Στέφανος Μπατσής-Στέφανος Ρέγκας
Οι φίλοι λένε πως είναι ειλικρινείς·
μα οι ειλικρινείς είναι οι εχθροί
Schopenhauer
Οι φετινές εκλογές για την προεδρία των ΗΠΑ –που έχουν χαρακτηριστεί από ορισμένους αναλυτές ως οι σημαντικότερες της τελευταίας τριακονταετίας– είναι πλέον πραγματικότητα. Αντίπαλοι για το αξίωμα είναι δύο γηραιοί πολιτικοί άνδρες που αν τους αντίκριζε κανείς με τα μπανιερά τους, δεν θα εντόπιζε σημαντικές διαφορές. Ωστόσο τα πράγματα αλλάζουν όταν ντύνονται και λένε λέξεις. Ο μεν Joe Biden αυτοπαρουσιάζεται ως ενσαρκωτής της κοινωνικής δικαιοσύνης και ως ο άνθρωπος που θα γεφυρώσει το εμφυλιοπολεμικό χάσμα που έχει καλλιεργήσει ο αντίπαλός του κατά τη διάρκεια της περιπετειώδους θητείας του. Όμως άλλοι τον παρουσιάζουν σαν ραμολιμέντο στα πρόθυρα της άνοιας με τάσεις παιδοφιλίας που τα ‘χει βρει με τους Δρακονιανούς. Αντίστοιχα, ο Donald Trump κάποιες φορές αντιμετωπίζεται ως προστάτης της πατρίδας που σταμάτησε την παρέλαση των φερέτρων που κατέφθαναν από τους ασιατικούς χερσότοπους και έφερε την παραγωγή πίσω στο αμερικανικό έδαφος, ενώ άλλοι επιμένουν ότι πρόκειται για έναν μεγαλομανή, παρανοϊκό κοινωνιοπαθή που αν δεν κατορθώσει να κάνει ολόκληρη την υφήλιο να γονατίσει κάτω από τη χρυσοποίκιλτη ρομφαία της κυριαρχίας του, θα μπουζουριάσει τουλάχιστον όλα τα μαυριδερά παιδάκια του κόσμου σε ατσαλένια κλουβιά και θα σύρει τις γυναίκες πίσω στην καταπίεση περασμένων δεκαετιών.
Πού βρίσκεται άραγε η αλήθεια; Πιστεύουμε πως ψήγματά της εντοπίζονται σε όλες τις παραπάνω προσεγγίσεις. Παρ’ όλα αυτά, αυτό που θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε είναι το καυτό ερώτημα που έχουμε ήδη προνοήσει να απαντήσουμε στον τίτλο του κειμένου: θα καταστραφεί άραγε ο κόσμος στην προοπτική μιας επανεκλογής του Trump; Μήπως καταστράφηκε ήδη κατά τη διάρκεια της πρώτης του θητείας, έσκασε από το κακό του παρακολουθώντας αυτόν τον άξεστο και ανερμάτιστο δικτάτορα να διαφεντεύει τις τύχες του ελεύθερου κόσμου; Όχι, φίλες και φίλοι της νηφάλιας πολιτικής ανάλυσης, ο κόσμος δεν καταστράφηκε, αν και έχει οπωσδήποτε δει και καλύτερες μέρες. Ή, αν καταστράφηκε, οι τρέχοντες ρυθμοί αποκαλυπτικού συμβάντος ανά εξάμηνο πετάξανε βαριεστημένα κι αυτόν τον όλεθρο στη χωματερή των ερειπίων της ιστορίας που συσσωρεύονται ακατάπαυστα. Τόσο έχει πια κρατήσει η βαριόμοιρη ανθρωπότητα την ανάσα της· ας την κρατήσει λίγο ακόμα, μέχρι ο φρικώδης πορτοκαλί κλόουν που όλοι αγαπούν να μισούν –αρνηθεί πεισματικά να– παραδώσει τα γκέμια της εξουσίας στο άοσμο φίδι του κατεστημένου που περιμένει να τ’ αρπάξει, σαλιαρίζοντας σαν σκύλος που στερείται το αγαπημένο του παιχνίδι με τρόπο ταυτόχρονα σαδιστικό και απολαυστικό.
Αν οι κατειλημμένοι από αντιτραμπικό μένος παροικούντες τον διαδικτυακό ακτιβισμό, τις επιχειρηματικές θερμοκοιτίδες της ψηφιακής καινοτομίας, τους ανήλιαγους διαδρόμους όπου ψιθυρίζονται μυστικά μεταξύ επίδοξων λομπιστών από προοδευτικά think tanks και άλλων δύσοσμων χώρων όπου καλύτερα να μην πατάει κανείς το πόδι του είχαν στρώσει κώλο να καλοσκεφτούνε τις προφανείς αλήθειες που παραθέτουμε παρακάτω, θα είχαν από καιρό ξεμπερδέψει μ’ αυτόν τον σατανά. Έχουμε γκώσει από τις κορωνίδες των μαχητών του λαϊκιστικού ολοκληρωτισμού και των ανυποψίαστων περί της εξουσίας δημοσιολόγων που βλέπουν στην όλη κατάσταση τις πρωτόγνωρες αποκαλυπτικές νότες που τραγουδήσαμε πιο πάνω. Στο κάτω κάτω, παρακολουθώντας όλη μέρα Netflix και συνεδριάσεις επιτροπών διαφθοράς του Κογκρέσου, έχουμε λησμονήσει τον παλιό, καλό, υγιή αντιαμερικανισμό μας, που δεν μπορεί πλέον να στριμωχτεί στην κατακραυγή του ιμπεριαλισμού. Αφήστε που καλό είναι να θυμόμαστε και κάποιους παλιούς που λέγανε πως οι εκλογές είναι παγίδα για μαλάκες, ακόμη κι αν η κουβέντα δεν κλείνει εκεί.
Πώς είναι λοιπόν δυνατόν ο Trump να συνεχίζει να έχει πιθανότητες εκλογής και, εδώ που τα λέμε, πώς ήταν εξαρχής δυνατόν ένας δηλωμένος δημοκρατικός επιχειρηματίας της κακιάς ώρας και τηλεπερσόνα της Αμερικκκής να κατορθώσει την υφαρπαγή του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, οδηγώντας το επιπλέον στη νίκη; Μήπως η επικοινωνιακή του μαεστρία έπλυνε τους εγκέφαλους των deplorables των μεσοδυτικών πολιτειών, στους οποίους αδυνατούσε να επεκταθεί η ενσυναίσθηση της πρώτης γυναίκας υποψηφίου; Μήπως τα πλοκάμια της Cambridge Analytica, του στρατηγού Bannon και της ρωσικής αρκούδας ήταν πιο μακριά απ’ ό,τι μας έκαναν να πιστέψουμε; Μήπως το εγγενές μίσος του ρατσιστικού κοινωνικού βόθρου για τη διαφορετικότητα υπήρξε, όπως φημολογείται, αρκετό; Ή μήπως η στροφή σε μια πιο ψυχαναλυτική σκοπιά φωτίζει καλύτερα τα βάθη αυτής της παραδοξότητας, και θα χρειαστεί κανείς να σκύψει πάνω από τις πατρικές επιταγές της επίδοσης και τον αφυπνιστικό φθόνο που ο Donald βίωσε στο περιβόητο γκαλά, καθώς παρακολουθούσε το προεδρικό ζευγάρι Obama να χορεύει ένα αργό μπλουζ υπό τους ήχους ενός εκλεκτού τζαζ κόμπο;
Για μια ακόμη φορά, δεν θα αμφισβητήσουμε ευθέως τις αλήθειες που μπορεί να κρύβονται πίσω από όλες αυτές τις αναγνώσεις. Μα οι πυξίδες μας δείχνουν στην κατεύθυνση μιας άλλης αλήθειας: ο Trump είναι, πολύ απλά, ο αληθινός άνδρας της εποχής. Αυτό το ζόμπι της μετααλήθειας με τη φουσκωμένη από έπαρση, μπουνταλοσύνη και όρεξη για καυγά φάτσα αντανακλά την τρομαγμένη άγνοια και τον παροξυσμικό φανατισμό ενός πληθυσμού υπηκόων που δεν γνωρίζει, δεν μπορεί να γνωρίσει και δεν θέλει να γνωρίσει τίποτα· είναι ο κατάλληλος άνθρωπος, στην κατάλληλη θέση, την κατάλληλη στιγμή. Αν ο σκληρός-καριόλης-προσωπικός-του-μεγαλοδικηγόρος-κύριος-μηδενική-ανοχή-στα-σπασμένα-παράθυρα Rudy Giuliani συμπύκνωσε ποιητικά το πράγμα με την εμβριθή ρήση “truth isn’t truth”, όσο κι αν το χάος είναι το μάντρα του τραμπισμού, ωστόσο η στοιχειώδης διανοητική εντιμότητα μας υπαγορεύει να παραδεχτούμε πως ο στίχος αυτός δεν γράφτηκε στο αχανές εσωτερικό του προεδρικού κρεμμυδοκέφαλου, ούτε ήρθε στον κόσμο μέσα από τις πρωτοβουλίες ενός ακάματου επιτελείου δαιμόνων με σηκωμένα μανίκια. Ο φιλαράκος μας είναι απλά η ιδανική φιγούρα για να ηγηθεί του παγκόσμιου σουπερμάρκετ, ενός κόσμου γεμάτου από cringe και awkward, random δογματισμό, yolo-fomo-omg-wtf-eww μορφών ζωής, αυτού του ανθρωπότυπου εντέλει που βρίζει τους ξένους ενώ σκρολάρει στο 4chan φορώντας μοναχά το βρακί του, με το ίντερνετ πληρωμένο από κάποιον άλλο. Με τη χρόνια μαθητεία του σε εκκωφαντικά επιχειρηματικά στραπάτσα και μια βιωματικά ριάλιτι προσέγγιση, ατενίζει από την κορυφή του μεγαλειώδους πύργου του γεμάτος αγάπη την παράξενη, τρομακτική, τραγική και –γιατί όχι– κωμική αυτή συνθήκη, στην οποία περιφέρεται όπως το καυσαέριο κι ο kung flu αλωνίζουν τις κινεζικές επαρχίες.
Ακούμε ήδη τις εξαγριωμένες φωνές των υπερασπιστών της αλήθειας, που εξακοντίζουν ήχους και λέξεις στην οθόνη σαν ηλεκτρικές συσκευές που βρίσκουν λίγο παραπάνω απ’ όσο χρειάζεται στον τοίχο, να μας υπενθυμίζουν, ξεχειλίζοντας ηθική ανωτερότητα, ότι ο Trump είναι αδιαμφισβήτητα ο μεγαλύτερος εγκληματίας στην ιστορία της ανθρωπότητας, ότι η υιοθέτηση μιας τέτοιας στάσης είναι ανεύθυνη, ή στο κάτω κάτω ότι παίζει να είμαστε και λίγο μαλάκες. Τους καλούμε εντούτοις να αναλογιστούν την ανάποδη όψη αυτού του μυστηριώδους νομίσματος που περιστρέφεται ακάματα, μόνο και μόνο για να σταθεί όρθιο. Πώς να πάρει κανείς θέση ανάμεσα στη Σκύλλα του σοφτ τραμπικού φασισμού και στη Χάρυβδη του αφιονισμένου φιλελευθερισμού που βράζει την ιστορία της αποικιοκρατίας σε μισό κιλό ρύζι; Αυτή είναι η αληθινή θεωρία των δύο άκρων: να πρέπει να διαλέξει κανείς μεταξύ της μειλίχιας λογοκριτικής δυστοπίας που παλεύει να ξαναγράψει καλλιγραφικά το αιώνιο παρόν μας με λίγες μόνο επιλεγμένες λέξεις και της πιο μπρουτάλ εκδοχής που φαντασιώνεται την ένα προς ένα αναλογία φαντάρων και πολιτών στους δρόμους. Υπό τις πρίμες κλαγγές αυτής της μονομαχίας μεταξύ υποκρισίας και αγριανθρωπισμού, η κοινωνική δικαιοσύνη μετακόμισε στα συνέδρια των Ρεπουμπλικάνων όσο οι άλλοι μετράγανε μειονοτικούς πρωταγωνιστές στις ταινίες της Marvel και στέλνανε τον κόκκινο Bernie να βοσκήσει μαζί με τις αγελάδες του Vermont.
Τουλάχιστον με τον Trump, ό,τι βλέπεις (κι ό,τι πληρώνεις) παίρνεις. Ακόμα και μια αόμματη, κωφάλαλη, ανοσφρητική κάλτσα δεν θα αργούσε να αντιληφθεί διά της αφής τον εξόχως προβληματικό χαρακτήρα της αξιοκαταφρόνητης αυτής προσωπικότητας. Σίγουρα δεν είναι ο τύπος του generic “I love my children” υποψηφίου. Το προφίλ του εντάσσεται πιο αρμονικά στο στυλ “hey folks I’m full of shit and how do you like that”, κάτι που μάλλον εκτιμάται από τους κατοίκους αυτών των πολιτειών που ψάχνει κανείς στον χάρτη της υπερδύναμης, όπως οι εκεί έφηβοι αναζητούν ανά την υδρόγειο τη Γουακάντα ή την Ευρώπη. Όμως αυτοί οι άθλιοι, αγεωγράφητοι χιλμπίληδες καίνε μαζούτ και περιφρόνηση· όσο οι Ρεπουμπλικάνοι λανσάρουν μπόμπες και τους στέλνουν να τις πετάξουν στις απανταχού παράπλευρες απώλειες και οι ανθρωπιστές των Δημοκρατικών μετατρέπουν τα στεγαστικά τους δάνεια σε αμφιβόλου αποδόσεως (για τους ίδιους) επενδύσεις, αυτοί βρίσκουν καλώς ή κακώς έναν εκφραστή στο πρόσωπο του Trump, του οποίου η βασική πολιτική αναφορά είναι ο εαυτός του. Και ίσως κάπου στο βάθος να έχουν και τα δίκια τους: η υπερταύτιση προς την οποία δείχνουν αφενός οι πολύ καλές πωλήσεις σε κονκάρδες και άλλα παραφερνάλια και αφετέρου οι ούγκανοι με τα ντουφέκια που τελούν σε κατάσταση “stand back and stand by” όταν ο ταγός τούς κλείνει το μάτι, δεν αναιρεί το γεγονός ότι η ψήφος τους μαρτυράει την παρουσία μιας, έστω και ψευδούς, ταξικής συνείδησης. Με όλα τα κακά τους, είναι κι αυτοί θύματα – ίσως όχι του «περιβαλλοντικού ρατσισμού», σίγουρα όμως του ξεχασμένου buzzword παγκοσμιοποίηση, της μεταφοράς της παραγωγής στις «αναπτυσσόμενες χώρες», του προπατορικού αμαρτήματος της φτώχιας και του αδιεξόδου της ελεύθερης επιλογής, της συσσώρευσης πλεονασμάτων πλούτου, coolness και οικολογικής συνείδησης στις ακτές. Όσο για το ντιμπέιτ περί πολέμων, ο Trump δεν μας μοιάζει για βέρος ειρηνιστής και δεν πιστεύουμε πως αξίζει κι αυτός το αντίστοιχο Νόμπελ. Εντούτοις μόλις που κατόρθωσε να ξεκινήσει ένα θερμό επεισόδιο στην τελική ευθεία της θητείας του κι από βομβαρδισμούς τα πήγε συγκριτικά μέτρια, εκφράζοντας σε γενικές γραμμές μια τάση γεωπολιτικής απεμπλοκής.
Και πρέπει να πούμε πως εκτιμάμε το γεγονός ότι κατάφερε, όντας πρόεδρος, να πυροδοτήσει κάτι σαν εξέγερση. Απέχουμε όμως από τους υπερεπαναστάτες που «θέλουν να σπρώξουν το σύστημα στα όριά του». Καταλαβαίνουμε πως η δύσκολη επανεκλογή του Trump–ξεκάθαρο αουτσάιντερ στους bookies– που έμοιαζε να τα πηγαίνει φίνα μέχρι να ξεσπάσει ο covid και η παραδειγματικά αλλοπρόσαλλη διαχείρισή του, θα έχει σαφώς λιγότερες επιπτώσεις επάνω μας απ’ ό,τι λόγου χάρη στους φτωχούς μαύρους των ΗΠΑ. Έχουμε υπόψιν ότι η πολιτική αστάθεια που συνεπάγεται ο πόλεμος της επιστολικής ψήφου θα έχει κάποιου είδους πλανητικές συνέπειες. Σε κάθε περίπτωση και ανεξαρτήτως αποτελέσματος, η συνεχιζόμενη παρουσία του Trump στην παγκόσμια δημόσια σφαίρα σπρώχνει αυτομάτως μερικά λεπτά παραπέρα το εκκρεμές της συλλογικής παράνοιας που έχει αντικαταστήσει το σκουριασμένο πυρηνικό ρολόι, απλά και μόνο λόγω του απολαυστικά απρόβλεπτου performance του. Αυτή η απόλαυση είναι που έχει φέρει τα συνέδρια των Ρεπουμπλικάνων στην κορυφή της τηλεθέασης, ενόσω αυτά των Δημοκρατικών έχουν καταντήσει φεστιβάλ χασμουρητών. Μέχρι λοιπόν να δούμε υποψήφιο έναν σοβαρό Kanye, ο Trump θα συνεχίσει να ανεβάζει ένα ασύλληπτα καλύτερο σόου από τους ανταγωνιστές του. Ίσως όλα αυτά να είναι τα σημάδια των προφητειών και η αυτοκρατορία όπως την ξέραμε να καταρρέει. Ίσως όμως και να είναι απλά η πολιτική πραγματικότητα της εποχής, γαρνιρισμένη με ολίγον τι χαρισματικότητας, μπόλικο λυγμό με λίγο μόνο κρότο και μια πρέζα ντεμέκ επιστημονικής φαντασίας.
Ουδέν καινόν υπό τον ήλιο. Το αληθινό προηγούμενο του Trump είναι ο Nixon, όμως η τελειοποίηση του μοντέλου αναβλήθηκε λόγω δεκαετιών από παλινδρομήσεις και παραλλαγές. Οι ομοιότητες είναι εκεί: πολέμιοι του κατεστημένου, μανιώδεις αντικομμουνιστές, ειδικοί της επικοινωνίας και κυρίως πιονιέροι ενός νέου, λαμπρού, σχεδόν κοσμικού πεδίου χυδαιότητας. Είναι βέβαιο πως ο Dick και η παρέα του θα τα πήγαιναν περίφημα και σήμερα. Η διαφορά είναι ότι ο λόγος για τον Checkers φαντάζει πια μνημείο ακεραιότητας, ενώ τα αντίστοιχα Watergate πάνε πλέον τρία το τάληρο. Η ταινία που θα γυριστεί για την προεδρία Trump θα μοιάζει περισσότερο με έναν συνδυασμό Μεγάλου Δικτάτορα και Mission Impossible (ο Kiefer Sutherland σε διαπραγματεύσεις για τον ρόλο του Putin) και σίγουρα δεν θα περιέχει σκηνές με τον Redford και τον Clooney να ψαχουλεύουν συρτάρια και καλάθια με άπλυτα. Ανεξαρτήτως προσέγγισης (αντικειμενική ή απηυδισμένη), όπου κι αν επικεντρώνεται (ριάλιτι σόου, ρωσικό σκάνδαλο, προεκλογική εκστρατεία, impeachment), μ’ όποιο μπαχαρικό κι αν πασπαλιστεί (χρυσό σπίτι, προσωπική υγιεινή, αχαλίνωτες ενορμήσεις) είναι βέβαιο πως όχι μόνο θα βλέπεται ευχάριστα, όχι απλά θα σπάσει τα ταμεία μετά την πρώτη προβολή στο Sundance ή στο TIFF και θα σαρώσει τα δεύτερα Όσκαρ (Β΄ γυναικείου ρόλου Kamala Harris, μακιγιάζ, φωτισμού, ίσως ήχου), μα και θα αφήσει μια γερή παρακαταθήκη για τους πολιτισμούς που κάποτε θα επισκεφθούν τα χαλάσματα του δικού μας. Ποιος θα μπορούσε να τα φανταστεί όλα αυτά με έναν τενεκέ σαν τον Biden;
Social Links: