Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί η δημόσια σφαίρα είναι μαγικός, κυρίως για το πώς συνδέονται μεταξύ τους τα πράγματα με μυριάδες νήματα που καταλήγουν τελικά σε λίγους μεγάλους κόμβους. Εδώ και λίγες μέρες στην ημερήσια διάταξη είναι το πάντα καυτό θέμα «Ισραήλ», που έχει περάσει από διάφορα φίλτρα για να μας πάει στα γνωστά λημέρια: το κράξιμο στη Eurovision ως ένα χαζό πανηγύρι συνδέθηκε με τον λόγο περί της «δικτατορίας της πολιτικής ορθότητας», με τη λογική ότι η φετινή νικήτρια εκφράζει το νέο καθεστώς των ανθρώπων που δεν είναι σαν να έχουν βγει από διαφημίσεις γυμναστηρίων. Ταυτόχρονα, η φετινή νικήτρια βρήκε την ευκαιρία να κάνει τη δική της προπαγάνδα, εκφράζοντας την επιθυμία να γίνει του χρόνου η διοργάνωση στην αμφισβητούμενης κυριαρχίας Ιερουσαλήμ.
Την επόμενη μέρα, μια ακόμα άγρια ισραηλινή σφαγή Παλαιστινίων με αφορμή τα εγκαίνια της αμερικανικής πρεσβείας στην πόλη συνέδεσε τα δύο θέματα. Δεν θέλω να μπω στο ζήτημα του τσουβαλιάσματος όλων των Ισραηλινών λόγω της φριχτής πολιτικής του κράτους τους –τσουβάλιασμα που αγνοεί όσους Ισραηλινούς διαφωνούν με την επίσημη πολιτική της χώρας τους και ενίοτε παίρνει αντισημιτικές αποχρώσεις, ακόμα και από αριστερούς– καθώς αυτά έχουν γραφτεί και θα ξαναγραφτούν πολύ καλύτερα από άλλους. Το ζήτημα που με απασχολεί εδώ είναι το επικίνδυνο εκκρεμές μεταξύ identity politics και εχθρικών ή αντιδραστικών πολιτικών.
Η συζήτηση για τα identity politics είναι πλέον πιο παρούσα από ποτέ, και μπορώ να πω με περηφάνια ότι ήμασταν από τους πρώτους που το έθεσαν σφαιρικά στο ελληνικό ίντερνετ. Ακριβώς λόγω της τεράστιας αναγνώρισης αυτής της ατζέντας, την βλέπουμε πλέον παρούσα παντού, με διάφορες μορφές που εκτείνονται από εκπληκτικές δημιουργίες όπως το Atlanta που προχωρούν τη συζήτηση πραγματικά παραπέρα, μέχρι προϊόντα που καβαλούν το κύμα –ευαισθητοποιώντας, ίσως, και αρκετό κόσμο με κάποιο τρόπο–, όπως το Black Panther της Marvel. Ο δικαιωματισμός, με άλλα λόγια, είναι πια παντού. Αν και πράγματι μπορούν και πρέπει να γίνονται συμμαχίες με ένα φιλελεύθερο ακροατήριο σε ζητήματα δικαιωμάτων (στην ελληνική περίπτωση χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της ταυτότητας φύλου), νομίζω πως πρέπει να δούμε πιο σοβαρά τι γίνεται σε περιπτώσεις όπου αυτή η ατζέντα προωθείται από πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις με τις οποίες η (όποια) Αριστερά έχει κατά τ’ άλλα σαφείς διαφορές.
Η προεκλογική εκστρατεία της Χίλαρυ Κλίντον ήταν ένα καλό παράδειγμα, όπου η απόλυτη έμφαση ΜΟΝΟ στη δικαιωματική ατζέντα εκτόπισε άλλες μεγάλες διαφορές –εκτοπίζοντας ενίοτε εντελώς και την ταξική ανάλυση, προς όφελος του Τραμπ. Αυτό δεν σημαίνει πως το ταξικό είναι διαχωρισμένο ή σημαντικότερο από το δικαιωματικό –άλλωστε θεωρώ πως μια Αριστερά του 21ου αιώνα μπορεί να πορευτεί μόνο αντιμετωπίζοντάς τα ταυτόχρονα και χωρίς δήθεν σειρά προτεραιότητας–, αλλά ότι συχνά η φιλελεύθερη πτέρυγα θέτει τους κανόνες του παιχνιδιού και η Αριστερά ακολουθεί λόγω του μπαμπούλα της «Αντίδρασης», ξεχνώντας ότι η τελευταία κρύβεται συχνά πολύ αποτελεσματικά με τον φιλελεύθερο μανδύα.
Στην περίπτωση της «ισραηλινής επικαιρότητας», έχουμε το παράδειγμα της νικήτριας της Eurovision, η οποία εμπνεύστηκε μεν το τραγούδι της από το εξαιρετικά σημαντικό κίνημα #metoo, αλλά ταυτόχρονα έγινε και διαφημιστής της πολιτικής του Ισραήλ και της θέσης του για κυριαρχία στην Ιερουσαλήμ –η πλήρης αναγνώριση της οποίας θα ήταν καταστροφική για τους Παλαιστινίους. Ένα άλλο παράδειγμα είναι αυτό της Gal Gadot, η οποία ταυτιζόμενη με τον ρόλο της ως Wonder Woman –ως σύμβολο της γυναικείας ενδυνάμωσης δηλαδή– και με υπόβαθρο τη θητεία της στις ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις, τίθεται απροκάλυπτα υπέρ της δολοφονικής πολιτικής του κράτους του Ισραήλ απέναντι στους Παλαιστινίους. Το ίδιο το Ισραήλ, άλλωστε, διαφημίζει τη φροντίδα του για τη διαφορετικότητα, ενώ ταυτόχρονα διαπράττει εγκλήματα που λίγο απέχουν από τη γενοκτονία. Και όλα αυτά, ενώ διαφημίζει την πίστη του στα ανθρώπινα δικαιώματα, τη λέξη κλειδί της εποχής μας. Και το κερασάκι στην τούρτα: στους στίχους του τραγουδιού που νίκησε στη Eurovision αναφέρεται ρητά η Wonder Woman.
Τα identity politics, ο φεμινισμός και όλα τα συναφή είναι μια λαμπρή πολιτική και κοινωνική ατζέντα, από τις πιο σημαντικές (αν και όχι η μόνη, κι αυτό είναι σημαντικό) του καιρού μας. Το γεγονός ότι χρησιμοποιούνται και για αντιδραστικούς ή φριχτούς σκοπούς δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα είναι η ίδια η ατζέντα∙ σημαίνει απλώς ότι πλέον είναι ένα τρέχον νόμισμα. Δεν υπονοώ ότι πρόκειται για κάποια ενορχηστρωμένη συνωμοσία για να πληγεί η υπόθεση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά ότι είναι ένα από τα σύγχρονα εργαλεία για να αντιληφθεί κανείς τον κόσμο –ακόμα κι αν οι πράξεις του είναι αποτρόπαιες. Συνεπώς, δεν μπορούμε απλώς να επαναλαμβάνουμε σαν mantra ότι τα identity politics είναι καλά γιατί είναι ΔΙΚΑ ΜΑΣ. Δεν είναι δικά μας, ακριβώς γιατί κυκλοφορούν στη δημόσια σφαίρα ως τρέχον νόμισμα όλο και περισσότερο.
Σίγουρα είναι καλό να διαχέεται αυτή η ατζέντα σε ποπ επίπεδο, αλλά επειδή έτσι ενίοτε γεννιούνται και τέρατα, ας κοιτάξουμε να προτάξουμε τη δική μας εκδοχή εκεί που πραγματικά μετράει, δίνοντας τους ένα σαφές ριζοσπαστικό πρόσημο. Δεν φτάνει, δηλαδή, να επαναλαμβάνουμε ξανά και ξανά τα ίδια επιχειρήματα υπέρ των identity politics, θεωρώντας ότι αυτό είναι το ξόρκι για να φύγει το Κακό∙ όσο χρήσιμο κι αν είναι αυτό, πρέπει να πάμε την κουβέντα στο επόμενο επίπεδο, προβληματοποιώντας τη χρήση της δικαιωματικής ατζέντας και πολιτικοποιώντας την σύμφωνα με τη δική μας εκδοχή.
Όσο τα identity politics γίνονται όλο και πιο διαδεδομένα, τόσο περισσότερες εκδοχές τους θα ξεπετάγονται από μέρη που δεν είχαμε καν φανταστεί –οι ευαισθητοποιημένοι υπερασπιστές της σφαγής των Παλαιστινίων είναι απλώς το πιο κραυγαλέο. Σίγουρα δεν έχουμε φύγει ακόμα από το σημείο όπου η πολιτική ορθότητα είναι λέξη-trigger, αλλά πλησιάζουμε όλο και περισσότερο στο σημείο που η κάθε μερίδα θα έχει τη δική της πολιτική ορθότητα και τη δική της δικαιωματική ατζέντα, ανάλογα με τα γούστα και τις ανάγκες της –και αυτό δεν μπορεί να το εμποδίσει κανένας «σωστός» ορισμός. Αυτό που μένει λοιπόν, είναι μια σαφής πλαισίωση της αριστερής ισοτιμίας του νομίσματος των identity politics, γιατί, απ’ ό,τι φαίνεται, αυτό θα είναι το πολιτικό χρηματιστήριο της εποχής που ανατέλλει.
Social Links: