Το κείμενο ΔΕΝ περιέχει σπόιλερς. Όχι ότι έχουν σημασία σε τέτοιου είδους σειρές δηλαδή.
Σε περίπου ένα μήνα, στις 5 Απριλίου 2015 δηλαδή, ξεκινάει η προβολή του δεύτερου μέρους της 7ης σεζόν του Mad Men. Γιατί πρέπει να μας ενδιαφέρει όμως αυτό; Είναι τελικά το Mad Men απλώς μια γυαλισμένη αποτύπωση των 60s ή μια ευκαιρία για να λιγουρεύονται το λούστρο της Αμερικής οι εγχώριοι και διεθνείς φιλελέδες, όπως έχει κατηγορηθεί; Η απάντηση για μένα είναι ξεκάθαρα όχι. Με την ευκαιρία της επανεκκίνησης της σειράς για να φτάσει στο τέλος της, ας της πλέξουμε ένα εγκώμιο ανατέμνοντάς την.
Το Mad Men ξεκίνησε να προβάλλεται τον Ιούλιο του 2007, και αποτελείται από 7 σεζόν των 13 επεισοδίων (εκτός από την τελευταία, που θα έχει 14). Το περιβάλλον είναι οι ΗΠΑ της δεκαετίας του 1960, και πιο συγεκριμένα μια διαφημιστική εταιρία της περίφημης Madison Avenue στη Νέα Υόρκη, η οποία ήδη από τη δεκαετία του 1920 είχε ταυτιστεί με τη διαφημιστική βιομηχανία. Από εκεί προέρχεται και το όνομα της σειράς. Πρωταγωνιστής είναι ο Don Draper, ένα ανώτερο στέλεχος της εταιρίας, ο οποίος εν πολλοίς στην ποπ κουλτούρα έχει ταυτιστεί με το στιλ και το coolness. Όπως σε κάθε γνήσια καλή σειρά, όμως, ο Don είναι απλώς ένα κομμάτι του μεγάλου μωσαϊκού που συνυφαίνουν οι συγγραφείς ώστε να μιλήσουν για πολλά και περίπλοκα ζητήματα.
Δημιουργός της σειράς είναι ο πολύς Matthew Weiner, γνωστός κυρίως ως σεναριογράφος και παραγωγός του μυθικού The Sopranos (θα επιστρέψω στη σύνδεση μεταξύ των δύο σειρών), και ανακηρυγμένος ως ένας από τους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους στον κόσμο το 2011 από το περιοδικό Time. Ο Weiner είχε γράψει ένα σχεδίασμα του σεναρίου για τον πιλότο του Mad Men ήδη από το 2000, αλλά το άφησε στην άκρη για να δουλέψει στο The Sopranos. Επτά χρόνια αργότερα, το AMC συμφώνησε να προβάλει τη σειρά του Weiner ως την πρώτη πρωτότυπή του, θέλοντας να μπει στην αγορά με τα μεγάλα ψάρια. Το ένστικτο των στελεχών του AMC έπιασε τόπο, και έκτοτε γράφηκε ένα από τα λαμπρότερα κεφάλαια στην σύγχρονη τηλεοπτική ιστορία –το οποίο θα λήξει φέτος. Ας κάνουμε όμως ένα βήμα πίσω για να δούμε τη μεγαλύτερη εικόνα (φριχτός αγγλισμός, και ζητώ συγγνώμη γι’ αυτό).
Όπως έχει ξαναγραφτεί πολλάκις, η δεκαετία του 2000 άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για την τηλεόραση, και κυρίως ως προς το ότι απέκτησε υπόληψη ως αξιόλογο μέσο. Αν και οι ρητορείες περί «χρυσής εποχής της τηλεόρασης» δεν ιστορικοποιούν το μέσο, όπως θα ήταν γόνιμο να κάνει κανείς, είναι σίγουρο ότι σειρές όπως το The Sopranos έφεραν στην επιφάνεια το πολυεπίπεδο drama που βασίζεται σε κάποιου είδους αντιήρωα και αγγίζει πολλά θέματα μέσα από τη χρήση των καταστάσεων που βιώνουν οι χαρακτήρες. Στη σημερινή τηλεοπτική μυθολογία, τα ‘00s είναι η δεκαετία των Μεγάλων Σειρών (εκτός από το The Sopranos, σχεδόν αυτόματα αναφέρει κανείς τα υπόλοιπα τρία μέρη της «τετραλογίας» του HBO: Deadwood, The Wire, Six Feet Under). Ακολουθώντας αυτό το πάνθεον, νομίζω ότι το Mad Men δεν είναι απλώς ο επόμενος κρίκος στην αλυσίδα, αλλά είναι η κατεξοχήν Μεγάλη Σειρά του σήμερα.
Δεν θέλω να δώσω μια εντύπωση fin de siècle, καθώς δεν πιστεύω σε «παρακμή» της τηλεόρασης επειδή φαίνεται πως αλλάζει εποχή, και ειδικά εφόσον δεν ξέρουμε τι θα ακολουθήσει το τέλος του Mad Men. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι ο Weiner, ως συμμετέχων και στις δύο Μεγάλες Σειρές που ακολούθησαν η μία την άλλη (το Mad Men ξεκίνησε τη χρονιά που τελείωσε το The Sopranos, δηλαδή το 2007), είναι το πρόσωπο κλειδί σε μια πολύ σημαντική φάση της σύγχρονης ποπ κουλτούρας. Το Mad Men,λοιπόν, είναι ο κληρονόμος του θρόνου της Μεγάλης Σειράς του σήμερα και με κληρονομικά δικαιώματα, αλλά και σε επίπεδο έκτασης και ουσίας. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι και οι δύο σειρές έχουν από 7 σεζόν. Πρόκειται και στις δύο περιπτώσεις για μια saga.
Αν όμως το The Sopranos εισήγαγε το σύγχρονο τηλεοπτικό drama που κινείται γύρω από τον αντιήρωα, το Mad Men πήγε ένα βήμα πιο πέρα. Εφόσον το The Sopranos διαδραματίζεται περίπου στο παρόν του (τέλη δεκαετίας 1990-αρχές 2000), είναι κυρίως μια μελέτη χαρακτήρων και σχέσεων. Μπορεί σε 30 χρόνια να φαίνεται χρήσιμο ως τεκμήριο της εποχής, αλλά προς το παρόν δεν επιχείρησε σε καμία περίπτωση κάτι τόσο φιλόδοξο όσο το Mad Men: εκεί ο Weiner, εκτός από τους χαρακτήρες και τις δυναμικές των σχέσεων, επιχείρησε να αναπαραστήσει και μια ολόκληρη εποχή –και μάλιστα μια από τις πιο μυθοποιημένες.
Ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι επέλεξε να δει την εποχή μέσα από το πρίσμα ενός «γραναζιού του συστήματος», και όχι ενός επαναστατημένου υποκειμένου, όπως συνήθως γίνεται για τα long ‘60s. Ο Don Draper είναι ένας κλασικός μεσοαστός που βουτάει όλο και περισσότερο στην ευημερία, αλλά η ξεδίπλωση της ιστορίας του δεν γίνεται ούτε με υμνητική για το αμερικανικό όνειρο διάθεση, ούτε με μια, παρωχημένη εν πολλοίς, καταγγελία της κοινωνίας της αφθονίας. Χρησιμοποιώντας το γνήσιο συγγραφικό του ταλέντο, ο Weiner καθοδηγεί τους συντελεστές της σειράς σε μια αποτύπωση μιας πραγματικότητας με όλα της τα περίπλοκα και πολυδύναμα στοιχεία. Για παράδειγμα, τα επεισόδια όπου ξετυλίγεται η καθημερινή πραγματικότητα των χαρακτήρων ενώ συμβαίνει κάποιο παγκόσμιας σημασίας γεγονός (λ.χ η κρίση των πυραύλων στην Κούβα) είναι από τα καλύτερα όλης της σειράς, ακριβώς επειδή αφηγούνται το πώς τα γεγονότα ταυτόχρονα επηρεάζουν και δεν επηρεάζουν την πορεία των ηρώων. Η ιστορική πραγματικότητα στο Mad Men σε όλες της τις εκφάνσεις, από τη δολοφονία του Κένεντυ μέχρι το πώς διακοσμούσαν τα σπίτια τους οι άνθρωποι το 1965, είναι ένα πλέγμα που αγκαλιάζει τα πάντα και τους πάντες, χωρίς να τους οδηγεί σε μη πιστευτές καταστάσεις ή σε εξιδανικευμένες δραστηριότητες. Με το Mad Men, ο Weiner κατάφερε με ιδιοφυή τρόπο να πιάσει αυτό που συχνά ονομάζεται Zeitgeist, χωρίς αγκυλώσεις και χοντροκομμένες απλουστεύσεις. Δεν πρέπει, άλλωστε, να υποτιμάμε τον ρόλο που παίζουν οι σειρές στην αντίληψή μας για την ιστορική πραγματικότητα: εκατομμύρια τηλεθεατές παγκοσμίως διαμορφώνουν αντίληψη για το πώς ήταν τα 60s σκεπτόμενοι το γραφείο του Don Draper.
Ταυτόχρονα, η επιμονή στην ρεαλιστική αναπαράσταση δεν ζημιώνει καθόλου το δραματουργικό κομμάτι, και αυτός ο συνδυασμός είναι που καθιστά τον Weiner έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους δημιουργούς: οι ήρωες είναι γραμμένοι έτσι ώστε να είναι αντιφατικοί, γεμάτοι διαφορετικές πτυχές και όχι απλά σύμβολα ή στερεοτυπικές μορφές (ο καπιταλιστής, η επαναστάτρια, κ.ο.κ). Γι’ αυτό και ο Don Draper δεν είναι τόσο ένας κλασικός «αντιήρωας» (ο όρος έχει χρησιμοποιηθεί τόσο τα τελευταία χρόνια που έχει χάσει πια τη σημασία του), καθώς η σειρά δεν έρχεται να πει στον αναγνώστη «αυτός είναι κάθαρμα, και γι΄ αυτό σ’ αρέσει να βλέπεις τι κάνει, και μη μου πεις πως δεν ταυτίζεσαι». Πρόκειται για έναν χαρακτήρα που λειτουργεί χωρίς εντυπωσιασμούς (λέγε με Rust Cohle ή Frank Underwood), που διαμορφώνεται με βαρύ γράψιμο και χωρίς εξάρσεις.
Παίρνοντας τα καλύτερα στοιχεία από τις Μεγάλες Σειρές του παρελθόντος, ο Weiner και οι συνεργάτες του δημιούργησαν έναν νέο τρόπο να πραγματεύεται κανείς τόσο τις ανθρώπινες σχέσεις, όσο και το ιστορικό παρελθόν. Το αποτέλεσμα δεν θα μπορούσε να είναι τίποτα λιγότερο από τη Μεγάλη Σειρά των τελευταίων ετών. Χωρίς το βάθος του Tony Soprano και χωρίς την εξωφρενικά προσεκτική αναπαράσταση της Άγριας Δύσης στο Deadwood, το Mad Men δεν θα μπορούσε ποτέ να υπάρξει. Γι’ αυτό, καλύτερα να μην βλέπουμε την αλλαγή και την εξέλιξη ως παρακμή, απλώς επειδή είναι πιο εύκολο να αγκυλωνόμαστε στο εξιδανικευμένο χρυσό παρελθόν. Το Mad Men είναι ένα εξαιρετικό δείγμα του τι μπορεί να προσφέρει η γόνιμη ζύμωση στην ποπ κουλτούρα∙ και όταν κι αυτό τελειώσει, κάτι άλλο θα πάρει τη θέση του, βάζοντάς μας να βρούμε νέα αναλυτικά εργαλεία για να αναδείξουμε την επόμενη φάση της πραγματικά σπουδαίας τηλεοπτικής και όχι μόνο τέχνης, που μπορεί να συνοψιστεί σε λίγα και σημαντικά: να αφηγείται ιστορίες για τις σχέσεις των ανθρώπων με το περιβάλλον τους, και, κυρίως, μεταξύ τους.
Social Links: