Η Έλλη Παπαγγελή, ο Μαρξ και η αριστερή κλειδαρότρυπα

Το επόμενο σήριαλ στα σόσιαλ μύδια μετά τον θάνατο του Παντελίδη και όλα τα σχετικά (γλωσσοφαγίες, drones, Pink Floyd) ήταν η Έλλη Παπαγγελή και οι βαριές σαν ιστορία δηλώσεις της για τον Μαρξ. Ακολουθώντας πιστά το μοντέλο του virality σε κάθε αντίστοιχο θέμα, η περίπτωση αυτή εξελίχθηκε ως εξής: αρχικό άρθρο (συνέντευξη εν προκειμένω), άλλο άρθρο που αποσπά το «ενδιαφέρον κομμάτι» (στην περίπτωσή μας ήταν κυρίως αυτό, από την επιλογή της κεντρικής φωτογραφίας του οποίου ξεκινά και το πρόβλημα), και τέλος διάδοση στην ιντερνετική δημόσια σφαίρα με στάτους, σχόλια και, κυρίως, memes.

Από άποψη δημιουργίας μιντιακών γεγονότων, τη διαφορά κάνει ότι πλέον η ευρεία διάδοση ειδήσεων και σχολίων πάνω σε αυτές τις ειδήσεις γίνεται με memes. Έχω γράψει αρκετές φορές σχετικά το θέμα, στη βάση της χρήσης αυτού του κατεξοχήν ποπ μέσου για τη διατύπωση πολιτικών απόψεων σε μαζική κλίμακα –στην Ελλάδα ειδικά, αυτό πέρασε σε mainstream επίπεδο σχετικά πρόσφατα.

Τα memes σχολιάζουν την επικαιρότητα και, μέσω της φύσης τους που βασίζεται στην εικόνα, επανασυγκροτούν την ίδια αυτή επικαιρότητα κάνοντάς την πιο απτή και κωδικοποιώντας την σε συγκεκριμένα συμπυκνωμένα σημεία. Στην περίπτωση της Παπαγγελή, η δημιουργία τους προήλθε κυρίως από αριστερές πηγές, κουβαλώντας μαζί της ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα: την έντονη σεξιστική χρήση φωτογραφιών της με μαγιό ή εσώρουχα (μοντέλο γαρ, άρα εύκολο να βρεθούν αυτές οι φωτογραφίες).

Τα βασικά επιχειρήματα σχετικά με τον σεξιστικό χαρακτήρα των memes αναλύει εύστοχα αυτό το άρθρο. Εν ολίγοις, η ουσία του ζητήματος είναι ότι επιλέχθηκε από τους δημιουργούς των memes η χρήση των συγκεκριμένων φωτογραφιών για να δομηθεί το αστείο/κριτική, στη λογική της υποτιθέμενης αντίθεσης και αντίφασης μεταξύ αφενός μιας όμορφης γυναίκας που ασχολείται με το μόντελινγκ και αφετέρου της έκφρασης μιας πολιτικής κριτικής.

Με την Παπαγγελή διαφωνώ πολιτικά πολύ, πάρα πολύ. Σε όλα. Με δηλώσεις της άλλωστε έχει απασχολήσει και παλιότερα τη δημόσια σφαίρα, με χαρακτηριστικές περιπτώσεις την άρνηση των νεκρών του Πολυτεχνείου και την υπεράσπιση του ρατσιστή υπαλλήλου του ΗΣΑΠ. Παράλληλα, η ίδια προωθεί συστηματικά μια ακροδεξιά ατζέντα με λαϊφστάιλ μανδύα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα χαλαρές φωτογραφίες στο μνημόσυνο των χωροφυλάκων στο στρατόπεδο Μακρυγιάννη.

Ακριβώς όμως επειδή πρόκειται για έναν ιδεολογικό αντίπαλο, είναι ακόμα πιο σημαντικό η κριτική να μην γίνεται με μεθόδους κιτρινισμού. Μετά από την «αποκάλυψη» μπλογκς όπως ο «Ανθελληναράς» σχετικά με φωτογραφίσεις της Παπαγγελή (δεν παραθέτω λινκ προφανώς), αλλά και αντλώντας από υλικό που η ίδια ανεβάζει στο προφίλ της, κάθε φορά που το ίντερνετ θέλει να την κρίνει, προτάσσει ημίγυμνες φωτογραφίες της. Άλλωστε, κάθε φορά που σχεδόν όλα τα ειδησεογραφικά και μη σάιτ ανεβάζουν κάποιο άρθρο για την Παπαγγελή, η κεντρική φωτογραφία είναι της ίδιας με μαγιό –ανεξαρτήτως περιεχομένου του άρθρου. Αλλά το θέμα εδώ δεν είναι η έτσι κι αλλιώς σιχαμερή πρακτική του clickbait.

Τα αντεπιχειρήματα περί σεξισμού τα απαντάει εύστοχα το άρθρο που παραθέτω πιο πάνω, οπότε δεν θα επεκταθώ σε σχετικό σχολιασμό. Αυτό στο οποίο θέλω, όμως, να επιμείνω, είναι ο τρομερός σεξισμός εξ αριστερών με σκοπό πλήγματα στον αντίπαλο. Σε αυτόν τον τομέα, η ευρύτερη αριστερή σφαίρα του ίντερνετ αποδείχθηκε θλιβερή.

Φυσικά, εμφανίστηκαν και αρκετά εύστοχα memes τα οποία κρίνουν τις δηλώσεις πολιτικά και χωρίς να χρησιμοποιούν ημίηγυμνες φωτογραφίες της Παπαγγελή. Αρκετά από αυτά τα memes –και εδώ διαφωνώ εν μέρει με το άρθρο από τα Καμένα Σουτιέν– δεν τα θεωρώ προβληματικά, γιατί η κριτική τους εστιάζει αμιγώς στο πολιτικό της υπόθεσης και όχι στο ότι τα περί Μαρξ ειπώθηκαν από γυναίκα. Στην πραγματικότητα, όμως, το θέμα δεν είναι τόσο οι δημιουργοί των memes αλλά η διάδοσή τους μέσω κοινοποιήσεων. Ένας τεράστιος αριθμός χρηστών επέλεξε τα «ημίγυμνα» memes προς κοινοποίηση, πέφτοντας δυστυχώς στην παγίδα της αριστερής κλειδαρότρυπας.

Η αριστερή εκδοχή της κλειδαρότρυπας συνδέεται κυρίως με το επιχείρημα «αφού αυτές τις φωτογραφίες ανεβάζει, αυτές χρησιμοποιούμε». Στην πραγματικότητα, πίσω από αυτό το σκεπτικό κρύβεται ένας πουριτανισμός που προσομοιάζει επικίνδυνα σε άρθρα τύπου «ΣΟΚ! Δείτε αποκλειστικά φωτογραφίες της Έλλης Παπαγγελή με μπικίνι! (pics)». Οι χρήστες της αριστερής κλειδαρότρυπας επιλέγουν να προτάξουν αυτές τις φωτογραφίες, σκανδαλιζόμενοι που η Παπαγγελή επιλέγει να τις ανεβάζει ξεδιάντροπα ενώ ταυτόχρονα θίγει τον Μαρξ, αλλά ταυτόχρονα απολαμβάνοντάς τις. Αυτό το ζήτημα σχετίζεται άμεσα με τον σεξισμό, γιατί εκκινεί από την παραδοχή πως, όπως είπε μια φίλη, ο μαρξισμός είναι «ξεκάθαρα χωράφι μουσάτων πιποκαπνιστών με τραγιάσκα» –συνεπώς δεν μπορεί να είναι και χωράφι ενός μοντέλου με μπικίνι.

Όλα αυτά δεν σημαίνουν, προφανώς, ότι η Παπαγγελή έχει δίκιο. Αντιθέτως, η δήλωσή της ήταν βλακώδης. Ωστόσο, σημαίνουν ότι η κάθε Παπαγγελή έχει το δικαίωμα να κρίνεται για όσα λέει ανεξαρτήτως του πόσα ρούχα φοράει στις φωτογραφίες που ανεβάζει στο προφίλ της. Το γεγονός ότι η ίδια ίσως επιδιώκει αυτής της μορφής τη δημοσιότητα –άρα η υποτιθέμενη υπεράσπισή της είναι λάθος– είναι αδιάφορο, γιατί αυτό το άρθρο, όπως και άλλα αντίστοιχα, δεν αφορά την Παπαγγελή, αλλά τη στάση της Αριστεράς και το τραγικό έλλειμμά της σε τέτοιου τύπου ζητήματα.

Δεν πρόκειται για κάποιο αόριστο «ηθικό πλεονέκτημα», σύμφωνα με το οποίο η Αριστερά θεωρείται ως εγγενώς αντίθετη με τέτοιες συμπεριφορές. Με άλλα λόγια, δεν έπεσα από τα σύννεφα –ούτε και αρκετοί άλλοι που έκαναν παρόμοια κριτική– με αυτό που έγινε. Είναι γνωστό το έλλειμμα σκέψης με κοινωνική ευαισθησία σε τέτοια ζητήματα για μεγάλα τμήματα κάθε πολιτικού χώρου. Το νέο μέσο πολιτικής κριτικής όμως –τα memes– ανοίγει νέα περιθώρια τέτοιων συμπεριφορών και κάποια στιγμή αυτός ο διάλογος πρέπει να ανοίξει στα σοβαρά στον χώρο της Αριστεράς σε σχέση με τα ψηφιακά μέσα, για να μην καταλήγει κάθε περίσταση κριτικής τέτοιου τύπου σε αποτελέσματα επιπέδου Στέφανου Χίου.

Και για κλείσιμο, ας δούμε μια όχι και τόσο γκρίζα διαφήμιση: Περιστατικά σαν αυτό είναι ο λόγος που στο ΣΚΡΑ-punk ξεκινήσαμε το αφιέρωμα στην έννοια της πολιτικής ορθότητας, ελπίζοντας να συμβάλουμε στο άνοιγμα ενός τέτοιου διαλόγου.