Πολλά επίθετα ταιριάζουν στον Ντόναλντ Τραμπ. Το “γραφικός” είναι ίσως το περιεκτικότερο, το πιο αντιπροσωπευτικό. Ο άνθρωπος-Meme. Η παρουσία, οι δηλώσεις, τα έργα και οι ημέρες του, σε αυτό κατατείνουν. Στο άρθρο- πρόλογο του αφιερώματος της περασμένης Κυριακής, γίνεται ειδική μνεία στον 45ο Πρόεδρο των ΗΠΑ, ως κατ’ εξοχήν παράδειγμα πολιτικού λαϊκιστή και γραφικού και συνεπώς είναι αυτόδηλη η αποτελεσματικότητα αυτών των δυο στην επίτευξη πολιτικών νικών. Αυτό το συνονθύλευμα καρικατουρίστικων χαρακτηριστικών και στοιχείων που λέγεται Ντόναλντ, σήμερα, Δευτέρα, 5/2/2018, είναι ηγέτης το Ελεύθερου Κόσμου εδώ και 453 ημέρες.
Το σημαντικότερο της όλης ιστορίας δεν είναι η εξαγριωτική και χυδαία φαινομενολογία του εν ενεργεία POTUS. Αυτό που συμβαίνει στις ΗΠΑ και κατ’ επέκταση στο πλανήτη, δεν είναι για τον υποφαινόμενο απλώς ένα πυρετώδες κακό όνειρο, αλλά ένας μεθοδευμένος με ακρίβεια εφιάλτης από τον οποίο δεν υπάρχει έξοδος διαφυγής. Και αφού δεν υπάρχει τρόπος να γλυτώσουμε τον εφιάλτη, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε, είναι να τον εξηγήσουμε, ξεκινώντας από 2 διαδεδομένους προεκλογικούς μύθους για τον Τραμπ. Τα κάτωθι δυο είναι τα πιο γνωστά επιχειρήματα υπέρ του από την στιγμή που ξεκίνησε την προεκλογική του εκστρατεία:
-“Λέει τα πράγματα με το όνομά τους” – η ιστοσελίδα Politifact έχει αξιολογήσει ως “καταρχήν ψευδείς” έως και “απολύτως ψευδείς” το 76% των στοιχείων και των δηλώσεών τους σε δημόσιες ομιλίες και στα ντιμπέιτ κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του καμπάνιας.
-“Δεν ανήκει σε πολιτικές συντεχνίες, είναι ανεξάρτητος, επειδή είναι πλούσιος” – το ότι είναι πλούσιος δεν σημαίνει τίποτα, ίσα ίσα μετά την δημοσιοποίηση του “Steele Dossier” από το Buzzfeed στις 11-1-2017(“golden showers”, Ρώσοι χάκερ, αδιανόητο πολιτικό παρασκήνιο και πολλά άλλα), το αντίθετο διαφαίνεται. Με τη διαφορά εννοείται πως οι πολιτικοί του δεσμοί δεν είναι κομματικοί αλλά αλλοδαποί, με τη κυβέρνηση της Ρωσίας να φαίνεται πως έπαιξε κρίσιμο ρόλο στην πλήρη αποσταθεροποίηση της Κλίντον στα μάτια του αμερικανικού εκλογικού σώματος με τις κυβερνοεπιθέσεις στους server του διευθυντή της καμπάνιας της πρώην Υπουργού, John Podesta (19-3-2016) και του Δημοκρατικού Κόμματος (μια διαδικασία διαρροή που διήρκεσε από το 2015 και ανακαλύφθηκε όταν πλέον ήταν αργά, τέλη Απριλίου του 2016), που αποκάλυψαν μυστικά και εμπιστευτικές πληροφορίες του Δημοκρατικού Κόμματος, των μελών και των χρηματοδοτών του. Σημειωτέο δε ότι οι διαρροές μέσω Wikileaks και άλλων site – δορυφόρων γινόταν σε στρατηγικώς επιλεγμένα χρονικά σημεία της προεκλογικής καμπάνιας. Όσον αφορά την πολυδιαφημισμένη “αυτοχρηματοδοτούμενη” προεκλογική του καμπάνια (ότι έβαζε δηλαδή όλα τα έξοδα της προεκλογικής εκστρατείας του από τη δική του τσέπη), ο Τραμπ δεχόταν πάντως δωρεές από ιδιώτες, που με υπολογισμούς που προκύπτουν από το site της προεκλογικής του καμπάνιας, συνιστά περίπου το 30-40 % του ποσού που χρειάστηκε για να εκλεγεί Πρόεδρος.
Το τι λέει ο Τραμπ, δεν είναι δύσκολο να το πληροφορηθεί κανείς. Κάθε σεξιστικό και ρατσιστικό τουίτ του γίνεται βάιραλ σε χρόνο dt. Ωστόσο έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να εξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο λέει αυτά που λέει. Κατά τη γνώμη μου, ο τρόπος που απαντάει στις ερωτήσεις o Τραμπ είναι η απόλυτη έκφραση της γραφικής του περσόνας και πως αυτή η γραφικότητα επικοινωνείται (ή σωστότερα, πλασάρεται) στο εκλογικό σώμα. Πουλάει ατάκες και αφηρημένους βιτριολικούς αφορισμούς, εξυπνακίζει και δεν επιδεικνύει τοις πράγμασι την επιπέδου -κατά δήλωσή του- Ivy League μόρφωσή του (μνημειώδες το “I’m highly educated, I know words, I have the best words”) δεν τοποθετείται επί της ουσίας ποτέ και σε τίποτα -εκτός φυσικά αν έχει να δηλώσει κάτι πλήρως προβοκατόρικο («Αυτό σημαίνει ότι είμαι έξυπνος» –απαντώντας στις κατηγορίες της Κλίντον ότι φοροδιαφεύγει), γελοιωδώς ρατσιστικό (κάποτε είχε αποκαλέσει τη Μις Κόσμος, με καταγωγή από τη Λατινική αγωγή “Μις Καμαριέρα”) ή εξοργιστικά ψευδές («H Χίλαρι (Κλίντον) ξεκίνησε το σκάνδαλο με το πιστοποιητικό γέννησης (του Μπαράκ Ομπάμα). Εγώ έληξα το θέμα.» –ισχυρισμός ότι η Κλίντον ξεκίνησε τις φήμες ότι ο Μπ. Ομπάμα δεν ήταν γηγενής Αμερικανός πολίτης, 16-9-2016)
Ωστόσο ο ίδιος δεν είναι ανόητος. Πώς γίνεται όμως, ενώ πολεμάται και λοιδορείται από τους λίμπεραλ Αμερικανούς και την πλειοψηφία των μεγάλων ΜΜΕ, η συντηρητική, λευκή μερίδα των Αμερικανών να μένει ακλόνητη; Αυτά δεν έχουν να κάνουν με μόρφωση και πολιτικές πεποιθήσεις, είναι κοινός νους. Η ψήφος διαμαρτυρίας ήταν και είναι μια εύκολη διαφυγή, εκτός από εν μέρει αλήθεια. Όμως δεν είναι επαρκείς, γιατί αυτές οι δηλώσεις, οι ισχυρισμοί και οι κατηγορίες, εάν εκφέρονταν από οποιονδήποτε άλλο, άπειρο πολιτικό ή δημόσιο πρόσωπο, το προφίλ τους θα κατακρεουργούνταν αυθωρεί στο δημόσιο λόγο. Ο Τραμπ ωστόσο δεν είναι κανένας ανόητος. Μπορεί να είναι ανίκανος πολιτικός και (όχι αθέλητα) έρμαιο των συμφωνιών με το διάβολο που έχει κάνει (για παράδειγμα, τη Ρωσία, τους alt-right φασιστικούς κύκλους που τον προωθούσαν, των μεγιστάνων της ενέργειας και της φοροδιαφυγής του στενού επαγγελματικού του κύκλου), αλλά δεν γνωρίζω άνθρωπο που να έχει πουλήσει το όνομά του σαν προϊόν τόσο επιθετικά, τόσο καλά για τόσα πολλά χρόνια.
Για να καταλάβουμε το πολιτικό φαινόμενο “Τραμπ” πρέπει να χαρτογραφήσουμε τον Επιχειρηματία και Σελέμπριτι Τραμπ, γιατί αυτές οι πτυχές του τον εξέλεξαν και όχι καθαυτές οι πολιτικές του θέσεις.
Το 1980, εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη τηλεόραση, δίνοντας μια συνέντευξη στον θρυλικό δημοσιογράφο Tom Brokaw, ως νέος και ανερχόμενος επενδυτής στο χώρο των ακινήτων της Νέας Υόρκης. Παρ’ ότι ο επιχειρηματικός αυτός χώρος δεν έλκει τα φώτα της δημοσιότητας (πόσες συνεντεύξεις του Μπάμπη Βωβού έχετε διαβάσει; Πόσες φορές έχετε δει το πρόσωπό του, σε αντίθεση με το όνομά του;), ο ίδιος, χτίζοντας ένα προφίλ γεμάτο επιτυχία (δια των δηλώσεων του), αυτοπεποίθηση (πώς μπορείς να το πουλήσεις, εκτός από την πόζα, στάση, τρόπο ομιλίας;) κατέκτησε το κοινωνικό συνειδός πωλώντας φύκια για μεταξωτές κορδέλες, σε ένα ευρύτατο κοινό, που δεν σκόπευε να αγοράσει, αλλά επιθυμούσε διακαώς να βρεθεί το ίδιο στη θέση του Μεγάλου, Άριστου, Τιτάνα Ντόναλντ.
Η εποχή τον ευνοούσε. Η εποχή που ο λαός αποθέωσε την Γουόλ Στριτ του άγριου καπιταλισμού, της φαινομενικής αδιάκοπης και αξιοκρατικής κοινωνικής κινητικότητας, των golden boys και του Πατριάρχη τους από άποψη ποπ κουλτούρας, του Gordon “Greed is good” Gecko. Σε αυτό το κλίμα της οικονομικής ευφορίας, πριν την ολέθρια κατρακύλα του 2008, ο Τραμπ άνθισε ως μια κινούμενη διαφήμιση του εαυτού του, μια καρικατούρα επιτυχίας, ξεκινώντας στη δημόσια σφαίρα από συνεντεύξεις (όπου εκθείαζε τις επιχειρήσεις του) μέχρι cameos σε δημοφιλείς σειρές και ταινίες (The Nanny, The Fresh Prince of Bel-Air, Home alone II) όπου ο Τραμπ πάντοτε συστηνόταν ως χαρακτήρας με αντιδράσεις τύπου “HOLY SHIT IT’S DONALD TRUMP!!1” και οι αντιδράσεις των πρωταγωνιστών ήταν επαρκείς για να δημιουργήσουν στον θεατή την εντύπωση του ανθρώπου που Ξεπερνά Την (Μεσοαστική) Ζωή. Του κοινωνικού ειδώλου.
Στην εποχή του διαδικτύου και της πληροφορίας που κατακλύζει το κοινό πανταχόθεν και με κατακλυσμιαίους ρυθμούς, είναι εύκολο να ξεχάσει κανείς ότι η τηλεόραση τη δεκαετία του ’90 ήταν μακράν το πιο επιδραστικό μέσο μαζικής ενημέρωσης. Ο Τραμπ το εκμεταλλεύτηκε, μέσα από τους φίλους του στη σόου-μπιζ, το δυναμικό παρουσιαστικό του και την λάμψη που εξέπεμπε, ως ένας εξαιρετικά ταλαντούχος πωλητής που δεν φαινόταν καταρχήν να θέλει να πουλήσει κάτι στον θεατή. Ο τελευταίος, ανυποψίαστος επομένως δεχόταν παθητικά για σειρά ετών την εγχάραξη στου υποσυνείδητου του της εικόνας του Τραμπ ως ενός επιτυχημένου, κουλ με τα δεδομένα της εποχής, μέσα-σε-όλα Άνδρα. Στη συνέχεια, οι κινήσεις του στην σφαίρα της διασκέδασης έγιναν πιο ταιριαστές με την πολιτική και κοινωνική του αισθητική: Επί δεκαετίας ήταν κριτής και παραγωγός των καλλιστείων “Miss USA”, συμμετείχε στη τηλεοπτική εκπομπή -ριάλιτι πάλης “WWE” και στο δικό του φυσικά ριάλιτι, το μακρόβιο The Apprentice, κερδίζοντας επιπλέον δημοφιλία και αναγνωρισιμότητα στις πλατιές μάζες του τηλεοπτικού κοινού/εκλογικού σώματος της Αμερικής. Η παρουσία του, η εμφάνιση και τα συμπαρομαρτούντα τον ακολουθούσαν. «Μεγιστάνας» και «Βασιλιάς» ήταν οι εκφράσεις που του είχαν καρφιτσωθεί στα super που έγραφε το όνομά του στα talk show που εμφανιζόταν.
Ο Τραμπ ήταν η Επιτυχία προσωποποιημένη, η ενσάρκωση της υλικής ευδαιμονίας των 90s. Όλα τα άλλα ήταν fake news. Πηγαίνοντας δυο δεκαετίες μετά, βλέπουμε το διαχρονικά βαθύ κατεστημένο να παρελαύνει σε μια πολιτική φαρσοκωμωδία σαν anti-establishment και να κερδίζει βάσει αυτού.
Γιατί όμως ο Τραμπ έκανε τόσο ντόρο; Ήταν πραγματικά ο μεγιστάνας που έλεγε και τον παρεξηγούμε; Πέραν της οικογενειακής περιουσίας που κληρονόμησε, τα προϊόντα του Τραμπ δεν έτυχαν θετικής αποδοχής από την ελεύθερη αγορά, της οποίας σύμβολο και τοτέμ είναι ο ίδιος, ως ανεξάρτητος επιχειρηματίας, ως μια γραφική καρικατούρα βγαλμένη από παρωδία βιβλίου της Άυν Ραντ.
Η αεροπορική εταιρεία “Τrump Shuttle” έκλεισε μέσα σε 3 χρόνια λόγω χρεωκοπίας, ενώ ήδη εντός μερικών μηνών ζωής είχαν αρχίσει οι οικονομικές δυσκολίες και αναζητούνταν αγοραστής. Η βότκα με την αναμενόμενη επωνυμία “Trump Vodka” ξεκίνησε να κυκλοφορεί το 2005 και έξι έτη μετά σταμάτησε, λόγω έλλειψης επαρκών ποιοτικών εγγυήσεων. Αυτά είναι μόνο λίγα από τα παραδείγματα αποτυχημένων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Τέλος, μέχρι τώρα ο Τραμπ, ως ιδιοκτήτης διαφόρων και ποικίλων επιχειρήσεων έχει εναχθεί στα πολιτικά δικαστήρια 3.500 φορές σχετικά με τις επιχειρήσεις του, με κορυφαίο το “Πανεπιστήμιο Τραμπ” που δεν έδινε καν τίτλους σπουδών και είχε πανάκριβα δίδακτρα. Ο λόγος που έλκυε ωστόσο κοινό για την σύντομη ζωή και αυτής της επιχειρηματικής δραστηριοποίησής του, είναι και το κλειδί για την λύση του Φαινομένου Τραμπ: “Trump is the best”.
Και εδώ ερχόμαστε στην τελική ευθεία της εξαγωγής των συμπερασμάτων για το τι συνέβη στον κόσμο.
Πολύ απλά ο Τραμπ έκανε brand το όνομά του, όπως η Coca-Cola. Η προώθηση αυτής της ιδέας ήταν να κάνει το ίδιο του το όνομα φίρμα, να το συνδέσει με το πρόσωπό του, να καταστήσει τον εαυτό του ως επιχειρηματία, ένα όνομα συνυφασμένο με την επιτυχία, στα στόματα των λαϊκών κοινωνικών στρωμάτων, μέσα από την υπερπροβολή του σε αμφίβολης ποιότητας τηλεοπτικά θεάματα. Ένας λαϊκός μετα-ήρωας, ο οποίος ακροβατεί μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας, ήταν αυτό που όλοι χρειάζονταν: Ο ποπ θεός επί γης. Επιφανειακώς ήταν απολιτίκ για δυόμιση δεκαετίες. Στη πραγματικότητα έχει μεταπηδήσει από το Δημοκρατικό στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα περισσότερες φορές από όσες μπορεί να πιστέψει κανείς, με μια στάση στο Μεταρρυθμιστικό Κόμμα των ΗΠΑ (Reform Party), το 2000, με το οποίο κατήλθε στις προεδρικές εκλογές, για να αποσυρθεί λίγους μήνες αργότερα, λόγω εσωκομματικών προστριβών. Στο μεσοδιάστημα έπαιρνε εμμέσως πολιτική θέση, εκφράζοντας αφηρημένο ενδιαφέρον για κάθοδο στον πολιτικό στίβο, δοκιμάζοντας τα νερά. Ακολουθώντας τη λογική του Πολιτικού Εκκρεμούς, μεταπηδούσε από το Ρεπουμπλικανικό στο Δημοκρατικό κόμμα, πηγαίνοντας πάντα με τη πλευρά της αντιπολίτευσης. Παραμονεύοντας.
Όταν το σύστημα πλέον έφτασε στο αμήν, ο Τραμπ είχε βρει την ευκαιρία που έψαχνε: πατώντας στην λαϊκή απογοήτευση για τη συστημική πολιτική και με μια ακροδεξιά, μη πολιτικώς ορθή ρητορική, μπήκε στη πολιτική σκηνή με ισοπεδωτική φόρα, σαν έτοιμος από καιρό, προκαλώντας πλήρη αποσταθεροποίηση. Υπενθυμίζοντας αυτό που κανείς δεν γνώριζε ότι ήξερε, πόσο πετυχημένος και ανεξάρτητος είναι, νίκησε κατά κράτος τους εσωκομματικούς αντιπάλους του στους προκριματικούς εκλογικούς γύρους. Η νίκη της Χίλαρι στις τελικές εσωκομματικές των Δημοκρατικών ήταν η καλύτερη δυνατή συγκυρία για τον Τραμπ: Ο ανεξάρτητος μεγαλοεπιχειρηματίας που θα διοικούσε τη χώρα όπως την «υπερεπιτυχημένη» αυτοκρατορία του, απέναντι σε μια πολιτικό, γερασμένη, έμπειρη, με πολλά σκάνδαλα στη πλάτη της ήδη (Benghazi, Clinton Foundation κλπ) και πολλά ακόμα να αποκαλύπτονται σε πολύ βολικά, θα έλεγε κάποιος συνομωσιολόγος, για την πολιτική πορεία. Η Κλίντον φυλλορροούσε, ως απομεινάρι του παλαιού κόσμου, ο Τραμπ κέρδιζε έδαφος ως το οργισμένο ποπ είδωλο, υποδυόμενος κατ’ εικόνα και ομοίωση του καπιταλισμού.
Τα υπόλοιπα είναι ιστορία.
Στην εποχή του ύστερου καπιταλισμού και των fake news, τίποτα δεν φαίνεται πραγματικό. Σε αυτό το κλίμα, ο Τραμπ ήταν ο, τι πιο απευκταίο αλλά και ο, τι πιο ταιριαστό. Ένα χρόνο και 3 μήνες μετά οι πολιτικές του δεν περνάνε από τις νομοθετικές διαδικασίες (από Κογκρέσο και Γερουσία), το κόμμα του πάσχει από συσπείρωση, το FBI στενεύει τον κλοιό γύρω από τις επαφές του ίδιου με στελέχη της ρωσικής κυβέρνησης και των συνεργατών του. Το μέλλον θα δείξει τι άλλο θα συμβεί. Αν μπορεί να γίνει μια πρόβλεψη πάντως, δεν θα συμβεί τίποτα. Μόνο χαμένες ευκαιρίες, διπλωματικές προκλήσεις. Ήδη το Υπουργικό Συμβούλιο του Τραμπ έχει αναλάβει ανεπανάληπτες -για το αμερικανικό πολίτευμα- πρωτοβουλίες διαμόρφωσης πολιτικής ατζέντας, ο ίδιος φέρεται να έχει βγει από τις πρώτες βδομάδες στην σύνταξη και οι επιτελείς του να προσπαθούν να συμμαζέψουν ο, τι συμμαζεύεται τέλος πάντων. Το αποκαλυπτικό βιβλίο του Michael Wolff, Fire and Fury, έχει ήδη γίνει ανάρπαστο, άλλοι βιογράφοι του Trump επικυρώνουν το πορτραίτο του Προέδρου ως ένας άνθρωπος βυθισμένος στην άγνοια, στον οποίον όλοι συμπεριφέρονται σαν παιδί και ουδείς περίμενε να νικήσει. Ωστόσο, κανείς δεν είχε υπολογίσει -και a priori ήταν δύσκολο να χωνέψει κανείς- τη δυναμική που έχουν η ποπ κουλτούρα κατ’ αρχήν και τα memes εσχάτως στη πολιτική πραγματικότητα, πράγμα για το οποίο δεν θα κουραστεί ποτέ κανείς να γράφει στο SKRA-Punk.
Social Links: