Horrorscope: 8 Ανθολογίες για όσους θέλουν τον τρόμο τους σε σφηνάκια

Καλημέρα σας και καλωσορίσατε στο καινούργιο άρθρο του Horrorscope. Σήμερα θα καταπιαστούμε με τον τρόμο που δεν έρχεται σε εκατοντάδες σελίδες αλλά σε μικρές μπουκιές που διαβάζονται σε λίγα λεπτά της ώρας. Ο Edgar Allan Poe υποστήριζε πως μια ιστορία οφείλεται να διαβάζεται από την αρχή μέχρι το τέλος σε μια καθισιά, και όσο και να άλλαξε η λογοτεχνία από τότε, δεν θα πάμε τώρα κόντρα και στον Poe!

 

Θα ξεκινήσω αναφέροντας το σημαντικότατο παράδοξο που κάνει τα διηγήματα τρόμου να ξεχωρίζουν από εκείνα οποιουδήποτε άλλου είδους, κι έπειτα θα σας προτείνω μερικές ανθολογίες στα ελληνικά και στα αγγλικά, ανάλογα με τις ορέξεις και τα υποείδη που σας ενδιαφέρουν. 

Το προαναφερθέν παράδοξο λοιπόν έχει να κάνει με τα δυο θεμελιώδη στοιχεία επιτυχίας του τρόμου, τα οποία όμως λειτουργούν καλύτερα σε διαφορετικές φόρμες το καθένα.  

Για Πρώτο στοιχείο. να πετύχει μια ιστορία, ο αναγνώστης οφείλει να νοιαστεί για τους χαρακτήρες της. Μιλάω φυσικά για τη μοίρα του εκάστοτε χαρακτήρα που αρχικά δεν έχει ιδέα ότι πρωταγωνιστεί σε ιστορία τρόμου, καθώς και για όλους όσους τον περιτριγυρίζουν. Κάτι τέτοιο γίνεται άνετα όταν μιλάμε για μυθιστόρημα. Έχει ο συγγραφέας 300 και 400 και 800 σελίδες αβάντζο για να εμβαθύνει στον δύσμοιρο κακομοίρη, τον κολλητό του, τη γειτόνισσά του, τον ανταγωνιστή κλπ. Θα μάθουμε ενώ η πλοκή εκτυλίσσεται πως αυτός είχε ένα σκυλάκι όταν μεγάλωνε, θα μάθουμε ότι η πεθερά του κολλητού του από το χωριό τον μισούσε, θα μάθουμε ότι η γειτόνισσα στον ελεύθερο χρόνο της λύνει σταυρόλεξα και άλλα τέτοια που δύσκολα χωράνε στις 10-20 σελίδες ενός διηγήματος. Έτσι λοιπόν ο συγγραφέας μας προσφέρει λεπτομέρειες που μας δίνουν λόγους να αποδεχτούμε τους χαρακτήρες ως πιο αληθινούς, και φυσικά να ενδιαφερθούμε για την κατάληξή τους. Εκτός αυτού, τέτοιες πινελιές επιτρέπουν στο δημιουργό να προετοιμάσει το έδαφος για όσα έπονται ώστε να έρχονται οργανικά οι όποιες τρομάρες αργότερα. Όταν θα ακουστεί το κλαψούρισμα και τα γαυγίσματα από την ντουλάπα, όταν στο σταυρόλεξο θα αρχίσουν να εμφανίζονται περίεργα μηνύματα, ή όταν φτάσει από το χωριό συστημένη η δηλητηριασμένη πρασόπιτα, ο αναγνώστης θα έχει το υπόβαθρο να ανησυχήσει παρέα με τους χαρακτήρες.

 

«Ψοφάω για πρασόπιτα! –famous last words» 

 

Το δεύτερο συστατικό επιτυχίας μιας καλής ιστορίας λειτουργεί αντιθετικά με το παραπάνω. Επειδή ακριβώς το διήγημα γράφει «τρόμου» στην ούγια του, ανησυχούμε μεν αλλά και το ψιλο-αποζητούμε ο πρωταγωνιστής να το φάει το κεφάλι του (ή την πρασόπιτα) ειδικά όταν πέφτει σε ηθικές ατασθαλίες (μέινστριμ τρόμος), ή επειδή κάποιον πρέπει να δαγκώσει το ζόμπι (τρόμος δράσης) ή γιατί τελικά το σύμπαν είναι ψυχρό, σκοτεινό, και αδιάφορο(κοσμικός τρόμος). Αν δεν υπάρχουν καθόλου θύματα σε μια ιστορία κι ο κίνδυνος απλά υφέρπει δίχως αληθινό αντίκτυπο στους χαρακτήρες… κάπου η ιστορία χάνει. Μπορείτε να σκεφτείτε μυθιστόρημα τρόμου το οποίο διαβάζετε για ημέρες και κανείς να μην παθαίνει τίποτα, να μην μπαίνει σε κίνδυνο, να μην έχει απώλειες, να μην πεθαίνει; Το σασπένς είναι ένα εξαιρετικά χρήσιμο αλλά και δύσκολο να επιτευχθεί εργαλείο, οπότε όσο καλογραμμένο κι αν είναι το βιβλίο… ε, είναι και λίγο σαν πρασόπιτα χωρίς τυρί.

 Οπότε, ο συγγραφέας τρόμου οφείλει να θέτει σε διαρκή κίνδυνο τους χαρακτήρες του, προσφέροντας τις απαραίτητες τρομάρες στον αναγνώστη, αλλά συγχρόνως να τους διατηρεί σώους και σώφρονες ώστε να συνεχίσει η πλοκή. Γι’ αυτό, διαβάζουμε ατασθαλίες του τύπου «ήταν όλα ένα όνειρο» ή ο χαρακτήρας αρνείται βλακωδώς να πιστέψει αυτό που είδε για αυτό που είναι –κι επειδή ο αναγνώστης ξέρει ότι μιλάμε για τρόμο, χάνει αυτόν τον ‘συγχρονισμό’ που απαιτείται μεταξύ εκείνου και του χαρακτήρα– ή το μεγαλύτερο αμάρτημα για εμένα, συμβαίνει κάτι υπερφυσικό και απαίσιο, φρικάρει ο αναγνώστης, και στην αμέσως επόμενη σκηνή, ο χαρακτήρας λειτουργεί όπως ακριβώς λειτουργούσε και προτού του πεταχτεί ο φρικιαστικός κλόουν, το παιδάκι που κρατάει στη μια μασχάλη τη μπάλα του και στην άλλη το κεφάλι του, η αηδία με τα δεκαεφτά πλοκάμια μέσα από τον καμπινέ, ή όλα εκείνα τα καθημερινά σε αυτές τις ιστορίες. Είναι αρκετό για εμένα να παρατήσω κείμενο, αν συμβεί και καταλάβω ότι δεν υπάρχει κανένας άλλος λόγος γι’ αυτό πέρα από το «εντάξει, έπρεπε να βάλω κάτι τρομαχτικό, αλλά δίχως αντίκτυπο στους χαρακτήρες, έχουμε άλλα σαράντα κεφάλαια μπροστά μας». Δυστυχώς, συμβαίνει πολύ, αλλά είναι κουβέντα για επόμενο άρθρο περί συγγραφικών αμαρτιών (σημειώθηκε για τα προσεχώς).

Συμπληρώνω στα παραπάνω το ότι ο αναγνώστης μυθιστορήματος μπορεί να διαβάζει κρατώντας στο πίσω μέρος του μυαλού ότι ο χαρακτήρας είναι ασφαλής γιατί κάτι απαίσιο πάει να συμβεί μόλις στο τρίτο κεφάλαιο, ενώ στο βιβλίο απομένει άλλο μισό κιλό σελίδες.

Όταν όμως διαβάζεις διήγημα, όλα αυτά εκπαραθυρώνονται. Έχοντας ελάχιστες σελίδες ζωή, ο χαρακτήρας προχωράει χοροπηδώντας σε ναρκοπέδιο, και αν ο συγγραφέας έχει και το επίπεδο, δεν μπορείς να ξέρεις από πού θα του (σου) έρθει. Θα τη βγάλει καθαρή; Θα τον κλάψουμε; Δεν μπορείς να ξέρεις ώσπου η ιστορία να τελειώσει. 

Η λογοτεχνία τρόμου λοιπόν, εκεί που οι χαρακτήρες είναι πιο αναλώσιμοι κι από φαντάρους του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, έχει την ανάγκη να εκπληρώσει και τις δυο προϋποθέσεις. Είναι εύκολο να γίνει; Όχι, βέβαια. Παρόλα αυτά, είναι πιο εύκολο μέσα σε λίγες αράδες να εδραιώσεις ένα χαρακτήρα κι ύστερα να τον βάλεις να περάσει τα μύρια όσα, παρά να ισορροπείς μεταξύ της ανάγκης για τρόμο ανά τακτά χρονικά διαστήματα και των εκατοντάδων σελίδων όπου πρέπει να προχωρήσει η πλοκή.

Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο, η λογοτεχνία τρόμου ήταν καταρχήν και πάνω απ’ όλα, λογοτεχνία διηγημάτων, και οι καλύτεροι συγγραφείς τρόμου παγκοσμίως ασχολούνται κατά κόρον με τα διηγήματα. Όταν παρεισφρέει το υπερφυσικό στοιχείο και κυριολεκτικά μπορούν να συμβούν τα πάντα κι ακόμα παραπέρα, το ταβάνι είναι μονάχα η φαντασία του δημιουργού. Αυτός είναι ο λόγος που οι αναγνώστες τρόμου αγαπούν τα διηγήματα. Η έλλειψη ασφάλειας των ηρώων, η μη-ανάγκη κάποιου ευτυχισμένου τέλους που ειδικά αν έχεις διαβάσει 700 σελίδες, δύσκολα σηκώνει κάτι διαφορετικό, καθώς και οι φευγάτες ιδέες που μπορούν να σε παγώσουν μέχρι το μεδούλι καθώς εμφανίζονται μπροστά σου, τις οποίες ένα μεγαλύτερο κείμενο δεν θα άντεχε να κρατήσει.

Εξαίρεση αποτελεί ο Στήβεν Κινγκ, του οποίου μάλιστα η τεράστια αποδοχή και επιρροή, μετέτρεψε τη λογοτεχνία τρόμου σε λογοτεχνία μυθιστορημάτων. Και είναι πράγματι απίστευτο, αν το αναλογιστείτε, το πώς ένας συγγραφέας κατάφερε και άλλαξε τους κανόνες του παιχνιδιού. Πριν τον Κινγκ, τα μυθιστορήματα τρόμου ήταν πραγματικά ελάχιστα. Πώς ξεπερνούσε ο ίδιος τα παραπάνω προβλήματα που αναφέρθηκαν; Με διάφορους τρόπους. Συνήθως χρησιμοποιώντας άπειρους χαρακτήρες, μιας και η μαεστρία του επέτρεπε να μπορεί να τους διαχειριστεί, οπότε η μαρμάγκα έτρωγε μερικούς και το κτήνος χόρταινε για μερικές σελίδες, ή απλά δεν το ξεπερνούσε ποτέ όμως για τους αναγνώστες τα θετικά του υπερέβαιναν τέτοιων ατασθαλιών, οπότε οι ιστορίες κρίνονταν πετυχημένες.

Πάμε λοιπόν να μιλήσουμε για ανθολογίες διηγημάτων, τις οποίες θα χωρίσω σε θεματικές ανάλογα με τα γούστα του καθενός σας. Παρεμπιπτόντως, δεν αναφέρομαι σε συλλογές, με συλλογές θα ασχοληθούμε σε κάποιο άλλο άρθρο. Για όσους δεν έχουν αναλογιστεί ποτέ τη διαφορά μεταξύ των δυο, στη συλλογή έχουμε την προσωπική δουλειά ενός και μόνο συγγραφέα, συνήθως καμωμένη από τον ίδιο, ενώ στις ανθολογίες κάποιος είναι υπεύθυνος να επιλέξει κείμενα από διαφορετικούς συγγραφείς συνήθως με μια κοινή θεματική.

Λαβκραφτικός τρόμος 

 

 

 

Εφόσον διαβάσατε τα παραπάνω με προσοχή (έχει διαγώνισμα στο τέλος του άρθρου) μπορείτε να καταλάβετε γιατί ο Λάβκραφτ δεν είχε γράψει κάποιο μυθιστόρημα. Όταν οι χαρακτήρες καταλήγουν με Σταλινικά ποσοστά στο τρελοκομείο, στη φυλακή ή στο χώμα και έχουν το μέσο προσδόκιμο ζωής των εφημερόπτερων που πεταρίζουν πάνω από τα ποτάμια, τι βιβλίο να στήσεις; Αυτό που μπορείς να στήσεις όμως είναι αξιοπρεπέστατα διηγήματα, και οι ακόλουθοι του Λάβκραφτ εδώ και δεκαετίες αλλά ιδιαίτερα τα τελευταία είκοσι χρόνια παράγουν άπλετο υλικό για όλους εμάς που γουστάρουμε τον Τρόμο μας σε κοσμικά επίπεδα.

Η αρχική μας πρόταση είναι το Lovecraft’s Monsters της πολυβραβευμένης Ellen Datlow. Όπως ακριβώς υποδηλώνει κι ο τίτλος, η συγκεκριμένη ανθολογία καταπιάνεται με τους ανείπωτους τρόμους που σύρθηκαν μέσα από τις σελίδες του Λάβκραφτ και του υπόλοιπου κύκλου του. Το βιβλίο έχει ιστορίες από τους κορυφαίους μοντέρνους Χοροράδες και οι περισσότεροι έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους. Thomas Ligotti, Laird Barron, John Langan, Caitlin Kiernan, Nick Mamatas, Neil Gaiman και άλλοι πολλοί αμολάνε τα τέρατα του Λάβκραφτ κι όποιον πάρει ο Χάουαρντ. Μπορείτε να το βρείτε σε ηλεκτρονική μορφή ή να το αγοράσετε από την υπηρεσία της επιλογής σας, εγώ προσωπικά το άκουσα σε audiobook μέσα στο αμάξι κάθε πρωί για τη δουλειά, και ήταν ό,τι πρέπει ξύπνημα.
Για όσους θέλετε κάτι στα ελληνικά, θα βρείτε το «Σκιές πάνω από το Ίννσμουθ» σε μια εξαιρετική έκδοση από τις εκδόσεις Jemma Press. Η μπαμπάτσικη αυτή ανθολογία του Stephen Jones έχει ιστορίες εμπνευσμένες από το «Ο Ίσκιος πάνω από το Ιννσμουθ» καθώς και την ίδια την ιστορία του συγγραφέα από το Providence. Ελάτε μια βόλτα από το ΦantastiCon στις 7-8 Οκτωβρίου, σίγουρα θα το βρείτε στον πάγκο του αγαπητού Λευτέρη Σταυριανού.

  

 

Τρόμος με ζόμπι 

 

 

Είτε έχετε βαρεθεί τη ζωή σας με το Walking Dead, είτε ζείτε για το πρώτο και το τελευταίο επεισόδιο της κάθε σεζόν, είτε δεν μπορείτε να περιμένετε την επόμενη σεζόν, το Horrorscope σας έχει τη λύση.
Η ανθολογία The Living Dead του John Joseph Adams «The Living Dead» είναι 500 πυκνογραμμένες σελίδες με ιστορίες μεταξύ άλλων από τους αρχιμάστορες του Σπλάτερ Clive Barker και Poppy Z. Brite, ενώ πατέρας και γιος S.King και Joe Hill προσφέρουν τη δική τους βαριά υπογραφή. Φυσικά, μιλώντας για ζόμπια και ατελείωτο αίμα, είδε φως και μπήκε ένας κάποιος George R. R. Martin δίνοντας κι αυτός τη δική του ιστορία. Όπως είπαμε, μην δεθείτε πολύ με τους χαρακτήρες…
Για όσους δεν τα γουστάρουν τα εγγλέζικα, τον επόμενο μήνα στο ΦanstastiCon αναμένουμε την πρώτη Ελληνική ανθολογία με ιστορίες για Ζόμπι από τις εκδόσεις iWrite. Με το βιβλίο «Ζόμπι στην Ελλάδα» οι φανς των Απέθαντων θα έχουν την ευκαιρία να πάρουν τη Ζομποδόση τους και στα ελληνικά.

 

 

Ιστορίες με φαντάσματα 

Δεν ξέρω αν σας το έχω πει, αλλά τα φαντάσματα είναι το δικό μου αγαπημένο αρχετυπικό πλάσμα στη λογοτεχνία τρόμου.

 

 

Έχω διαβάσει πολλές ανθολογίες με φαντάσματα πια, αλλά νομίζω ότι εύκολα ξεχωρίζω μια. Κι αυτή είναι το The book of Horrors του Stephen Jones. Η συγκεκριμένη ανθολογία είναι από τις πολύ αγαπημένες μου (η αγαπημένη μου περιμένει στην επόμενη κατηγορία), και λατρεύω το πώς την περιγράφει ο ίδιος ο Jones στον πρόλογό του. Τα φαντάσματα σ’ αυτήν εδώ την ανθολογία έχουν δόντια. Πραγματικά, εξαιρετική δουλειά.

 

Για την ελληνική επιλογή μας, θα κάνουμε τη διαφορά και θα φύγουμε από τα δυτικά πρότυπα. Έχουν και οι Ανατολίτες ψυχή άρα προφανώς μπορούν και να στοιχειώσουν. Οι εκδόσεις Ars Nocturna συνεχίζουν να τρέφουν την ελληνική αγορά με ποιοτικό τρόμο και πριν λίγες εβδομάδες κυκλοφόρησαν την ανθολογία «Ιστορίες φαντασμάτων από την Ιαπωνία» της οποίες είχε περισυλλέξει ο Λευκάδιος Χέρν, ο πατέρας της λογοτεχνίας τρόμου στην Ιαπωνία. (Με καταγωγή από τα μέρη μας παρακαλώ, όπως έχουμε αναφέρει ξανά στην πρώτη σεζόν του Horrorscope). Ξέρετε πού θα το βρείτε σίγουρα, σε 20 μέρες στο ΦantastiCon, ζητήστε από τον Κώστα και τη Μαρία κάτι εναλλακτικό με άρωμα Άπω Ανατολής.

 

 

Τρόμος-τρόμος. 

Κι όταν λέμε τρόμος-τρόμος, εννοούμε χωρίς υποείδη και φιοριτούρες. Θέλουμε να μας κόψεις το αίμα, κύριε εκδότη, δεν μας νοιάζει το περιτύλιγμα, τι έχεις να μας προσφέρεις; Εδώ λοιπόν σας προτείνω τη δική μου αγαπημένη ανθολογία τρόμου ανεξαρτήτως είδους, και αυτή είναι το «999: 29 original tales of Horror and Suspense». Η ανθολογία κυκλοφόρησε στην αυγή του 2000, και οι ιστορίες που συνέλεξε ο τεράστιος Al Sarrantonio της Horror Writers Association δεν είχαν εμφανιστεί πουθενά αλλού πριν. Εδώ σήκωσε το τηλέφωνο και πήρε κατά σειρά μια τριανταριά συγγραφείς και τους ζήτησε να του στείλουν ό,τι καλύτερο είχαν στο συρτάρι τους. Ευτυχώς για εμάς, το έκαναν. Θα βρείτε στις 700 σελίδες του ιστορίες από συγγραφείς όπως οι Thomas Ligotti, Ramsey Campbell, Stephen King, Edward lee (οι γυναίκες με τα μαύρα), William Peter Blatty (εξορκιστής), Joyce Carol Oates, Tom Picirilli και πολλούς ακόμα. Είναι αρκετά παλιό και η έκδοση του e-book του πρέπει να είναι πολύ φθηνή. Must read δουλειά πραγματικά που βραβεύτηκε και με το Bram Stoker award και με το World Fantasy award της χρονιάς του.

 

 

Ύστερα από αυτό το αριστούργημα, τι έχει να μας προσφέρει η ελληνική αγορά; Θα βάλουμε τα μεγάλα μέσα τώρα και θα πάμε επίσης πίσω, στις καλές εποχές των εκδόσεων Οξύ και θα σας προτείνουμε το «Οι στάχτες της ψυχής μας» με 17 εφιαλτικές ιστορίες που θα λατρέψετε. Κι εδώ το cast είναι πραγματικά βαρύ, το οποία μπορείτε να διακρίνετε στο εξώφυλλο. Φανταστείτε ότι στο ίδιο βιβλίο έχουμε το Κουτί του Jack Ketchum, το Η κόλασις ηυξήθη του Michael Marshall Smith και ίσως το πιο «ΤΙ ΕΓΙΝΕ ΤΩΡΑ;;;» διήγημα κάποιου παντελώς άγνωστου που έχει τυπωθεί ποτέ στα ελληνικά, την Ιστορία του Χειρούργου του J.P. Dixon. Tο βιβλίο επιμελήθηκε ο Βασίλης Μπαμπούρης, ένας από τους ανθρώπους στον οποίο χρωστάμε πολλά όλοι όσοι αγαπάμε τον Τρόμο στην Ελλάδα. Θα τον βρείτε κι αυτόν στο ΦantastiCon όπου θα μιλάει για τη λογοτεχνία του είδους και τη μετάφρασή της, τα ευχαριστώ σας εκεί.

Μπορεί να μοιάζουν, όμως το διήγημα δεν είναι σύντομο μυθιστόρημα, όπως το πόνι δεν είναι μικρό άλογο. Η διαφορά μυθιστορήματος και διηγήματος, όπως μου τη διδάξανε κάποτε, είναι ότι στο μυθιστόρημα έχεις την ιστορία ενός ή πολλών χαρακτήρων με τα πάνω και τα κάτω τους, ενώ στο διήγημα οφείλεις να προσφέρεις τη σημαντικότερη στιγμή στην ζωή κάποιου χαρακτήρα (που στις ιστορίες τρόμου, πολλές φορές είναι και η τελευταία του). Όλα τα παραπάνω βιβλία είναι γεμάτα με ιστορίες που κάποιες από τις πιο ταλαντούχες πένες του είδους κατάφεραν να στήσουν χαρακτήρες για τους οποίους να νοιαστούμε, και έπειτα να κάνουν τη δική μας καρδιά περιβόλι και τον βίο των ηρώων τους αβίωτο. Θέλει κι αυτό την τέχνη του, και εδώ υπάρχει άπλετη!

Κάτι ήθελα να πω σε όλο το άρθρο και όλο το ξεχνάω… Α, ναι! Για όσους φίλους θα είναι στην Αθήνα σε 20 μέρες, το δίδυμο του Horrorscope θα είναι παρών στη μεγαλύτερη γιορτή του Φανταστικού στην Ελλάδα. Ελάτε από το ΦantastiCon να τα πούμε από κοντά, σας περιμένουν εκπλήξεις! Μέχρι την επόμενη φορά, να είστε καλά και να διαβάζετε τρόμο!

 

Πάντα με χαμόγελο!