Την Κυριακή που μας πέρασε, το γνωστό βιβλιοπωλείο «Free Thinking Zone» διοργάνωσε με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του Δ. Φύσσα, Η Νιλουφέρ στα χρόνια της κρίσης, «βιωματική» επίσκεψη στη Μακρόνησο, στην οποία οι επισκέπτες, έχοντας καταβάλει το ποσό των 45 ευρώ, θα είχαν τη δυνατότητα, πέρα από την περιήγηση και ξενάγηση στο νησί-τόπο μνήμης και μαρτυρίου, να απολαύσουν ένα γεύμα στα πρότυπα του εβδομαδιαίου μενού που δήθεν σερβιριζόταν στους εξόριστους , από γνωστό bistro restaurant της Κηφισιάς. Παράλληλα, την επόμενη ημέρα το βιβλιοπωλείο, μέσω της σελίδας του στο Facebook, εξέδωσε τις ευχαριστίες του στους παρευρισκόμενους, οι οποίοι είχαν γίνει πλέον κοινωνοί της «μιας και μοναδικής αλήθειας και γνώσης». Όπως ήταν αναμενόμενο, η δυσαρέσκεια αλλά και η κριτική που ασκήθηκε για το παραπάνω ζήτημα στο χώρο των social media ήταν μεγάλη, με αποτέλεσμα το βιβλιοπωλείο αλλά και ο συγγραφέας να δημοσιεύσουν επιστολές τους (αλλά και μια ανύπαρκτη ρήση του Κάφκα) σχετικά με το ζήτημα, περιπλέκοντας ακόμα περισσότερο την ήδη τεταμένη κατάσταση. Ας δούμε όμως τα πράγματα αναλυτικότερα.
Αρχικά, είναι αναγκαίο κάπου εδώ να τονιστεί ότι δεν είναι η πρώτη φορά που διοργανώνεται κάποια εκδήλωση στη Μακρόνησο, καθώς εδώ και πολλά χρόνια διοργανώνονται ετήσια πολιτικά μνημόσυνα των εξόριστων-πολιτικών κρατουμένων· ενώ παράλληλα το 2013 είχε πραγματοποιηθεί και εκδήλωση αφιέρωμα προς τιμήν του Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος ήταν εξόριστος στη Μακρόνησο. Έτσι, είναι αναγκαία κατά κάποιο τρόπο η αποσύνδεση των αντιδράσεων που απορρέουν από τη γενική χρήση του χώρου, αλλά η «de facto» διάκριση και αξιολόγηση ανάλογα με το σκοπό. Έτσι, αυτή η περίπτωση αποτελεί την πρώτη φορά που διοργανώνεται μια εκδήλωση στη Μακρόνησο με άμεσο στόχο το κέρδος, κάτι που προφανώς μπορεί να θεωρηθεί ηθικά επιλήψιμο.
Στη σφαίρα του ηθικά επιλήψιμου αλλά και ιστορικά ανακριβούς –μιας και το ίδιο το βιβλιοπωλείο αναφέρθηκε σε ιστορική αλήθεια– εγγράφεται και η ιδιαίτερα ατυχής επιλογή του στολισμένου με κορδέλες «Μενού Εξορίας», το οποίο όχι μόνο δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα της καθημερινής διαβίωσης που μπορεί να περιγραφεί με όρους εξαθλίωσης, αλλά αποτελούσε και προϊόν προπαγάνδας της Χούντας των Συνταγματαρχών, η οποία μέσω του Παττακού είχε κυκλοφορήσει ένα υποτιθέμενο «Μενού Εξορίας» για τους εξόριστους της Γυάρου το 1967, σύμφωνα με την έρευνα του Ιού της Ελευθεροτυπίας.
Ουσιαστικά, πρόκειται για αυτό που λέμε «πολιτική χρήση της Ιστορίας», καθώς το βιβλιοπωλείο, όπως προκύπτει από τις ανακοινώσεις που εξέδωσε, χρησιμοποιεί μια συγκεκριμένη ρητορική, στο πλαίσιο της κοινής ταυτότητας που μοιράζονται οι παριστάμενοι. Μια ρητορική, η οποία τείνει να «αποφορτίζει» γλωσσικά συνθήκες και γεγονότα –πάντα όμως από την πλευρά του νικητή. Έτσι, στην πραγματικότητα δεν υπήρξε ποτέ ούτε ένοπλος εμφύλιος, στον οποίο εντασσόταν και η Μακρόνησος. Δεν υπήρξε ποτέ ο τόπος εξορίας, βασανιστηρίων και μαρτυρίων χιλιάδων Αριστερών και Κομμουνιστών οι οποίοι βίωσαν τις συνέπειες της ήττας ως αποτέλεσμα μιας πολιτικής διαχείρισης που τους επιβλήθηκε από το επίσημο κράτος. Αντίθετα, υπήρξε ένας διχασμός, κινούμενος στα όρια του υπερφυσικού, που απλά υπήρχε και υπάρχει έμφυτος στο ελληνικό αίμα από την εποχή των πόλεων-κρατών, ο οποίος –με ένα τεράστιο λογικό άλμα– οδηγεί τελικά στην εκλογίκευση και τελικά ίσως και στη δικαιολόγηση της Μακρονήσου.
Στην όλη υποβάθμιση των μετεμφυλιακών συνθηκών τείνει και η ανάδειξη ενός διαφορετικού παρελθόντος της Μακρονήσου, αυτού της χρήσης της ως φυλακή Τούρκων αιχμαλώτων κατά την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων ή και ως λοιμοκαθαρτηρίου αργότερα, κάτι που αναφέρεται στην ανακοίνωση, καθιστώντας την ακόμα ατυχέστερη, καθώς λόγω της δικαιολογημένης φόρτισης, αυτό το διαφορετικό παρελθόν που επιζητείται για τη Μακρόνησο δεν μπορεί ορθώς να νομιμοποιηθεί στη συλλογική μνήμη.
Έχοντας ως δεδομένα τα παραπάνω, το όλο concept της επίσκεψης μπορεί εύκολα να θεωρηθεί κατά μια έννοια ως «ανήθικος τουρισμός» –καθώς πρακτικά πρόκειται για εκδρομή σε ένα χώρο μνήμης με τόσο έντονη συναισθηματική φόρτιση, με τα τραύματα με τα οποία είναι συνδεδεμένος να μην έχουν καταφέρει ακόμα να επουλωθούν. Η συναίνεση, πάνω στην οποία χτίστηκε το μεταπολιτευτικό κράτος, δεν υπήρξε ποτέ αρκετά ισχυρή ώστε να απαλείψει σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα όλες αυτές τις βαθύτατες διαιρετικές τομές που δημιούργησε ο εμφύλιος, οι οποίες αναδύονται στην επιφάνεια ορθώς με τέτοιου είδους εγχειρήματα και τη ρητορική που τα συνοδεύει. Εξάλλου, η όλη οργάνωση, η δομή, η αναγωγή της κριτικής σε φίμωση, οι αναφορές σε ολοκληρωτισμό και γκούλαγκ, μάλλον προσφέρονται για άλλη μια τέτοιου είδους φιέστα μνήμης του νικητή προς τον ηττημένο.
Social Links: