Ολοκληρώθηκε ο πέμπτος κύκλος του «The Walking Dead» και ήρθε η ώρα να ασχοληθούμε σοβαρά με το δεύτερο επίπεδο της τηλεοπτικής σειράς που σαρώνει τα ρεκόρ τηλεθέασης στην καλωδιακή τηλεόραση. Από την εποχή που ο πατριάρχης του zombie-genre George A. Romero άνοιξε το δρόμο με την Νύχτα των Ζωντανών Νεκρών, τα ζόμπι έχουν καταλάβει την ποπ-κουλτούρα. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 μέχρι σήμερα, το είδος έχει υποστεί μεταλλάξεις αλλά σταθερά προσανατολίζεται στις camp ρίζες του και στην κοινωνικοπολιτική κριτική του. Από τις πορείες για τα πολιτικά δικαιώματα και την εναντίωση στον πόλεμο του Βιετνάμ, τη διαβρωτική εισβολή του καταναλωτισμού στις μεταπολεμικές γενιές μέχρι το φάσμα του πυρηνικού πολέμου κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η original τριλογία του Romero χρησιμοποιούσε τα διψασμένα για σάρκα και μυαλά ζόμπι για να κριτικάρει την ισχύουσα κατάσταση της Αμερικής. Άλλωστε, το είδος του τρόμου ήταν ανέκαθεν το πιο πολιτικό από τα κινηματογραφικά είδη και η προβαλλόμενη κατάσταση στις ταινίες αυτές αντανακλούσε την σύγχρονη κοινωνία του δημιουργού. Επομένως η γνώμη του Romero για το τηλεοπτικό φαινόμενο του καιρού μας έχει βαρύνουσα σημασία ειδικά όταν αυτή είναι αρνητική και συμπίπτει λίγο πολύ με όλους όσους δεν μένουν μόνο στην εντυπωσιακή δουλειά του Greg Nicotero στο μακιγιάζ των απέθαντων της σειράς.
«It feels like I don’t have a horse in the race. They asked me to do a couple of episodes of The Walking Dead but I didn’t want to be a part of it. Basically it’s just a soap opera with a zombie occasionally. I always used the zombie as a character for satire or a political criticism and I find that missing in what’s happening now.»
Αυτά και άλλα ενδιαφέροντα είπε ο Romero στη συνέντευξή του. Όμως είναι ακριβώς έτσι; Μπορεί να έχει δίκιο όσον αφορά την έλλειψη σάτιρας και πολιτικής κριτικής που αναδύεται από το σενάριο της σειράς αλλά ο κόσμος του The Walking Dead είναι μια αντανάκλαση των Η.Π.Α. την τελευταία δεκαπενταετία. Ας πιάσουμε όμως το νήμα από την αρχή για την γενιά που παρακολουθεί την σειρά και το πολιτισμικό και πολιτικό περιβάλλον στο οποίο έχει μεγαλώσει και ανατραφεί.
Η γενιά των σημερινών 30άρηδων έχει μεγαλώσει βλέποντας την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους το 2001. Ένα περιστατικό που μετασχημάτισε την αμερικάνικη κοινωνία για πάντα. Ο συλλογικός φόβος επέτρεψε την περιστολή των ελευθεριών για χάρη της εθνικής ασφάλειας. Ο «Πόλεμος κατά της Τρομοκρατίας» τροφοδοτούσε με τηλεοπτικές εικόνες φρίκης, από τα πεδία των μαχών, το αμερικάνικο κοινό. Τα βασανιστήρια και τα «λευκά κελιά» έγιναν πολιτικές της εκτελεστικής εξουσίας για χάρη της προφύλαξης του έθνους από τον εχθρό που τώρα πια δεν ήταν κάπου μακριά αλλά μέσα στην εθνική επικράτεια. Η ηγεμονική δύναμη του πλανήτη έδειξε τα πρώτα σημάδια αδυναμίας της μετά την επικράτηση της στον Ψυχρό Πόλεμο και μπήκε σε αυτό που όρισε ο Αγκάμπεν ως «κατάσταση εξαίρεσης». Μια κατάσταση όπου η ανάγκη, πραγματική ή κατασκευασμένη, έχει μετατρέψει σε κανόνα την εξαίρεση, ρυθμίζοντας ή και απορυθμίζοντας έτσι την καθημερινότητά μας.
Από την άλλη πλευρά, η αλματώδης εξέλιξη της τεχνολογίας μετέτρεψε το home entertainment σε κανόνα. Βιντεοπαιχνίδια, ταινίες, τηλεοπτικές σειρές, animation, comics κατακλύζονται από τα zombies. Κάθε εθνική κινηματογραφική παραγωγή έχει και την δική της ταινία με απέθαντους (βλ. Το Κακό). Η βιομηχανία του θεάματος αποστράγγιξε τους ζωντανούς-νεκρούς. Ας εστιάσουμε όμως στα βιντεοπαιχνίδια λόγω της διαδραστικότητας τους και ειδικότερα στο Resident Evil το οποίο δημιούργησε ένα τεράστιο και επιτυχημένο franchise παιχνιδιών και ταινιών με θέμα τα zombies. To 1996, η Capcom κυκλοφόρησε το Resident Evil, ένα survival-horror παιχνίδι το οποίο έμελλε να αλλάξει το τοπίο του μοντέρνου είδους παιχνιδιών τρόμου-επιβίωσης. Επιτυχημένο τόσο εμπορικά όσο και κριτικά, το δημιούργημα του Shinji Mikami ξεκίνησε το Big Bang της σύγχρονης παράνοιας με τα ζόμπι.
Οι εικόνες των εξαθλιωμένων θυμάτων της αμερικάνικης εισβολής στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν δεν απέχουν αρκετά από την απεικόνιση των ζωντανών-νεκρών στα βιντεοπαιχνίδια της τελευταίας εικοσαετίας. Δεν είναι τυχαίο ότι τα παιχνίδια εμπέδωσης της ανωτερότητας της αμερικάνικης πολεμικής μηχανής όπως το Call of Duty εμπεριέχουν, τα τελευταία χρόνια, bonus εναλλακτικά σενάρια με μετα-αποκαλυπτική ζόμπι θεματολογία. Όποιος έχει ασχοληθεί με το Call of Duty: Black Ops δεν μπορεί να ξεχάσει το εναλλακτικό ψυχροπολεμικό σενάριο όπου ο Κέννεντυ, ο Κάστρο και ο Νίξον αντιμετωπίζουν από κοινού, επίθεση από ζόμπι στο Πεντάγωνο! Ο σκεπτικισμός για το ιδεολογικό, πολιτικό, πολιτισμικό και κοινωνικό φορτίο των βιντεοπαιχνιδιών μετριάζεται από το γεγονός ότι οι πολιτισμικοί πόλεμοι γύρω από σημαντικά γεγονότα της αμερικάνικης ιστορίας όπως ο Πόλεμος του Βιετνάμ, ο οποίος σηματοδότησε το τέλος του «σύντομου αμερικάνικου αιώνα» (1945-1973) κατά τον Fredric Jameson, έλαβαν χώρα σε πεδία της ποπ-κουλτούρας όπως αυτό του Star Trek: Original Series (1966-1969). Σήμερα, η μαζική κουλτούρα διακλαδώνεται σε πολλαπλά μέσα λόγω της ψηφιακής επανάστασης οπότε τα ερεθίσματα είναι περισσότερα.
Ο πέμπτος κύκλος του The Walking Dead ξεφεύγει από την χρυσή μετριότητα της μέχρι τώρα πορείας του show. Τα μοτίβα της απομόνωσης, του εγκλεισμού, του αυταρχισμού, της θολής ισορροπίας ανάμεσα στην ηθικότητα και τον αμοραλισμό των ηρώων όσον αφορά τις αποφάσεις τους για θέματα επιβίωσης όπως και οι θεματικές του κανιβαλισμού, των προβλημάτων των έμφυλων σχέσεων, της αποσάθρωσης της σύγχρονης οικογένειας, της κανονικότητας και της ένταξης στις νέες κοινωνικές συνθήκες, διαπερνούν τη σεναριακή σπονδυλική στήλη της σειράς καθ’ όλη την διάρκεια της.
Το δυστοπικό τοπίο της αμερικάνικης επαρχίας αποστερημένο από τον ανθρώπινο παράγοντα και ξεχειλισμένο από «Περιπατητές» λειτουργεί τριπλά. Ως το μοναδικό χώρο όπου η ομάδα των ηρώων μπορεί να επιζήσει μακριά από τους κινδύνους που ελλοχεύουν μέσα στις πόλεις, δεύτερον, ως εγγραφή της παρακμής των Η.Π.Α. μέσα σ’ ένα αγροτικό περιβάλλον που συμβολοποιείται ως σαθρό, όπως είδαμε και στην χρήση των τοπίων του αμερικάνικου Νότου από τον Pizzolatto στο True Detective ως ετερότητα και τρίτον, ως μια ακούσια επιστροφή σε ένα πριμιτιβιστικό στάδιο του ανθρώπινου πολιτισμού που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το αστικό τοπίο που ενσαρκώνει τον σύγχρονο δυτικό κόσμο.
Σ’ αυτή τη season, η εξέλιξη των χαρακτήρων φαίνεται να έχει αποκτήσει καίρια σεναριακά στηρίγματα ενώ οι υποπλοκές συνθέτουν ένα συμπαγές σύνολο μιας ιστορίας που από το mid-season διάλειμμα της και μετά, έχει κατευθυνθεί σε μονοπάτια φιλοσοφικού στοχασμού πάνω στην επιστροφή των στρατιωτών από τον πόλεμο και της ένταξης τους στην κοινοτική κανονικότητα. Εμφανώς όλα τα μέλη της ομάδας καλούνται να διαχειριστούν μια νέα κατάσταση την οποία συναντούν στην οχυρωμένη Αλεξάνδρεια. Τα σημάδια του Συνδρόμου Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες (PTSD) εμφανίζονται και ο κάθε ήρωας τα αντιμετωπίζει με διαφορετικό τρόπο.
(Το soundtrack του πρόσφατου επεισοδίου)
Η αντίθεση των δύο κόσμων, του κόσμου της επαγρύπνησης και της συνεχής επιβίωσης και του κόσμου της οργανωμένης κοινωνίας όπου οι ήρωες οφείλουν να αναλάβουν ρόλους μέσα σε οργανωμένα και νόμιμα πλαίσια, συμβολίζει το μέτωπο του πολέμου και την επιστροφή στην πατρίδα. Στο χαρακτήρα του Ρικ προσωποποιείται ο τυπικός ανθρωπότυπος βετεράνου που επιστρέφει στην πατρίδα και πρέπει να αφήσει πίσω του την ασχήμια του πολέμου. Αναλαμβάνει το ρόλο του σερίφη που κατείχε και πριν το ξέσπασμα του ιού – άλλωστε μεγάλο ποσοστό βετεράνων δραστηριοποιήθηκαν επαγγελματικά στον τομέα της ασφάλειας μετά το πέρας της θητείας τους – και ορίζεται να διατηρεί την τάξη και να προστατεύει ένα μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων πέραν της οικογένειας του και της ομάδας του με την οποία έχει σφυρηλατήσει δεσμούς εμπιστοσύνης. Εδώ έγκειται και το πρόβλημα. Δεν μπορεί να εμπιστευθεί τους ανθρώπους που δεν έχουν ζήσει τις κακουχίες, τον πόνο και το τραύμα του συνεχούς αγώνα για επιβίωση. Τον τρόμο και την απώλεια αγαπημένων προσώπων. Κλείνεται στον εαυτό του, αναπτύσσει αντικοινωνική συμπεριφορά και θεωρεί ότι μόνο αυτός και οι όμοιοι του πρέπει να διοικούν από δω και πέρα. Μοιάζει με cowboy σε γουέστερν τον οποίο περιμένουμε να δούμε τι χρώμα καπέλο θα φορέσει για να τον κατατάξουμε είτε στους καλούς είτε στους κακούς.
Και οι υπόλοιποι χαρακτήρες αντιμετωπίζουν το PTSD με το δικό τους τρόπο. Η Σάσα θυμίζει τον χαρακτήρα που υποδύθηκε ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο στον Ελαφοκυνηγό του Τσίμινο. Χαμένη ανάμεσα στην απώλεια των αγαπημένων της προσώπων και την διάθεση για εκδίκηση. Ουσιαστικά βρίσκεται στο στάδιο που βρισκόταν η Μισόν πριν συναντήσει την ομάδα. Άλλωστε τα flashbacks της όταν βοηθά την Σάσα το αποδεικνύουν. Η Κάρολ, όντας η ίδια θύμα ενδοοικογενειακής βίας, απαιτεί την ανάληψη δράσης όταν αντιλαμβάνεται την ύπαρξη παρόμοιου περιστατικού. Ο Ντάρυλ, καχύποπτος στην αρχή, δείχνει απροσάρμοστος στην νέα κατάσταση και αναλαμβάνει την στρατολόγηση νέων μελών για την κοινότητα μαζί με τον ομοφυλόφιλο άντρα που στρατολόγησε και τους ίδιους. Η εμφάνιση του γκέι ζευγαριού και του φιλιού τους αλλά και η σύνδεσή τους με τον χαρακτήρα του Ντάρυλ, ήρθε μετά από μια αυξανόμενη παραφιλολογία για την σεξουαλικότητα του πιο αγαπημένου χαρακτήρα της σειράς. Ο Καρλ, ο έφηβος γιος του Ρικ, στερημένος από την παιδικότητα και την αθωότητα του, γνωρίζει μια έφηβη η οποία σαν και αυτόν είχε ζήσει εκτός τειχών πριν καταλήξει στην Αλεξάνδρεια. Η επαναστατικότητα της εφηβείας τους οδηγεί στην διατάραξη της κανονικότητας της κοινότητας και στην κρυφή απόδραση τους στον κανονικό κόσμο. Εκεί η Ένιντ του λέει ότι: « Εμείς ζούμε στον κόσμο τους» εννοώντας ότι ο κόσμος πια ανήκει στους απέθαντους επιβεβαιώνοντας αυτό που είχε πει ο Ρικ σε προηγούμενο επεισόδιο:« We are the walking dead». Έτσι κατοχυρώθηκε η ύπαρξη δύο αντίθετων κόσμων. Αναλογικά, μιας διχασμένης Αμερικής.
Η κοινότητα, ως μικρογραφία της Αμερικής που περιμένει την επιστροφή των ηρώων της, έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας σε σύγχυση. Καχύποπτη και διστακτική, θέλει να εντάξει τους ήρωες της στον κοινωνικό ιστό αλλά παράλληλα είναι έτοιμη να τους αποβάλλει στο πρώτο παραστράτημα τους. Ο κανιβαλισμός θίχτηκε στο πρώτο μέρος του πέμπτου κύκλου με ταξικές διαστάσεις συμβολίζοντας την post-crisis Αμερική και την καταβύθιση σε ένα κοινωνικό δαρβινισμό αλληγορικής ανθρωποφαγίας. Ακόμα, η εκτεταμένη και αποκρουστική βία έκανε την εμφάνιση της ενισχυμένη σε αυτή τη season γεγονός που ήρε θέματα λογοκρισίας αυτών των σκηνών από το κανάλι προβολής.
Η απεικόνιση της δυναμικότητας των μαύρων χαρακτήρων και η ισχνή παρουσία ρατσιστικών αναφορών αντανακλά την συμφωνία για μια post racial Αμερική μετά την προεδρική εκλογή του Ομπάμα η οποία διασαλεύτηκε από τα πρόσφατα γεγονότα στο Ferguson. Η απουσία μιας επιστημονικής εξήγησης για το ξέσπασμα της καταστροφής και η κατάρρευση κάθε ελπίδας ασφαλούς καταφυγίου μακριά από τους «Περιπατητές», επιτείνει το αίσθημα απαισιοδοξίας των ηρώων και την μονιμοποίηση της κατάστασης εξαίρεσης.
Το The Walking Dead λειτουργεί σε μια παράδοξη σχέση με την κληρονομιά του και τις επιρροές του. Την αρνείται παραβλέποντας την ύπαρξη της παραγωγής υλικού σε σχέση με τους απέθαντους αλλά παράλληλα την αγκαλιάζει συνδεόμενο με την πηγή, δηλαδή την δουλειά του Romero, όπου δεν υπάρχει αναφορά στην λέξη ζόμπι. Αναλώνεται στο δράμα και αποβάλλει την campy αισθητική του Ζ nation. Μιας σειράς με άφθονο fun και λιγότερο κοινωνικό προβληματισμό.
Η ανακοίνωση του spin-off Fear The Walking Dead δίνει διαστάσεις δημιουργίας ενός τηλεοπτικού σύμπαντος παρόμοιου με το κινηματογραφικό και τηλεοπτικό σύμπαν της Marvel εγγράφοντας σε ένα μετα-αποκαλυπτικό πλαίσιο την κατάσταση μιας Αμερικής που δείχνει τραυματισμένη και ανήμπορη να σηκώσει το βάρος της ίδια της δύναμής της.
Social Links: