In a Nutshell: Ο Walter Moers έφτιαξε μια μαγευτική χώρα, τη Zamonia

Ο Walter Moers είναι συγγραφέας, σκιτσογράφος και κομίστας με καταγωγή από τη Γερμανία, γνήσιο τέκνο της βαριάς παράδοσης της χώρας του στην λογοτεχνία του φανταστικού. Επίσης, ο Walter Moers είναι αντί-φασίστας και τα κόμικς του ‘’ The little Asshole’’ και το πιο γνωστό σε εμάς ‘’Αδόλφος, το Ναζιστόσκυλο’’ (εκδόσεις Σέλας) τον χαρακτήρισαν ως persona non grata από τη Γερμανική ακροδεξιά, με αποτέλεσμα να κάνει σπάνιες δημόσιες εμφανίσεις. Το πιο σημαντικό στοιχείο, όμως, για τον Walter Moers είναι ότι πρόκειται για μια συγγραφική μεγαλοφυία. Οι ευφάνταστες ιστορίες που υφαίνει χαρακτηρίζονται άψογα από το αγγλικό επίθετο whimsical (1) (ελλείψει εύστοχης ελληνικής λέξης).

Παρά τις πολιτικές του τοποθετήσεις, τα πολλά animations που έχει φτιάξει κατά καιρούς για τη Γερμανική τηλεόραση τον καταξίωσαν αρκετά στην pop κουλτούρα των Γερμανών. O Moers κατάφερε να κατασκευάσει μέσα στα 7 βιβλία που έχει γράψει μέχρι στιγμής έναν θαυμαστό, μαγευτικό κόσμο, τη Zamonia. Όπως αναφέρει στην εισαγωγή του πιο γνωστού βιβλίου του (το μόνο που έχει μεταφραστεί στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Άγρα) ‘’Οι 13 ½ ζωές του Μπλέ Αρκούδου’’ : ‘’ Η Ζαμόνια βρίσκεται ανάμεσα στην Βόρεια Αμερική και στην Ευρασία. Αυτή η ήπειρος βούλιαξε από τα κύματα που προκλήθηκαν από την απογείωση της Ατλαντίδας, μαζί με όλες τις άλλες ηπείρους και τα νησιά, εκτός αυτών που υπάρχουν τώρα’’. Όλα τα πλάσματα που εμφανίζονται σε ιστορίες, παραμύθια και λαϊκές παραδόσεις φαίνεται ότι ζουν στη Ζαμόνια, έχοντας λάβει ανθρωπομορφικές υποστάσεις. Όπως αναφέρεται συχνά στα βιβλία, αυτή η ήπειρος είναι πλέον η μόνη ασφαλής τοποθεσία για αυτά τα πλάσματα λόγω της συνεχούς καταδίωξης που δέχονται από τους ανθρώπους στα υπόλοιπα μέρη. Αναλόγως, λίγοι άνθρωποι κατοικούν πλέον στη Ζαμόνια, σε συγκεκριμένα μέρη της ηπείρου.

Αυτά αποτελούν, όμως, μόνο την εισαγωγή σε έναν κόσμο τόσο όμορφα και αρχιτεκτονικά δομημένο, όπου τα πάντα χαρακτηρίζονται από προοπτική και βάθος. Η ‘’εικονική κατασκευή’’ της Zamonia και των ιδιαίτερων κατοίκων της, συνυφαίνουν τρισδιάστατα αφηγηματικά επίπεδα που αποτελούνται από χρώματα, γραφικά σύμβολα, σκιάσεις και αισθητική που υπεισέρχεται σε κάθε αφηγηματική σύνθεση, από τους κεντρικούς χαρακτήρες και το δομημένο περιβάλλον τους μέχρι κάθε μικρή γωνία που μπορεί να εισχωρήσει οτιδήποτε παράδοξο. Ο Moers κατασκευάζει με αρχιτεκτονικά μέσα έναν κόσμο ασφυκτικά γεμάτο από παραδοξολογίες, περίεργα πλάσματα και μικρής ή μεγάλης κλίμακας ιστορίες και παραδόσεις που καλύπτουν τα πάντα, σε προσηλώνουν στις σελίδες του κάθε βιβλίου και καταλήγεις να βαδίζεις σαν σκιά πάνω από τους ήρωες, ζώντας μαζί τους κάθε στιγμή, κάθε συναίσθημα, κάθε αίσθηση.

Ναι, όντως, καταφέρνει μέσα από την υπέροχη γραφή του να προκαλέσει στους αναγνώστες την φαντασιακή ανάπλαση διάφορων αισθήσεων. Μπορείς να νιώσεις μέσω της φαντασιακής αφής και όσφρησης πώς μοιάζει η υφή και η μυρωδιά των δερμάτινων και εμποτισμένων με διάφορα σκευάσματα βιβλίων που βρίσκονται στις τεράστιες βιβλιοθήκες των αντικερί. Μπορείς να νιώσεις τη νοσηρή, τοξική και πνιγερή ατμόσφαιρα της πόλης Malaisea, την οποία μολύνει συστηματικά ένα μάγος-αλχημιστής, ή να γευτείς το τραγανό ψημένο ψωμί με μέλι και παραισθησιογόνες μέλισσες, παραδοσιακή σπεσιαλιτέ στη Bookholm.

Ο Moers κατέχει τη σπάνια συγγραφική ευφυία και έμπνευση να οδηγήσει τους αναγνώστες σε αυτό που ονομάζεται στη λογοτεχνία ‘’suspension of disbelief’’, δηλαδή στην παύση της λογοτεχνικής καχυποψίας, σε ελεύθερη μετάφραση. Αυτή η καχυποψία δημιουργείται στους αναγνώστες όταν τόσο το δομημένο περιβάλλον όσο και οι χαρακτήρες, περιγράφονται και αναλύονται είτε κακότροπα και ελλιπέστατα, είτε με λανθασμένα τοποθετημένες λεπτομέρειες. Μία δημιουργική λογοτεχνική αφήγηση σε ένα έργο φανταστικής λογοτεχνίας οφείλει να είναι ορθά περιγραφική αρχικά στο δομημένο περιβάλλον, δηλαδή στον αυτόν καθ’ αυτόν κόσμο που πλαισιώνει την ιστορία και σταδιακά στους χαρακτήρες και στις ιδιαιτερότητές τους. Με αυτό το αφηγηματικό τερτίπι ο αναγνώστης γοητεύεται από τον εκάστοτε φανταστικό κόσμο και επιλέγει ο ίδιος να τον ανακαλύψει και να ζήσει με προσμονή τις περιπέτειες που τον περιμένουν στις επόμενες σελίδες, αφού ο συγγραφέας κατάφερε να αποβάλλει την καχυποψία της μη ρεαλιστικής αφήγησης στον αναγνώστη.

Και ακριβώς αυτό, είναι και ένα από τα κεντρικά θέματα, μεταξύ άλλων, στο αγαπημένο μου βιβλίο του Moers, το ‘’City of Dreaming Books’. Στο συγκεκριμένο βιβλίο πρωτοεμφανίζεται ο κεντρικός χαρακτήρας Optimus Yarnspinner, το alter ego του Moers στη Zamonia.

Ο Optimus Yarnspinner σε εικονογράφηση του Walter Moers.

Ο Optimus Yarnspinner ανήκει στο είδος lindworm, δηλαδή ένα μίγμα δεινοσαύρου και μεσαίου μεγέθους δράκου (wyvern), που με το πέρασμα των αιώνων, της εξελικτικής εξημέρωσης και υιοθέτησης του πολιτισμού, κατοίκησε σωρευτικά στο Lindworm Castle, όπου και αναπτύχθηκε σε ένα ιδιαίτερα καλλιεργημένο και μορφωμένο είδος με κλίση στις ανθρωπιστικές επιστήμες και στη συγγραφή βιβλίων. Μετά τον θάνατο του πνευματικού του πατέρα, ο οποίος του εμπιστεύεται ένα πολύτιμο χειρόγραφο με την καλύτερο διήγημα που γράφτηκε ποτέ, ο Yarnspinner επιλέγει να ταξιδέψει στην πόλη Bookholm και να ανακαλύψει τον συγγραφέα του χειρόγραφου αλλά παράλληλα και τον εαυτό του. Η Bookholm αποτελεί στην κυριολεξία την πόλη-παράδεισο των βιβλίων. Στα αρχαία χρόνια η πόλη είχε αναπτυχθεί υπογείως, όπου λαξευμένες σπηλιές και κατακόμβες αξιοποιήθηκαν και αναπτύχθηκαν σε πλάτος και βάθος από τους πρώτους κατοίκους της πόλης, οι οποίοι ασχολούνταν αποκλειστικά με την τέχνη του βιβλίου.

Όσο οι υπόγειες έριδες και οι διάφοροι αλχημιστές κατέστρεφαν τις κατακόμβες της Bookholm, τόσο σταδιακά οι κάτοικοι μετακινούνταν στην επιφάνεια της και ανέπτυσσαν την σύγχρονη πόλη που περιγράφει ο Moers.

Ο Yarnspinner συναντά στην σύγχρονη σπειροδειδή πόλη εκατοντάδες βιβλιοπωλεία και αντικερί βιβλίων, ζωντανές κινούμενες εφημερίδες, δολοφονικούς Κυνηγούς Βιβλίων (Bookhunters) που ψάχνουν στις κατακόμβες για σπάνιες εκδόσεις βιβλίων, σκορπίζοντας μόνο μακελειό στο διάβα τους· κυκλωπικά τέρατα που λέγονται Booklings και μαστίζουν τις κατακόμβες· ζωντανά, τερατώδη, σαρκοφάγα βιβλία (τα ‘’animatomes’’), αλλά και τον φοβερό Shadow King, ένα υπερμεγέθες άγνωστο πλάσμα που βασιλεύει στις κατακόμβες και κανείς δεν έχει δει ποτέ. Μέσα από αυτό το ταξίδι θα ανακαλύψει το συγγραφικό εαυτό του και θα καταγράψει τις εμπειρίες του στο παρόν βιβλίο, όπου ο Moers εμφανίζεται ως ‘’μεταφραστής’’ του. Ο Yarnspinner θα γράψει και άλλα τρία βιβλία, πάντα σε ‘’μετάφραση’’ του Moers, το ‘’Labyrinth of Dreaming Books’’, βιβλίο που αποτελεί συνέχεια του παραπάνω, το ‘’The Alchemaster’s Apprentice’’ και το ‘’Ensel und Gretel’’ (μια ιστορία που παραμορφώνει το γνωστό παραμύθι ‘’Χάνσελ και Γκρέτελ’’ των αδερφών Γκριμ).

Echo the Crat, σε εικονογράφηση του Walter Moers.

Στο ‘’The Alchemaster’s Apprentice’’, διαβάζουμε την ιστορία του Echo, ενός πλάσματος που ανήκει στο είδος ‘’Crat’’, ακριβώς πανομοιότυπο με γάτα αλλά με τη διαφορά ότι έχει τη δυνατότητα αντίληψης και ομιλίας κάθε γλώσσας καθώς και δύο συκώτια. Αυτός ο μικρός γράτος κατοικεί στην χώρα Malaisea, η οποία εξουσιάζεται από τον τρομερό αλχημιστή και τύραννο Ghoolion, που εξαιτίας των πειραμάτων του η πόλη έχει μολυνθεί τόσο πολύ ώστε όλοι οι κάτοικοι είναι μονίμως άρρωστοι. Όταν πεθαίνει η ιδιοκτήτρια του Echo, εκείνος πετιέται στο δρόμο και λιμοκτονεί στα όρια του θανάτου. Βλέποντας τον τυχαία στο δρόμο, ο Ghoolion του προτείνει μια τρομερή συμφωνία. Για έναν ολόκληρο μήνα ο Echo θα κατοικεί στο κάστρο του Ghoolion και αυτός θα του προσφέρει κάθε μέρα ατελείωτα γαστριμαργικά γεύματα, αλλά στην πρώτη πανσέληνο ο γράτος θα σφαχτεί ώστε ο αλχημιστής να αποστάξει το λίπος του– με την ελπίδα ότι θα φτιάξει με αυτό το συστατικό ένα φίλτρο αθανασίας. Απελπισμένος από την επικείμενη θανατηφόρα πείνα του, ο Echo υπογράφει αυτό το αιματηρό συμβόλαιο, και η περιπέτειά του ξεκινά σε μια ιστορία όπου η αρρώστια είναι το υγιές, το κάτω είναι το πάνω, το σωστό είναι το λάθος.

Η συγκεκριμένη ιστορία μου θύμισε, όσον αφορά τη θεματολογία, το βιβλίο ‘’Το Μαγικό Φίλτρο’’ (‘’Der Wunschpunsch’’) , του άλλου σπουδαίου Γερμανού συγγραφέα Michael Ende. Το βιβλίο αυτό διδασκόταν στα γερμανικά σχολεία για την επαγρύπνηση των μαθητών σχετικά με το περιβάλλον. Και εδώ, δύο μάγοι προσπαθούν με μια μαγική φόρμουλα να μολύνουν το περιβάλλον ολοκληρωτικά, ενώ ταυτόχρονα φυλακίζουν και βασανίζουν μαγικά πλάσματα και ζώα. Από την άλλη, ένα κοράκι και ένας γάτος προσπαθούν να τους σταματήσουν. Η ιστορία του Moers, όμως, είναι πολύ πιο σκοτεινή και σκληρή, καθώς ο συγγραφέας έχει την ευφάνταστη ικανότητα να μεταφέρει τον ανυποψίαστο αναγνώστη από την ομορφιά, τη γλυκύτητα και την τρυφερότητα στην πιο σκληρή και απάνθρωπη βιαιότητα μέσα σε λίγες παραγράφους.

O καπετάνιος Μπλε Αρκούδος επιπλέει στον ωκεανό μέσα στο καρυδότσουφλο.

Τέλος, το magnum opus του μέχρι στιγμής είναι και το βιβλίο που τον έκανε γνωστό και αγαπητό συγγραφέα αρχικά στη Γερμανία και μετά παγκοσμίως. Αυτό είναι ‘’Οι 13 ½ Ζωές του Μπλέ Αρκούδου’’. Η ιστορία ξεκινάει με κάποιους μικροσκοπικούς πειρατές να βρίσκουν ένα μικρό μπλέ αρκουδάκι μέσα σε ένα καρυδότσουφλο που επιπλέει στον ωκεανό, πηγαίνοντας κατακόρυφα προς μια γιγαντιαία ρουφήχτρα. Αφού τον διασώζουν, τον ανατρέφουν και του διδάσκουν την τέχνη της ναυτιλίας μέχρι να μη χωράει πλέον στο καραβάκι τους. Μετά τον αποχωρισμό του με τους μικρό-πειρατές, ο Μπλέ Αρκούδος ξεκινάει να αφηγείται τις περιπέτειες που έζησε στις 13 ½ ζωές από τις 27 που έχει συνολικά, ταξιδεύοντας σε όλη την ήπειρο της Ζαμόνια και γνωρίζοντας σχεδόν όλες τις φυλές που κατοικούν υπέργεια, επίπεδα και υπόγεια της. Σημείωση: Ένας από τους βασικούς χαρακτήρες είναι ένα νυκτόβιο πλάσμα με τρείς εγκεφάλους. Γενικά, αυτά τα πολυμαθή πλάσματα (τα ‘’nucturnomaths’’) αντί για χρήματα ανταλλάσσουν τηλεπαθητικά διδακτορικές διατριβές. If only…

Οι ήρωες του Moers Captain Bluebeard και Hein Blöd κοσμούν σημείο του ποταμού Gera στην Ερφούρτη.

Δυστυχώς, κάποια βιβλία και κόμικς του δεν έχουν μεταφραστεί ακόμα στα Αγγλικά, όπως και τα κινούμενα σχέδια του για τη Γερμανική τηλεόραση, που τον χαρακτήρισαν και ως ‘’ανεπιθύμητο’’ για τους ακροδεξιούς της Γερμανίας. Το τελευταίο σχόλιο που θέλω να κάνω είναι ότι αν οι Γερμανοί νέο-ναζί ενοχλήθηκαν τόσο από χαζοχαρούμενα βιντεάκια σαν και το παρακάτω ώστε ο Moers σπάνια να κυκλοφορεί δημόσια, υπάρχει σοβαρό πρόβλημα.