώσω το συλλογισμό μου σε κάτι άλλο.
Μήπως βλέπουμε στην πραγματικότητα ένα σύγχρονο ψηφιακό μουσείο που εμπορεύεται τον «εξωτισμό» της διαφορετικότητας;
Η ιδέα του «εξωτικού»
Ο Δυτικός πολιτισμός επένδυσε αρκετά στο παρελθόν, για να αποσπάσει έμψυχα και άψυχα στοιχεία άλλων πολιτισμών, που θεωρούσε «εξωτικά» και να τα εντάξει στο περιβάλλον του.
Ας σκεφτούμε για παράδειγμα το εμπόριο σκλάβων, μία επικερδή επιχείρηση για αρκετούς αιώνες, τα βαλσαμωμένα σπάνια ζώα που προκαλούσαν δέος ακόμα και σήμερα, αλλά και τα «freak shows» με άτομα που ήταν διαφορετικά ή άρρωστα.
Η ανάγκη για το εξωτικό δεν έπαψε ποτέ, αντίθετα άλλαξε η έννοια του «εξωτικού» και ο τρόπος εκδήλωσης της.
Όμως τι είναι «εξωτικό» στην εποχή του Διαδικτύου;
Η μωβ πατάτα από το Περού; Οι πρόσφυγες σε μία βάρκα στη μέση του Αιγαίου; Η αστυνομική βία ενάντια των μαύρων στην Αμερική; Οι ομοφυλόφιλοι; Τα αρχαιολογικά ευρήματα της Κέρου; Τα ύποπτα για τον Covid19, ανατολικά εδέσματα;
Η απάντηση είναι όλα τα παραπάνω, ανεξάρτητα για ποιον αποδέκτη μιλάμε.
Ο εξωτισμός είναι η γοητεία του άγνωστου και του διαφορετικού.
Στην περίπτωση του Big Brother ο εξωτισμός βρίσκεται στο «αληθινοί άνθρωποι».
Η ταυτότητα ως έκθεμα
Οι «αληθινοί άνθρωποι» εκτίθενται καθημερινά στους δέκτες μας ή σε live streaming και όσοι είναι γοητευμένοι από αυτά τα «παράξενα και θαυμάσια» πλάσματα μπορούν να τα παρακολουθήσουν εν δράσει σε ένα σύγχρονο περιβάλλον, χωρίς να κάνουν safari στον έξω κόσμο.
Πρέπει να παραδεχτούμε πως η επιλογή των παιχτών από την παραγωγή, έγινε με δειγματοληψία που θυμίζει κοινωνιολογική έρευνα. Ο κάθε ένας έχει στοιχεία μίας ομάδας που υπάρχει εκεί έξω, στο ευρύτερο σύνολο που ονομάζεται «κοινωνία» ή τουλάχιστον αυτό θέλει να πείσει πως έκανε η παραγωγή.
Η ταυτότητα επιπλέον και οι «υποσχόμενες» δυναμικές έκφρασης και μεταβολής της, ήταν στοιχεία της επιλογής.
Από το «λαϊκό ομοφοβικό παιδί με την έντονη σεξουαλικότητα» μέχρι και τη «ξένη σεξοβόμβα» και από τον «αλλόθρησκο μετανάστη» μέχρι τη «ψεκασμένη αγρότισσα» γίνεται παρέλαση στερεοτύπων και ισοπέδωσης.
Η κοινωνική, πολιτική, θρησκευτική και σεξουαλική ταυτότητα γίνεται έκθεμα στα μάτια της νόρμας των νοικοκυραίων που σχολιάζει και νιώθει την παντοδυναμία της πάνω τα ζωντανά υποκείμενα που βρίσκονται στο έλεος της. Ω, γλυκιά η εξουσία!
Άνθρωποι που κυκλοφορούν ανάμεσα μας και είναι τόσο «διαφορετικοί» βρέθηκαν σε ένα σπίτι με την πεποίθηση πως θα πουν την δική τους ιστορία προς τα έξω και θα ακουστούν.
Θα ευαισθητοποιήσουν το κοινό για τους δικούς τους σκοπούς το οποίο θα μεταφραστεί σε χρηματικό έπαθλο. Το bullying, η ισότητα των φύλων, το δικαίωμα στην εμφάνιση, ο σεξισμός, οι θεωρίες συνωμοσίας, ο ρατσισμός, η τρανσφοβία και πολλά άλλα «παράξενα», «αλλότρια» και «ανώμαλα» πράγματα είναι συνθήκες του κοινωνικού αντιδραστηρίου που λέγεται reality.
Το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι αν το «διαφορετικό», πρέπει να λογίζεται ως τέτοιο και συνάμα «εξωτικό» σήμερα ή αν πρέπει η ελληνική τηλεόραση να καταλάβει πως το «shock value» στο οποίο επενδύει δεν είναι κάτι άλλο από ξαναζεσταμένη trash TV η οποία συγκινεί μονάχα μνησίκακους ανθρώπους;
Από το «εξωτικό» στο «τοξικό»
Η αρχική ιδέα της έκθεσης «εξωτικών» ταυτοτήτων φαίνεται πως ήταν μονάχα το concept για το trailer της εκπομπής και η δικαιολόγηση των παιχτών.
Αυτό που λαμβάνει το κοινό στην πράξη είναι μία χωματερή που συγκεντρώνει τα χειρότερα στοιχεία και τα εκθέτει χωρίς καν εισιτήριο στην prime time ζώνη.
Σεξισμός, κουλτούρα του βιασμού, ομοφοβία, ρατσισμός, κοινωνική απόκλιση, γενικεύσεις, συγκρούσεις, υποκρισία, ξεκατινιάσματα, θαψίματα και πολλά άλλα, είναι ανοιχτά προς τον καθένα προβάλλοντας την εικόνα μίας κοινωνίας σε αποσύνθεση.
Η αλήθεια είναι πως πρώτη φορά ακούστηκαν απόψεις σκληρότερες από αυτές του Κώστα Τσόκλη, σχετικά με τον βιασμό στην ελληνική τηλεόραση.
Ο «αυθεντικός ετεροκανονικός αρσενικός χαρακτήρας με την έντονη σεξουαλικότητα που είναι υπέρμαχος της οπλοφορίας και απεχθάνεται τους ομοφυλόφιλους» ήταν ένα βέβηλο έκθεμα του αρχέγονου κυνηγού που πλέον τείνει προς εξαφάνιση.
Εξαφάνιση όχι μόνο γιατί οι «εποχές άλλαξαν», όχι γιατί το κοινό εναντιώθηκε στην τοξική αρρενωπότητα, αλλά γιατί αυτό το «έκθεμα» δεν συμβάλει πλέον στην κερδοφορία.
Το νέο Big Brother είναι ένας εκθεσιακός χώρος τοξικότητας. Ένα installation «στρατευμένης τέχνης» για το μισανθρωπισμό.
Όσο βλέπουμε trash προγράμματα στα οποία επιδιώκεται η ανθρωποφαγία συμβολικά ή πρακτικά, τόσο περισσότερο θα γίνεται η κανονικοποίηση της έμπρακτης βίας και η δικαιολόγηση της και αυτό δεν αποτελεί ηθικό πανικό, αλλά υπενθύμιση πως κάθε πρόγραμμα έχει ιδεολογικές λειτουργίες.
Social Links: