Τις τελευταίες μέρες, σαν φάρσα ή σαν τραγωδία επιστρέφει στη δημόσια σφαίρα η συζήτηση περί του ζητήματος των πλατειών. Αυτή τη φορά, με αφετηρία την σταδιακή άρση των μέτρων και την επιστροφή σε μια όσο το δυνατόν κοντινότερη στην, προ-covid-19, κανονικότητα. Για δύο μήνες και πλέον, περί τα τρία δις ανθρώπων (ή όσοι εξ’ αυτών είχαν τη δυνατότητα, τέλος πάντων) παρέμειναν κλεισμένοι σπίτια τους, υπακούοντας στις προσταγές των κρατικών φορέων Οι κρατικοί φορείς με τη σειρά τους, αργά ή γρήγορα συνέναισαν στα κελεύσματα του ΠΟΥ και των κατά τόπους επιστημονικών συμβούλων και επιδημιολόγων, οι οποίοι ξεσήκωσαν τη λύση της καραντίνας ως μέτρο αντιμετώπισης των πιο θανατηφόρων επιδημιών από τον Μεσαίωνα και έπειτα.
Ύστερα, λοιπόν, από δύο μήνες και περισσότερους από 270.000 νεκρούς (την ώρα που γράφονται τούτες οι γραμμές), δόθηκε σχεδόν ταυτόχρονα το έναυσμα για επανεκκίνηση της ζωής, για επανεκκίνηση της οικονομίας. Η νέα πραγματικότητα, όμως, δεν μοιάζει με αυτή που θυμόμαστε. Πολλά από τα μέτρα που ελήφθησαν κατά τη διάρκεια της καραντίνας, φαίνεται πως έχουν περισσότερο κατασταλτικό και λιγότερο υγειονομικό πρόσημο, και αυτό είναι κάτι το οποίο αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε. Και ενώ το ζήτημα των ατομικών ελευθεριών στο λυκαυγές του 21ου αιώνα κέρδιζε καθημερινά όλο και περισσότερο χώρο στη δημόσια σφαίρα, με νέα κινήματα να ξεπηδούν συνεχώς, στην εξίσωση πλέον προστίθεται η διαχείριση του ελεύθερου χρόνου, αλλά και ο δημόσιος χώρος που αναλογεί στον καθένα.
Πως ορίζεται, όμως, η έννοια της κανονικότητας πριν και μετά την πανδημία; Ο νέος της ορισμός περνά πλέον μέσα από τον ορισμό του τι είναι απαραίτητο και τι όχι, ώστε ολόκληρο το κοινωνικοπολιτικό οικοδόμημα να συνεχίσει να λειτουργεί. Όσα δεν είναι αναγκαία, δεν πρέπει να γίνονται. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο και καταφτάνει πρώτα ως αυστηρή σύσταση, ύστερα ως επιβολή προστίμου και, αν υπάρχει ανάγκη βέβαια, με κρατική βία και καταστολή.
Είναι επιβεβλημένο να στοιβαχτείς σε ένα βαγόνι του μετρό, σε ένα αστικό λεωφορείο ή σε έναν χώρο δουλειάς, ενώ απαγορεύεται να συνωστιστείς σε μια πλατεία. Η εργασία και η κατανάλωση επιβάλλονται. Μόνο τυχαίες δεν είναι οι κατά τόπους κυβερνητικές παραινέσεις, παραδείγματος χάριν της βελγικής κυβέρνησης στους πολίτες, ώστε να καταναλώσουν μαζικά πατάτες, ή της βρετανικής για κατανάλωση μοσχαριού. Σε διαφορετική περίπτωση, υπάρχουν οι πρώτες προειδοποιήσεις για επικείμενες ελλείψεις βασικών αγαθών.
Από την άλλη, η ψυχαγωγία και η διασκέδαση δεν είναι απαραίτητες και αφού δεν είναι απαραίτητες, αυτομάτως γίνονται επικίνδυνες μέσα σε αυτή τη νέα κανονικότητα. Έτσι, σε αυτά τα πολύ συγκεκριμένα πλαίσια, για άλλη μια φορά ο δημόσιος χώρος τίθεται υπό αίρεση. Έχουν ήδη κυκλοφορήσει τα πρώτα άρθρα που περιλαμβάνουν αιτήματα καταστηματαρχών στον τομέα της εστίασης. Ανάμεσα στα κεντρικότερα των αιτημάτων είναι και η δωρεάν παροχή, από την πλευρά των κατά τόπους δημοτικών αρχών, όλων των δυνατών τετραγωνικών των δημόσιων χώρων που μπορούν να δοθούν προς εκμετάλλευση. Όταν, λοιπόν, ανοίξουν τα καταστήματα εστίασης, αυτό θα γίνει με όρους δουλειάς και προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο και όχι με όρους διασκέδασης. Το ίδιο, φυσικά, σε ο,τι αφορά τη χώρα μας και τις διακοπές. Θα επιτραπούν οι διακοπές, αλλά μόνο για όσους μπορούν να ξοδέψουν χρήματα για την στήριξη της εγχώριας οικονομίας. Τέλος το ελεύθερο κάμπινγκ, τα ψυγειάκια και οι περιπτερόμπυρες.
Η υγειονομική κρίση, ως εκ τούτου, μετατρέπεται σε πολιτική κρίση και το κράτος έρχεται να πάρει τον ρόλο του αυστηρού πατέρα, έρχεται να επιβάλλει τη συλλογική ιεράρχηση των αναγκών μας. Όσοι έχουν επισημοποιήσει τη σχέση τους μπορούν να βλέπουν τον/τη σύντροφό τους, οι άλλοι όχι. Η κοινωνικότητα με την παράλληλη κατανάλωση σε ένα μπαρ θα επιτρέπεται υπό όρους, η κοινωνικότητα με την παράλληλη κατανάλωση σε ένα παγκάκι θα αποτρέπεται υπό τον κίνδυνο διασποράς του ιού. Αντίθετα η εκγύμναση στον δημόσιο χώρο τυγχάνει πολύ μεγαλύτερης ανοχής για τους λόγους που ήδη εξηγήσαμε. Άλλωστε τα τετραγωνικά του δημόσιου χώρου που αντιστοιχούν στον καθένα, θα περιοριστούν στο ελάχιστο. Αντιστοίχως, οι διακοπές σε rooms to let θα είναι πράξη σωτηρίας της οικονομίας μας, οι διακοπές σε ελεύθερο ανεύθυνες και επιβλαβείς για το κοινωνικό σύνολο.
Έτσι, δημιουργείται μια τερατώδης αντίφαση: Την ώρα που αποσιωπάται συνειδητά το μέγεθος της θυσίας στην οποία προβαίνουν οι εργαζόμενοι επιστρέφοντας στις δουλειές τους, έτσι ώστε να αποφευχθεί και η αντίστοιχη προς αυτούς επιβράβευση, την ίδια ώρα, προκύπτει η περιστολή βασικών ελευθεριών των ανθρώπων που θυσιάζονται προκειμένου να συντηρηθεί το σύστημα. Πάνω σε αυτή τη θεμελιώδη αντίφαση και την απροθυμία, ίσως και την αδυναμία του κράτους να δώσει εξηγήσεις, είναι απαραίτητο να τεθούν τα νέα ερωτήματα, είναι ζήτημα ζωής, να υπάρξουν οι νέες αμφισβητήσεις.
Social Links: