Τσίσου Ριου: Ο αγαπημένος ηθοποιός του Όζου

Ό,τι ήταν ο Τοσίρο Μιφούνε για τον Ακίρα Κουροσάβα, ήταν και ο Τσίσου Ριου για τον Γιασουτζίρο Όζου (για τον οποίο έχουμε μιλήσει εδώ). Ένας από τους άδικα παραγνωρισμένους μεγάλους ηθοποιούς του παγκόσμιου κινηματογράφου και ογκόλιθος της ιαπωνικής σχολής, ο Τσίσου Ριου (笠智衆 Ryū Chishū, 1904-1993) ίσως και να θυμίζει κάτι σε όσους είδαν κάποτε το αριστούργημα του Όζου, Ταξίδι στο Τόκυο (東京物語Tōkyō Monogatari, 1953), και μόνο αυτό. Και είναι κρίμα!

Ο Ριου με την Σέτσουκο Χάρα στο Ταξίδι στο Τόκυο

Ο Ριου, με την εξίσου κορυφαία Σέτσουκο Χάρα (原節子Hara Setsuko, 1920-2015) και μια χούφτα ακόμη ηθοποιούς, όπως η καρατερίστα Χάρουκο Σουγκιμούρα (杉村春子Sugimura Haruko, 1909-1997) και η αξιολάτρευτη Τσίεκο Χιγκασιγιάμα (東山千栄子Higashiyama Chieko, 1890-1980), ήταν σταθεροί πρωταγωνιστές στις ταινίες του Όζου. Ο Ριου μάλιστα εμφανίζεται σε 52 από τις 54 ταινίες του, ανάμεσα στις οποίες διακρίνονται το συγκλονιστικό Τέλος της Άνοιξης (晩春 Banshun [Late Spring], 1949), το Early Summer (麦秋 Bakushū , 1951) και το An Autumn Afternoon (秋刀魚の味 Sanma no aji ,1962).

O Ριου σε ηλικία 28 ετών στο Πού είναι τώρα τα όνειρα της νιότης; (靑春の夢いまいづこ Seishun no yume ima izuko , 1928) του Όζου.

Θα περίμενε κανείς ότι ο πλήρης δημιουργικός έλεγχος που επεδίωκε και πετύχαινε αριστουργηματικά ο Όζου στις ταινίες του, έλεγχος που ξεκινούσε από την συγγραφή των σεναρίων σε συνεργασία συνήθως με τον Κόγκο Νόντα (野田高梧 Noda Kōgo, 1893-1968) και έφτανε μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια (εκατοντάδες σελίδες έχουν γραφεί για το κόκκινο τσαγερό που χρησιμοποίησε ως μέρος του σκηνικού σε κάποιες από τις έγχρωμες ταινίες του), θα έβαζε σε δεύτερη μοίρα το ταλέντο των ηθοποιών του. Αντιθέτως! Η συγκρατημένη δύναμη του Όζου έδωσε στους ηθοποιούς του το πλαίσιο που χρειάζονταν για να λάμψουν, ιδιαίτερα μάλιστα όταν μιλάμε για ταλέντα του βεληνεκούς της Χάρα και του Ριου.

Το περίφημο κόκκινο τσαγερό του Όζου στο Equinox Flower (彼岸花 Higanbana , 1958)

Όπως συγκινητικά αφηγείται ο Βιμ Βέντερς στο Tokyo-ga, ένα φιλμ-προσκύνημα στον δάσκαλο Όζου, ποτέ δεν αισθάνθηκε περισσότερο σεβασμό για άλλον ηθοποιό, καθώς ο Ριου κατάφερνε με την ίδια εξαιρετική επιτυχία να υποδυθεί χαρακτήρες σε ένα τεράστιο ηλικιακό εύρος που ξεκινούσε από τα μισά του χρόνια και έφτανε μέχρι 30 ή 40 χρόνια μεγαλύτερων από αυτόν. Την ίδια χρονιά, το 1936, σε ηλικία 32 ετών έπαιξε σε δύο ταινίες του Όζου αφενός τον φοιτητή και αφετέρου στον ηλικιωμένο. Στο Ταξίδι στο Τόκυο, ο Ριου, 49 ετών τότε, παίζει τον εβδομηντάρη.

Ο Ριου μπροστά στον τάφο του Γιασουτζίρο Όζου, από το Tokyo-ga του Βιμ Βέντερς

Στη συνάντησή τους για τα γυρίσματα του Tokyo-ga, ο Ριου ξεπερνά με συγκλονιστική μετριοφροσύνη τα επαινετικά σχόλια του Βέντερς. Αποδίδει στον μεγάλο Όζου την επιτυχία των ταινιών στις οποίες συνεργάστηκαν, λέγοντας ότι εκείνος απλώς εκτελούσε πιστά τις εντολές του σκηνοθέτη του. Λέει χαρακτηριστικά: «Καθώς η αδεξιότητά μου ήταν διαβόητη, όταν έφτανε η σειρά μου να παίξω, η ομάδα έσβηνε τα φώτα κι έφευγε. Ο κύριος Όζου κι εγώ μέναμε μόνοι μας και με έβαζε να επαναλαμβάνω τη σκηνή μου ατέρμονα, δίνοντάς μου κάθε είδους συμβουλή μέχρι που στο τέλος έφτανα πάνω-κάτω να κάνω αυτό που περίμενε από μένα. Ακόμη κι έτσι όμως, μπορεί να μην τα κατάφερνα στο γύρισμα. Φυσικά απογοητευόμουν και φοβόμουν ότι δεν θα με διαλέξει ποτέ ξανά για τις ταινίες του, αλλά προς μεγάλη μου έκπληξη, με επέλεγε και για την επόμενη. Δεν μπορώ να τον ευχαριστήσω αρκετά· πιστεύω ότι κανένας άλλος σκηνοθέτης δεν θα χρησιμοποιούσε έναν τόσο άτσαλο ηθοποιό σαν εμένα».

Απόσπασμα της συζήτησης του Βιμ Βέντερς με τον Τσίσου Ριου από το Tokyo-ga

Η ίσως χαρακτηριστικά ιαπωνική μετριοφροσύνη του αυτή είναι όμως μάλλον υπερβολική. Ο Ριου, πέρα από τις ταινίες που γύρισε με τον Όσου, είχε τεράστια επιτυχία στην Ιαπωνία. Έπαιξε σε πάνω από 100 ταινίες άλλων σκηνοθετών, ανάμεσα στις οποίες και στο εμβληματικά αντιπολεμικό Τα 24 Μάτια (二十四の瞳 Nijū-shi no Hitomi, 1954) του Κεϊσούκε Κινοσίτα (木下惠介Kinoshita Keisuke 1912-1998), το Richshaw Man (無法松の一生Muhōmatsu no isshō, 1958), όπου εμφανίζεται δίπλα στον Τοσίρο Μιφούνε, τα Όνειρα (夢 Yume, 1990) του Ακίρα Κουροσάβα, και σε πάνω από σαράντα ταινίες της σειράς It’s Tough Being a Man (男はつらいよ Otoko wa tsurai yo, 1965-1995) για τις οποίες αγαπήθηκε από το ιαπωνικό κοινό, στον ρόλο του Βουδιστή μοναχού.