Αυτές τις μέρες, εν μέσω πανδημίας, ετοιμάζεται από το υπουργείο Παιδείας ένα νομοσχέδιο που συμπεριλαμβάνει αλλαγές για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Μερικά από αυτά τα ζητήματα για το Λύκειο είναι η επαναφορά της τράπεζας θεμάτων, «μίνι πανελλαδικές» σε όλες τις τάξεις, αλλά και η αφαίρεση της Κοινωνιολογίας από πανελλαδικώς εξεταζόμενο μάθημα. Τι σημαίνει, όμως, η αφαίρεση της Κοινωνιολογίας, μόλις έναν χρόνο αφότου εισήλθε ξανά στις πανελλαδικές;
Η Κοινωνιολογία είναι μια «ενοχλητική» επιστήμη για μια μεγάλη μερίδα του ελληνικού πληθυσμού, καθώς πολλές φορές εξετάζει ζητήματα που πάνε κόντρα στις κυρίαρχες αφηγήσεις, αντιστέκεται σε άκριτες στερεοτυπικές και εξουσιαστικές αντιλήψεις και φέρνει στο φως βιώματα ομάδων που περιορίζονται στην παραμεθόριο της κανονιστικής κοινωνίας.
Στη μέση εκπαίδευση φαίνεται να «ενοχλεί», επίσης. Από τη μία, ήταν σοκαριστικό για πολλές/ούς μαθήτριες/ές, καθώς έπρεπε να έχουν άλλο ένα «διαβαστό» μάθημα για τις πανελλαδικές εξετάσεις, από την άλλη εισήλθε σε ένα στεγνό σύστημα παπαγαλίας που προετοίμαζε μελλοντικές φοιτήτριες/ές για την εισαγωγή τους στα πανεπιστήμια. Τα παραπάνω αναδύονταν ταυτόχρονα με την μετατόπιση του τμήματος «έρευνας» από το υπουργείο «Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων» στο υπουργείο «Ανάπτυξης», αλλά και με τη μείωση των μαθημάτων στη Β΄ και Γ΄ Λυκείου σχεδόν αποκλειστικά με τα μαθήματα κατεύθυνσης. Με άλλα λόγια, τα παιδιά διδάσκονταν τα μαθήματα της κατεύθυνσής τους και 2 ώρες Θρησκευτικά και 1 ώρα Γυμναστική. Σε τίποτα από αυτά η Κοινωνιολογία δεν φαινόταν μια ευχάριστη προσθήκη.
Η κοινωνιολογία είναι όντως, όμως, μια «ενοχλητική» επιστήμη; Μπορεί να προσφέρει στις/στους μαθήτριες/ές ειδικά και στην ελληνική κοινωνία γενικά;
Θυμάμαι πως στο πρώτο μου μάθημα ως καθηγήτρια Κοινωνιολογίας εξηγούσα στα παιδιά τι είναι πραγματικά η κοινωνιολογία, πέρα από τις απαιτήσεις που είχαμε για τις τελικές τους εξετάσεις. Κατάλαβα ότι το κατάλαβαν 2 βδομάδες αργότερα, γιατί σταμάτησαν να παραπονιούνται για το «διαβαστό» του ζητήματος. Τότε, δίπλα στη θεωρία, αναλύαμε με ενθουσιασμό τα ζητήματα της επικαιρότητας, σε κάθε μάθημα. Ξεκίνησαν να φέρνουν παραδείγματα από το περιβάλλον τους, εξέταζαν το τι σημαίνει κρατική καταστολή, τι σημαίνει εξουσία, τι σημαίνουν τα τόσα κανονιστικά προτάγματα που βιώνουμε καθημερινά, εξέταζαν ακόμα και το ίδιο το σύστημα των πανελλαδικών, κριτικά. Η κοινωνιολογική τους φαντασία μεγάλωνε κάθε φορά λίγο περισσότερο, μαζί με την κριτική τους σκέψη και τον αναστοχασμό τους.
Η κοινωνιολογική φαντασία και η Κοινωνιολογία δεν είναι χρήσιμη μόνο στις/στους κοινωνιολόγους, αλλά είναι ένα χρήσιμο εργαλείο και επιστήμη που καθαρίζει λίγο περισσότερο την όρασή μας. Ειδικά σε μία περίοδο όπου η καταστολή και ο τρόμος ακμάζουν και περιορίζεται η ελευθερία του λόγου, η μαχητικότητα και η αλληλεγγύη, η Κοινωνιολογία κάπως τρύπωσε σε ένα σύστημα που πνίγει και (ανα)παράγει τις κυρίαρχες πρακτικές, που εξυπηρετούν συμφέροντα των λίγων και προνομιούχων.
Δίπλα στις βάσεις αυτής της επιστήμης, νέα άτομα μαθαίνουν το πως μπορούν να κάνουν πράξη τη θεωρία, πως μπορούν να χαρτογραφήσουν και να δουν τα κυρίαρχα νοήματα πίσω από τις λέξεις, πως να σκέφτονται κοινωνιολογικά. Το να σκεφτόμαστε κοινωνιολογικά σημαίνει πολλές φορές να σκεφτόμαστε ανθρώπινα και κριτικά, να αντιστεκόμαστε στις κυρίαρχες κανονικοποιητικές και κανονιστικές επιταγές των πράξεων και των λόγων. Η εξουσία είναι διάχυτη και μπορούμε να την αντιληφθούμε, να μετατραπούμε σε σκεπτόμενα, μαχητικά όντα. Η Κοινωνιολογία, αν δεν ξεριζωθεί, μπορεί να παρέχει τα κατάλληλα εργαλεία (συν)διαμόρφωσης του πολιτικού, σε κάθε επίπεδο των ζωών μας, ατομικά και συλλογικά και να συμβάλει στην πραγματική έννοια της παιδείας, που τόσο παραβλέπουμε και τόσο μας λείπει.
Social Links: