Ένα ζεστό και αφόρητα βαρετό καλοκαίρι του 2003 σε ένα χωριό έξω από τα Γιάννενα, μετά από δύο ταινίες Άρχοντα των Δαχτυλιδιών και μια 1η γυμνασίου όπου οι έννοιες αρχαία γλώσσα και επική μυθολογία είχαν κάνει τις ελληνικές τους συστάσεις (με αρχαία ελληνικά και Όμηρο), είχα τη φαεινή ιδέα να διαβάσω J.R.R.Tolkien “με τη σωστή σειρά” ξεκινώντας από το Silmarillion. Πριν γραφτεί οτιδήποτε παραπάνω, οφείλω να διευκρινίσω τη βαθιά μου μεροληψία επί του θέματος. Υπάρχουν αυτοί που δεν τους αρέσει ο Tolkien, αυτοί που τους αρέσει ο Tolkien και υπάρχουν και οι Tolkienheads. Οι Tolkienheads είναι μια πολιτισμική κατηγορία που ασπάζεται ασμένως δύο αξιώματα: 1) κανείς δεν είναι ειλικρινής fan του Tolkien, αν δεν έχει διαβάσει το Silmarillion και 2) μετά από αυτό το ανάγνωσμα, μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι ξεκινά ένα νέο σύστημα χρονολόγησης για τους αναγνώστες, περιστρεφόμενο γύρω από το ίδιο το συμβάν: η ζωή προ Silmarillion και η ζωή μετά.
Δεκαπέντε χρόνια μ.S. λοιπόν, ανακοινώθηκε ότι η Amazon θα κάνει τηλεοπτική σειρά, prequel στον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Άλαλα τα χείλη των πιστών. Μήπως έχει έρθει η ώρα να δούμε στη μικρή έστω οθόνη, ιστορίες από το Silmarillion; Μέσα στην περιρρέουσα μανία των στούντιο, ελέω οικονομικής ανασφάλειας, να επενδύουν σε remake, reboot, re-κάτι δοκιμασμένων συνταγών, ξαναπαιγμένων επιτυχιών, το μέλλον δεν διαφαίνεται ευοίωνο. Αυτό δείχνει άλλωστε και το μπαράζ spin-offs που απειλεί την αρτιότητα σχεδόν κάθε σειράς που αγαπήσαμε (ή και όχι). Ας είμαστε ρεαλιστές. Είναι φυσικό να επιδιωχθεί μια σύνδεση με την κινηματογραφική τριλογία του LOTR, για λόγους ασφαλείας. Αν κρίνουμε από το ότι δόθηκαν 200-250 εκατομμύρια δολλάρια μόνο για την αγορά των δικαιωμάτων – χωρίς σενάριο, χωρίς κόστος παραγωγής κ.ό.κ.– προφανώς και η εταιρία θέλει να στραγγίξει και την τελευταία ρανίδα χρυσού που η εποποιία του Tolkien μπορεί να φέρει. Εκπρόσωπος του Tolkien Trust δήλωσε ότι η σειρά θα αφορά σε ανεξερεύνητες ιστορίες βασισμένες στα γραπτά του συγγραφέα. Η ασάφεια και το πολύπαθο επίθετο “βασισμένος”, δεν προοικονομούν ακριβώς κάτι καλό. Με αυτά τα δεδομένα, θα επιχειρηθεί μάλλον η αφήγηση ιστοριών στενά συνδεδεμένων με τα γεγονότα του Άρχοντα των δαχτυλιδιών: αφηγήσεις-αναφορές από τα παραθέματα της τριλογίας (πχ. η ιστορία του νεαρού Aragorn) και συμβάντα που συνοψίζονται μόλις στο τελευταίο κεφάλαιο του Silmarillion με τίτλο ”Τα δαχτυλίδια της Δύναμης και η Τρίτη Εποχή” (πχ.την δημιουργία των 19 δαχτυλιδιών, την άνοδο του Sauron κλπ).
Όμως, δεν έχει περάσει καν αρκετός καιρός ώστε η ιστορία να επαναληφθεί. Η τριλογία του LOTR ολοκληρώθηκε πριν μια δεκαπενταετία και στο μεσοδιάστημα είδαμε και την κινηματογραφική μεταφορά του Hobbit, η οποία από άπληστη διάθεση και φλυαρία απλώθηκε αχρείαστα σε τρεις ταινίες με video-game αισθητική, κουρασμένους Gandalf-Galadriel (εντάξει, ο Elrond ήταν σαν καινούριος, πιο καινούριος κι από την πρώτη τριλογία) και δικαιολογίες που συγκεντρώνονταν γύρω από την υπεράσπιση της υποτιθέμενης παιδικής αισθητικής του βιβλίου, σε αντίθεση με την σοβαρή τριλογία του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Δεν χωρά αμφιβολία ότι κάθε εγχείρημα της κινηματογραφικής ή τηλεοπτικής βιομηχανίας εύλογα έχει ως στόχο να βγάλει με το –πολύ- παραπάνω τα δεδουλευμένα του. Παρ’ όλα αυτά, δεν μπορώ να αποφύγω το συμπέρασμα ότι όταν ετοιμαζόταν η πρώτη τριλογία, ο κύριος διάλογος γινόταν ανάμεσα στα γραπτά του Tolkien και το όραμα του Peter Jackson για αυτά. Και το αποτέλεσμα ήταν αριστούργημα. Όταν όμως η επιτυχία από αναμένεται έως οφείλει να επαναληφθεί, η προσπάθεια νοθεύεται. Είναι λογικό, αλλά η δικαιολογία δεν αναιρεί την μετριότητα του αποτελέσματος. Ο John Rhys Davies σαν αυθεντική gimli-κή προσωπικότητα που είναι, όταν ρωτήθηκε για την σειρά που ετοιμάζεται, υποστήριξε ευθέως ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για μια βελτιωμένη επαναφήγηση. Αυτό που ενδιαφέρει είναι το κέρδος.
Άλλωστε, μέχρι στιγμής δεν έχει αναφερθεί κάποια εμπλοκή του Peter Jackson στο πρότζεκτ. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, γιατί το Hobbit ίσως έφερε και τα σημάδια κορεσμού της σκηνοθετικής ματιάς του Jackson πάνω στο τολκινικό σύμπαν. Ωστόσο, πρέπει να του αποδώσουμε τα εύσημα για την οπτικοποιημένη εκδοχή του σύμπαντος αυτού. Ό, τι γνωρίζουμε ως Μέση Γη είναι αισθητικά φιλτραρισμένο από το σκηνοθετικό του βλέμμα είτε ήταν κοστούμια είτε αρχιτεκτονικές δομές είτε η χρωματική παλέτα στην οθόνη. Μόλις 15 χρόνια μετά, δεν είναι σίγουρο ότι θα θελήσουμε να προσαρμοστούμε σε μια νέα ή ακόμα χειρότερα νέα-ίδια προοπτική. Επίσης, ποιος θα ενσαρκώσει ήρωες απολύτως ταυτισμένους με του ηθοποιούς που τους υποδύθηκαν, όταν η μνήμη του κοινού είναι τόσο πρόσφατη; Δεν είναι καθόλου απλό να βρεθεί ένας άλλος Gandalf, μια άλλη Galadriel, ένας νέος Aragorn. Δεν είναι καθόλου απλό να χρησιμοποιηθούν οι ίδιοι με λίγο CGI και την ευχή των απανταχού fans. Το εγχείρημα είναι αντιφατικό, από τη στιγμή που επιχειρείται επανάληψη μιας αυθεντικότητας: Το καινούριο δημιούργημα καλείται να εξιτάρει τον ορίζοντα προσδοκιών του φανατικού κοινού του πρώτου δημιουργήματος: αν προσπαθήσει πολύ να μοιάζει, θα κατηγορηθεί για μίμηση. Αν προσπαθήσει μια νέα ανάγνωση χρησιμοποιώντας τα ίδια υλικά, τότε η σύγκρουση με τον ορίζοντα προσδοκιών θα είναι βέβαιη – η παραλλαγή του αυθεντικού ισούται με βεβήλωση για τους περισσότερους. Με λίγα λόγια: αν δεν μπορείς να κάνεις το αυθεντικό, κάνε κάτι καινούριο, φυσικά με δεδομένο το δημιουργικό ρίσκο. Πώς αλλιώς;
Έτσι, ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από τη Νέα Ζηλανδία. Το φάντασμα του Silmarillion. Θα βρει η Amazon το θάρρος να αντλήσει ιστορίες από την καρδιά της τολκινικής μυθολογίας;
Ο Tolkien ξεκίνησε να γράφει το Silmarillion το 1914. Σε αυτό βρίσκεται όχι εν σπέρματι, αλλά σε όλη του τη δόξα η όποια αλληγορία ήθελε να χρησιμοποιήσει ο συγγραφέας για τον Μεγάλο Πόλεμο, ένας μεστός, επικός κόσμος φτιαγμένος από σκοτάδι και μερικές σταγόνες φως. Σε επίπεδο μυθολογίας, το παλίμψηστο του Silmarillion, αντλεί από τις λευκές νύχτες της Καρελίας και της Φινλανδίας, όπου γράφτηκε το έπος της Καλεβάλα. Η είσοδος στον κόσμο του δεν γίνεται χωρίς παρασύνθημα, αλλά αποκαλύπτει έναν υπέροχο, μυθικό κόσμο. Οι ιστορίες του βασίζονται δομικά, υφολογικά και ως περιεχόμενο στο έπος και την τραγωδία, χωρίς τις τυπικές ευκολίες του είδους του φανταστικού, που περιλαμβάνει ξόρκια, αφειδή χρήση του μοτίβου του επίλεκτου σωτήρα(chosen one) και περίτεχνα ονόματα που δεν σημαίνουν τίποτα. Το σύμπαν του Tolkien, όπως αναπτύσσεται σε πληρότητα στο Silmarillion, έχει φιλοσοφία, δομή και αλήθεια. Είναι πολύ αμφίβολο αν θα είχε τον ίδιο αντίκτυπο και την αυτή μακροβιότητα ως κορυφαίος συγγραφέας του φανταστικού εάν δεν υπήρχε το Silmarillion.
Σε περίπτωση άρτιας μεταφοράς του στην τηλεοπτική οθόνη, θα έχουμε μια αποτύπωση του τολκινικού σύμπαντος στην πιο άρτια και ωραία του εκδοχή. Αυτό όμως, θα χρειαστεί, παραδόξως, ρεαλισμό και πίστη σε αυτό που έχει να δώσει η ιστορία αφ’ εαυτού της. Οποιαδήποτε προσπάθεια να εξαγάγει κανείς Game of Thrones από το έργο του Tolkien θα οδηγήσει σε άθλιο υβριδισμό. Σκεφτείτε και μόνο η τραγική οιδιπόδεια ιστορία του Turin να αντιμετωπιστεί με την ηδονοβλεπτική ελαφρότητα (*SPOLER ALERT*) του ειδυλλίου Jon Snow-Daenerys Targaeryen. Μη σας ξεγελά το pop (=δημοφιλές) αποτέλεσμα του Άρχοντα των δαχτυλιδιών. Kαμία σχέση δεν έχει με το Παιχνίδι των Θρόνων. Όχι περισσότερη από τη μεσαιωνική ατμόσφαιρα και τo δεύτερο R που έβαλε ο Martin μεταξύ ονόματος κι επιθέτου, για να μοιάσει στον Tolkien. Υπάρχει το pop κατ’ αποτέλεσμα και το pop στην ψυχή. Ας δεχτούμε το αλήστου μνήμης αξίωμα του Gael Garcia Bernal ότι “η pop σκοτώνει την ποίηση”. Το έργο του Tolkien είναι (επική) ποίηση. Ελάσσων-μείζων, συμπέρασμα: Οι ιστορίες του Tolkien, δεν είναι για όλα τα γούστα. Ευτυχώς. Όχι από ελιτισμό, όχι μόνο έστω, αλλά επειδή διατηρούν ειλικρινή την πρόθεσή τους να μην αποτελούν τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από ένα εξαιρετικό επικό αφήγημα.
Θα είναι λοιπόν πολύ δυνατό, πρόσφορο και προσδοκώμενο στοίχημα να προσανατολιστεί η Amazon σε ιστορίες από το Silmarillion και ας ελπίσουμε πως θα το τολμήσει.
Οι σκέψεις μας και οι προσευχές μας στον Jeff Bezos, στην αύξηση της περιουσίας του οποίου, πολλοί έχουμε συμβάλει με τον τρόπο μας. Ας ελπίσουμε ότι θα βρουν το στόχο τους: εκεί που, ως ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου, κυλιέται σαν άλλος Smaug στα (μετα)νεοτερικά του χρυσάφια από χαρτί και πλαστικό, να το αποφασίσει με πάθος και χωρίς φόβο, ότι ήρθε η ώρα για το Silmarillion να βρει το δρόμο του στη μικρή οθόνη.
Namárië.
Social Links: