Όλοι έχουν δει το γνωστό, μινιμαλιστικό αλλά εξαιρετικό έργο του Hokusai με τα κύματα, ακόμη κι αν δεν ξέρουν σε ποιον ανήκει. Το έργο αυτό ανήκει στο περίφημο είδος του Ukiyo-e, ένα είδος τυπογραφίας που άνθισε στην Ιαπωνία από τον 17ο ως και τον 19ο αιώνα. Οι καλλιτέχνες με μια τεχνική που συνδυάζει ξυλογραφία και ζωγραφική, έφτιαχναν υπέροχες αφίσες που κοσμούσαν τα σπίτια των αστών. Ήταν μια προσιτή πολυτέλεια για την εποχή αλλά και επιρροή για πολλούς ζωγράφους, Ιάπωνες και μη.
Τον 19ο αιώνα το εκτίμησαν ιδιαίτερα οι ιμπρεσιονιστές και αργότερα ο Βαν Γκονγκ και ο Τουλούζ-Λωτρέκ. Το είδος αντανακλά τις πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές της εποχής του. Είναι συνδεδεμένο με την εμφάνιση της αστικής τάξης του Edo (του σημερινού Τόκυο) και την ανάδειξή του ως πρωτεύουσα και βάση της στρατιωτικής δικτατορίας των αρχών του 17ου αιώνα.
Το θέατρο kabuki, οι γκέισες και διάφορες άλλες μορφές διασκέδασης, σημαντικό μέρος του λάιφσταιλ αυτής της τάξης, περιγράφονται σε αυτές τις αφίσες, τις λεγόμενες «εικόνες του επιπλέοντος κόσμου». Κλασικά μοτίβα ήταν οι γυναικείες φιγούρες, οι παλαιστές σούμο καθώς και διάφορα άλλα θέματα από την μυθολογία, την ζωή της πόλης ως και τα υπέροχα ιαπωνικά τοπία. Θα επανέλθω προσεχώς σε αυτό το είδος, προς το παρόν θα ασχοληθούμε με μια ιδιαίτερη περίπτωση.
Οι κινήσεις των τεκτονικών πλακών της περιοχής δε θα μπορούσε να μην επηρεάσει και τους καλλιτέχνες της. Κατά την περίοδο Ansei (1854-1860) μια σειρά από καταστροφές, κατά βάση τρεις μεγάλης έντασης σεισμοί, έπληξαν την περιοχή του Τόκυο και τα περίχωρα. Ειδικότερα όμως το 1855, μετά τον πιο καταστροφικό σεισμό, που προκάλεσε περίπου 7.000 θανάτους βγήκαν πολλές αφίσες που σχολίαζαν τα τεκταινόμενα με τρόπο χιουμοριστικό, είτε αναδείκνυαν διάφορα κοινωνικά φαινόμενα που σχετίζονταν με την καταστροφή.
Μερικές αφίσες μάλιστα είχαν λειτουργία προστατευτική για τον κάτοχο καθώς θεωρούσαν ότι εξευμένιζαν τις θεότητες που ευθύνονται για αυτή την ταραχή. Υπαίτιοι σύμφωνα με την ιαπωνική μυθολογία είναι τα Namazu, θεϊκές οντότητες με μορφή γατόψαρου που με την πρώτη ευκαιρία δημιουργούν προβλήματα στον ιαπωνικό λαό ή επιφέρουν κοινωνική δικαιοσύνη.
Συνήθως τα γιγαντιαία γατόψαρα είναι φυλακισμένα για να μην επιδίδονται στο αγαπημένο τους χόμπι, τους σεισμούς. Στην παραπάνω αφίσα βλέπουμε τον θεό Kashima, ο οποίος κανονικά έχει την ευθύνη να κρατά κάτω από μια τεράστια πέτρα τον θεό των σεισμών, δηλαδή το γιγάντιο γατόψαρο Namazu.
Κάποιες φορές όμως αυτός ο θεός έχει και δουλειές, όπως το 1855 που άφησε στο πόδι του τον θεό του εμπορίου και της αλιείας, Ebisu, για να κρατάει τον Namazu. Αλλά ο Ebisu είχε πιει και τον πήρε ο ύπνος με αποτέλεσμα το Namazu να ξεγλιστρήσει προκαλώντας σεισμούς. Ο Kashima γυρίζει πίσω βιαστικά πάνω στο άλογό του για να μαζέψει το άτακτο γατόψαρο που εν τω μεταξύ έχει φέρει το χάος ενώ ο Raijin, ο θεός της βροντής αναλαμβάνει την εχμ, υποβλητική υπόκρουση.
Εδώ βλέπουμε τον Ebisu με χανγκόβερ, όπως υποδηλώνουν και το βλέμμα του και οι φουσκαλίτσες, να απολογείται στον θεό Kashima λέγοντας ότι δεν φταίνε όλα τα γατόψαρα, μόνο τα πιο ανώριμα. Τα ήσυχα και υπάκουα γατόψαρα δείχνουν την υποταγή τους στον Kashima.
Στην παραπάνω αφίσα βλέπουμε τα αλληλέγγυα γατόψαρα που βοηθάνε τους Ιάπωνες να απεγκλωβιστούν από τα σπίτια που έχουν καταρρεύσει. Γιατί δεν είναι όλα τα γατόψαρα ίδια, κάποια είχαν και ευαισθησίες. Οι τεράστιες καταστροφές εκείνης της χρονιάς για πολλούς θεωρήθηκαν ως ένα σημάδι για την αρχή μιας άλλης εποχής, δικαιότερης οικονομικά αφού κατά την διάρκεια της ανοικοδόμησης θα μοιραζόταν σωστότερα ο πλούτος ανάμεσα στους πολίτες. Βέβαια, αυτοί που θα επωφελούνταν από την κατάσταση ήταν οι ξυλουργοί και όσοι εργάτες ασχολούνταν με την ανέγερση κατοικιών. Οπότε οι καλλιτέχνες αποτύπωσαν και το μεγάλο πάρτυ του κατασκευαστικού λόμπι της εποχής.
Γατόψαρα και γιαπωνέζοι τεχνίτες το γιορτάζουν μαζί με γκέισες στην περιοχή με τα κόκκινα φανάρια.
Υπάρχει ένα παλιό ιαπωνικό ρητό που λέει «Τα πιο τρομακτικά πράγματα είναι οι σεισμοί, οι βροντές, οι φωτιές και οι πατεράδες». Εδώ ένα Namazu σε χαλαρές στιγμές τρώει και συζητά μαζί με τους θεούς της βροντής και της φωτιάς, ενώ παρεμβαίνει και από το παράθυρο ένας πατέρας.
Τα γατόψαρα πολλές φορές μετανιώνουν για όσα έχουν κάνει και ζητούν συγχώρεση. Ένα Namazu το τρώνε οι τύψεις και έχει ζωστεί με ένα ροζάριο ή κάτι τέτοιο σε μια πολύ ρωμαιοκαθολική σκηνή, ενώ από ψηλά το κοιτούν τα φαντάσματα των άτυχων γιαπωνέζων.
Ο θεός Kashima δεν ξεχνά και τιμωρεί. Έχει βρει μερικά ένοχα Namazu, τα οποία φαίνονται σαν να είναι οικογένεια, και δεν του ξεφεύγουν. Μερικοί ξυλουργοί, οικοδόμοι και εκπρόσωποι άλλων επαγγελμάτων προσπαθούν να τον μεταπείσουν αλλά ο Kashima είναι ανένδοτος. Καταδικάζει τα ανεύθυνα γατόψαρα σε θανατική ποινή: θα γίνουν σούπα.
Τέλος, πάρτε ένα γενναίο γατόψαρο-πολυεργαλείο με πολεμική εξάρτυση και όλα όσα χρειάζεστε για να φτιάξετε το δικό σας σπίτι.
Social Links: