Πολιτισμός στρωμένος από μπετόν: Το χρονικό μιας υποκριτικής αναβάθμισης της Ακρόπολης

Η 30^η Οκτωβρίου 2020 ήταν ομολογουμένως μια περίεργη μέρα.

Ξημέρωσε με μια πικρή αίσθηση στο στόμα, καθώς την προηγούμενη μέρα ξεκίνησε στη Βουλή η συζήτηση για το νέο νομοσχέδιο Βρούτση, που χαρακτηρίζεται το λιγότερο αντιεργατικό, αφού φαίνεται ότι προτείνει την αύξηση των επιτρεπόμενων ωραρίων (10ωρο) και θεσμοθετεί την απεργοσπασία. Μετά, κατά το μεσημεράκι, αναμενόταν το διάγγελμα του Μητσοτάκη, όπου θα ανακοίνωνε σκληρότερα μέτρα για τον περιορισμό της πανδημίας του κορονοϊού, η οποία αναβλήθηκε για την επόμενη μέρα, καθώς σεισμός μεγέθους 6,7R με επίκεντρο βόρεια της Σάμου έπληξε το ανατολικό Αιγαίο.

Το ίδιο απόγευμα η αρχαιολόγος Δέσποινα Μαρκοπούλου ανέβασε στην προσωπική της σελίδα στο facebook φωτογραφίες του αρχιτέκτονα Τάσου Τανούλα, υπεύθυνου (συν τοις άλλοις) επί σειρά πολλών ετών του Έργου Αποκατάστασης των Προπυλαίων, δείχνοντας στο ευρύ κοινό τις επεμβάσεις στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης, στο πλαίσιο του έργου «Διαμόρφωση Διαδρομών στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης για άτομα με δυσκολία στην κίνηση». Η ανάρτηση προκάλεσε τα δριμέα σχόλια των πολιτών, αλλά και ανθρώπων του χώρου του Πολιτισμού, όπως της προέδρου του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, Δέσποινας Κουτσούμπα, και του  γενικού γραμματέα του Ενιαίου Συλλόγου Υπαλλήλων Υπουργείου Πολιτισμού Αττικής, Στερεάς και Νήσων, Στάθη Γκότση, καθώς πρόκειται ομολογουμένως για μια πολύ ακαλαίσθητη παρέμβαση με σκυρόδεμα (μπετόν), ένα -υποτίθεται- αμφιλεγόμενο υλικό.

Το έργο της διαμόρφωσης διαδρομών για άτομα με δυσκολία στην κίνηση, ΑμεΑ, ηλικιωμένους και ανθρώπους με προβλήματα υγείας, στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης εντάσσεται σε μια σειρά αναβαθμιστικών έργων που έχουν ξεκινήσει από το 2019, όπως είναι η αντικατάσταση του αναβατορίου για ανθρώπους με κινητικά προβλήματα και η βελτίωση του φωτισμού του χώρου, έργα που υλοποιήθηκαν με χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση, της βελτίωσης της αντικεραυνικής προστασίας του χώρου (ας μην ξεχνάμε ότι τον Απρίλιο του 2019 έπεσε κεραυνός στην περιοχή του Ερεχθείου, με αποτέλεσμα να τραυματιστούν τέσσερις άνθρωποι) και της κτιριακής αναβάθμισης του παλαιού μουσείου στον Βράχο.

Για το έργο των διαδρομών γνωμοδότησε θετικά το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο τον Μάιο του 2020 και η Λ. Μενδώνη δήλωσε τότε ότι το έργο θα βελτιώσει την εμπειρία των ανθρώπων με κινητικά προβλήματα, αλλά και του ευρέος κοινού. Στο Δελτίο Τύπου του ΥΠΠΟΑ, επίσης, παρατίθενται οι προβλεπόμενες στον Βράχο εργασίες, που είναι η επισκευή και επίστρωση με σκυρόδεμα των προϋπαρχουσών διαδρομών, η δημιουργία νέων, η επίστρωση κάποιων περιοχών με υδατοπερατό μπετόν και η βελτίωση της επιφάνειας με γαρμπίλι, δηλαδή με ψιλό χαλίκι.

Όσον αφορά στην επιλογή του σκυροδέματος, και όχι σκέτου τσιμέντου, για την επίστρωση των διαδρομών, παρότι σε πρώτη φάση και πάνω στην έκπληξη που προκάλεσαν οι φωτογραφίες, φαινόταν ξένη έως και προκλητική, όταν καταλάγιασαν τα πάθη, αυτό το υλικό μάλλον είναι η πιο λογική και πρακτική επιλογή, καθώς είναι φτηνό, εύκολα διαχειρίσιμο, φιλικό προς το περιβάλλον και αναστρέψιμο. Εξάλλου, αυτή η μέθοδος επίστρωσης έχει προτιμηθεί και σε άλλους αρχαιολογικούς χώρους, λόγω της αντοχής του υλικού και της μη ολισθηρότητάς του. Άλλες επεμβάσεις στον χώρο, όπως δημιουργία ξύλινης -ή άλλου υλικού υπερυψωμένης- ράμπας, με τρύπημα του φυσικού βράχου για την υποστύλωση, χαλικόστρωση κτλ., φαντάζουν επικίνδυνες, κοστοβόρες και μη λειτουργικές πρακτικά.

Επίσης, με προσπάθεια οι διαδρομές από σκυρόδεμα μπορούν να δέσουν αισθητικά με το αρχαιολογικό τοπίο. Κάτι που προσωπικά δεν βλέπω να γίνεται, όπως τουλάχιστον μπορώ να διακρίνω από τις δημοσιευμένες φωτογραφίες. Αλλά καλύτερα αυτή η κριτική ας γίνει, αφού ολοκληρωθεί το έργο, μιας και τότε θα μπορούμε να δούμε σε πλήρη έκταση τον σχεδιασμό του, ο οποίος προβλέπει τις χρωματικές διαφορές στις στρώσεις, για τη σηματοδότηση της αρχαίας Παναθηναϊκής οδού, των συμβατικών διαδρομών και των πλατωμάτων. Σας θυμίζει κάτι όλο αυτό;

Το ΥΠΠΟΑ δεν άργησε να απαντήσει στις αντιδράσεις του κόσμου με εξαιρετικά δηκτικό τρόπο και με απαράδεκτα φορτισμένο λόγο. Αρχικά, αντί να επεξηγεί τους λόγους επιλογής του συγκεκριμένου υλικού για την επίστρωση των διαδρομών, το οποίο έχει εγκρίνει το ίδιο το ΚΑΣ στην τελική, επιτίθεται στους «ευαίσθητους πολίτες» με το επιχείρημα ότι «θα πρέπει μην έχουν επισκεφθεί τον Ιερό Βράχο τουλάχιστον επί μία εικοσαετία, που αυτές οι διαδρομές υφίστανται στρωμένες με τσιμέντο». Απαξιώνει τους πολίτες που -υποτίθεται- υπηρετεί, κατηγορώντας τους για πολιτιστική αδιαφορία, εφόσον δεν κατάφεραν τα τελευταία 20 χρόνια να ανέβουν στον αρχαιολογικό χώρο για να δουν ιδίοις όμμασι ότι το «τσιμέντωμα» προϋπάρχει της σημερινής παρέμβασης. Στην ανακοίνωση στο Facebook συνοδεύει αυτό το επιχείρημα με φωτογραφία των τσιμεντένιων διαδρομών από την δεκαετία του ’60 και όπως έχουν διαβρωθεί σήμερα:

Από το παραπάνω προκύπτει και το σκεπτικό του ΥΠΠΟΑ ότι εφόσον τσιμεντόστρωναν οι προηγούμενοι, έτσι θα κάνουμε κι εμείς. Εφόσον δούλεψε τότε, θα δουλέψει και τώρα.

Εξάλλου, η απόφαση για την διαμόρφωση του χώρου με έναν συγκεκριμένο τρόπο πάρθηκε «κεκλισμένων των θυρών», χωρίς να ενημερωθεί ή ερωτηθεί η UNESCO και με απευθείας ανάθεση της υλοποίησης ή χρηματοδότησης του έργου στο Ίδρυμα Ωνάση,  όπως ένας ιδιοκτήτης θα ανακαίνιζε την οικία του. Το παραπάνω μαζί με την αλαζονική διάθεση που χαρακτηρίζουν την ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ αποτελούν ευθεία σύνδεση με το πώς η Δεξιά θεωρεί κάθε φάσμα του κράτους ιδιοκτησία της, όπως έχουμε ήδη αναλύσει με αφορμή την πυρκαγιά στις Μυκήνες και το βίντεο για την επέτειο των 200 ετών από το 1821.

Επίσης, φαίνεται να χρησιμοποιούνται οι ευαίσθητες ομάδες ανθρώπων, για τους οποίους υποτίθεται ότι γίνεται το έργο, ως «ασπίδα» για να αποκρουστούν οι θυμωμένες φωνές των αντιδρώντων. Η τελευταία παράγραφος της απάντησης του ΥΠΠΟΑ είναι ενδεικτική για την επίκληση στο συναίσθημα όπου προβαίνει, με στόχο την κρίση του υγιούς επισκέπτη: «Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι από όλο τον κόσμο έρχονται κάθε χρόνο για επισκεφθούν τον Ιερό  Βράχο. Ας μην είναι αυτό το προσκύνημα προνόμιο όσων δεν αντιμετωπίζουν κανέναν πρόβλημα στην ανάβαση. ΑμεΑ, ηλικιωμένοι, άνθρωποι με ποικίλα προβλήματα έχουν δικαίωμα να δουν και να θαυμάσουν από κοντά τα μνημεία της Ακρόπολης, της ημετέρας παιδείας μετέχοντες».

«Ιερός Βράχος – προσκύνημα – της ημετέρας παιδείας μετέχοντες»: προσωπικά αυτό το φρασεολογικό τρίπτυχο με κάνει να αισθάνομαι άβολα. Η παράλληλη ιεροποίηση ενός αρχαιολογικού χώρου σε συνδυασμό με τα πολιτιστικά οφέλη που μπορεί να έχει για τους επισκέπτες του. Αυτό που με θλίβει είναι η -για μια ακόμα φορά- καπήλευση ενός τσιτάτου ρητού του σπουδαίου αθηναίου ρήτορα Ισοκράτη, (συνυπολογίζοντας μάλιστα ότι αυτό είναι πλαστό) για να υποδηλωθεί η εξέχουσα σημασία του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, το ότι λίκνο του εντοπίζεται στον Βράχο της Ακρόπολης και, τελικά, το έργο θα βοηθήσει όλους τους επισκέπτες να πάρουν την αρχαιοελληνική τους τζούρα.